Πώς το δέλεαρ το χρημάτων επηρεάζει την τιμιότητα μας; Είναι πιο πιθανό να καρπωθούμε ένα χρηματικό ποσό, αν μας δοθεί η ευκαιρία και οι κατάλληλες συνθήκες;
Το ζήτημα της τιμιότητας και της ηθικής είναι σίγουρα περίπλοκο. Μαθαίνουμε από μικρή ηλικία να μην εμπιστευόμαστε τους ξένους. Μαθαίνουμε να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στους άγνωστους. Απαραίτητο φυσικά ως ένα βαθμό για την αυτοπροστασία και την ασφάλεια μας. Θέλουμε επίσης να διδάξουμε στα παιδιά μας και την τιμιότητα. Να είμαστε δίκαιοι και τίμιοι με τους άλλους. Και κάπου εκεί έρχεται μια σύγχυση. Εμείς διεκδικούμε ένα ρόλο εντιμότητας για τον εαυτό μας αλλά πιστεύουμε ότι ζούμε σε έναν μη έντιμο κόσμο; Γιατί;
Μια ομάδα ερευνητών από τα Πανεπιστήμια του Μίσιγκαν, της Ζυρίχης και της Γιούτα, θέλησαν να ερευνήσουν σε λίγο παραπάνω βάθος τη σχέση χρήματος και τιμιότητας. Το ενδιαφέρον με την ομάδα αυτή είναι ότι προέρχονται από τους επιστημονικούς χώρους της πληροφορικής, των οικονομιών και του μάνατζμεντ. Απέφυγαν συνειδητά το εργαστηριακό πείραμα και μετέφεραν την έρευνα τους έξω στην πραγματική ζωή.
Διαβάστε σχετικά: Η ηθική συμπεριφορά μας μπορεί να αλλάξει ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο βρισκόμαστε
Σκορπώντας πορτοφόλια στα 4 σημεία του πλανήτη
Οι ερευνητές Alain Cohn, Michel André Maréchal, David Tannenbaum και Christian Lukas Zünd διεξήγαγαν λοιπόν το παρακάτω κοινωνικό πείραμα: Άφησαν εκτεθειμένα πάνω από 170.000 πορτοφόλια σε 335 πόλεις σε 40 κράτη. Το κάθε πορτοφόλι περιείχε μια λίστα με ψώνια, ένα κλειδί, 3 επαγγελματικές κάρτες με όνομα και διεύθυνση. Κάποια δεν είχαν καθόλου χρήματα ενώ κάποια άλλα είχαν 13, 50 δολάρια.
Το πείραμα διεξήχθη ως εξής: ένας άγνωστος, ο οποίος είναι στην πραγματικότητα συνεργός του ερευνητή, φέρνει ένα πορτοφόλι στην ρεσεψιόν ενός ξενοδοχείου, τράπεζας, ταχυδρομείου ή άλλου δημόσιου φορέα. Ισχυρίζεται ότι το βρήκε έξω και το παραδίνει στον υπάλληλο λέγοντα ότι κάποιος θα το έχασε. Βιάζομαι και πρέπει να φύγω. Μπορείτε να το αναλάβετε;
Οι ερευνητές, όπως και πολλοί ανάμεσα μας, υπέθεσαν ότι τα πορτοφόλια που δεν περιείχαν μετρητά ήταν πιο πιθανόν τα επιστραφούν στους ιδιοκτήτες τους. Για κάποιον λόγο θεωρούμε πως αν δοθεί σε κάποιον η ευκαιρία να καρπωθεί εύκολα και με μηδέν πιθανόν κόστος ένα χρηματικό ποσό, θα το κάνει. Τα αποτελέσματα ωστόσο δεν ήταν τα αναμενόμενα. Το αντίθετο μάλλον. Οι άνθρωποι ήταν πιθανότερο να επιστρέψουν το πορτοφόλι αν περιείχε περισσότερα χρήματα.
Τα μη αναμενόμενα αποτελέσματα
Στις 38 από τις 40 πόλεις οι άνθρωποι ήταν πιθανότερο να επιστρέψουν πορτοφόλια με χρήματα παρά χωρίς. Και στις υπόλοιπες δύο η διαφορά δεν ήταν στατιστικά σημαντική.
Στο συγκεκριμένο πείραμα επεστράφησαν 51% των πορτοφολιών με χρήματα εν συγκρίσει με αυτά που περιείχαν λογαριασμούς ή νομίσματα, όπου επεστράφησαν το 40%. Από τα πορτοφόλια που επιστράφηκαν το 98% περιείχε μέσα όλα τα χρήματα.
Τα αποτελέσματα αυτά έβαλαν τους ερευνητές σε σκέψη. Υπέθεσαν πως ίσως το ποσό των 13,50 δολαρίων ήταν πολύ αμελητέο για να το κλέψει κάποιος. Έτσι επανέλαβαν το πείραμα αυξάνοντας χρήματα μέχρι και 94 δολάρια.
Τα περισσότερα χρήματα ωστόσο φαίνεται να γέννησαν περισσότερη τιμιότητα. 72% των πορτοφολιών με πολλά χρήματα επεστράφησαν εν αντιθέσει με το 61% αυτών που περιείχαν λίγα χρήματα αλλά και το 46% αυτών που δεν περιείχαν καθόλου χρήματα.
Οι ερευνητές εξεπλάγησαν. Γιατί άραγε οι άνθρωποι να είναι πιο πιθανόν να επιστρέψουν ένα γεμάτο παρά ένα άδειο πορτοφόλι;
Η υπόθεση του φόβου των νομικών κυρώσεων εξετάστηκε επίσης. Δεν υπήρχε διαφορά. Η παρουσία καμερών ασφαλείας ή τρίτου μάρτυρα δεν φάνηκε να επηρεάζει την συμπεριφορά αυτών που βρήκαν τα πορτοφόλια. Δηλαδή δεν ήταν πιθανότερο να επιστρέψουν το πορτοφόλι αυτοί, η συμπεριφορά των οποίων παρακολουθούνταν από τρίτους.
Μήπως λοιπόν οι άνθρωποι που τα βρήκαν ενδιαφέρονταν όντως για το συμφέρον του ιδιοκτήτη; Η υπόθεση αυτή φαίνεται να βρίσκει αποδείξεις. Όταν τα πορτοφόλια περιείχαν κλειδί ήταν 9,2% πιο πιθανό να επιστραφούν παρά αν δεν περιείχαν. Ένδειξη αλτρουισμού, κατά τους ερευνητές.
Ωστόσο παρέμεινε αναπάντητο το ερώτημα γιατί τα πορτοφόλια με τα πολλά λεφτά επιστρέφονται περισσότερο από αυτά με τα λίγα. Οι ερευνητές λοιπόν διεξήγαγαν μια νέα έρευνα στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Πολωνία, τις τρεις χώρες που άφησαν τα πορτοφόλια με τα πολλά λεφτά.
Ρώτησαν λοιπόν τον κόσμο πόσο «κλέφτες» θα ένιωθαν αν κρατούσαν ένα πορτοφόλι που δεν τους ανήκει, με ή χωρίς χρήματα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως όσο πιο πολλά χρήματα περιείχε το πορτοφόλι τόσο πιο κλέφτες αισθάνονται αυτοί που το κρατάνε.
Διαβάστε σχετικά: Πώς να ανακτήσουμε την πίστη μας στην ανθρωπότητα
Κάποιες επιπλέον σκέψεις
Το εντυπωσιακό της παραπάνω έρευνας είναι, κατά την άποψη μου, το πώς φωτίζει την έννοια της εντιμότητας. Μήπως ζούμε σε ένα κόσμο λίγο πιο έντιμο από όσο τείνουμε να πιστεύουμε; Μήπως η δική μας καχυποψία απέναντι στον άγνωστο συμβάλλει και συντηρεί ένα κλίμα έλλειψης εμπιστοσύνης ανάμεσα μας;
Μήπως εν τέλει έχουμε υπερεκτεθεί σε τόση αρνητική πληροφορία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που έχουμε χάσει την πραγματική εικόνα; Δεν έχω απαντήσεις για όλα αυτά τα ερωτήματα. Τα ίδια τα ερωτήματα ωστόσο ανοίγουν διαφορετικούς τρόπους θεώρησης του κόσμου.
Ο παράγοντας πλούτος επίσης είναι κάτι που αξίζει να μελετηθεί περισσότερο. Δηλαδή, το ίδιο θα συμπεριφερθεί απέναντι στο δέλεαρ των χρημάτων ένας άνθρωπος που μετά βίας βγάζει τα απαραίτητα προς το ζην και το ίδιο ένας άνθρωπος που καλύπτει και με το παραπάνω τις βασικές του ανάγκες; Δεν είναι σίγουρο αν ο πλούτος επηρεάζει την ηθική ή το αντίθετο, αν ή τιμιότητα συμβάλει με κάποιον τρόπο στον πλούτο, δηλώνει ο Cohn, ένας από τους ερευνητές.
Αυτό που παρατηρήθηκε ωστόσο στο πλαίσιο της συγκεκριμένης έρευνας είναι ότι οι χώρες με υψηλά ποσοστά πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν περισσότερο πιθανό να επιστρέψουν το πορτοφόλι αφήνοντας να εννοηθεί η σημασία της εκπαίδευσης στην διαμόρφωση την ηθικής κουλτούρας
Βιβλιογραφία
- Cohn, A., Maréchal, M.A., Tannenbaum, D & Zünd, C.L. (2019). Civic honesty around the globe. Science 365, (6448), 70-73.
- “Experiment with lost wallets reveals that people are surprisingly honest” by Stephanie Demarco. www.latimes.com
- “What dropping 17,000 wallets around the globe can teach us about honesty” by Merrit Kennedy. www.npr.org
![Ηθικό δίλημμα: Θα λέγατε ψέματα για να σώσετε μία σχέση; [video]](/images/relatedtagcontent/HthikoDilhmaLegatePsemata_f-9bc0c8095107b7119a23c3f0cf0a803b.jpg)
