Μέσα από την ασφάλεια που παρέχει το παιχνίδι και η θεραπευτική σχέση, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ ανακουφίζονται από αισθήματα ματαίωσης και απόρριψης που έχουν βιώσει ανακτώντας τη χαμένη τους αυτοεκτίμηση και μειώνοντας το άγχος τους.
Η ΔΕΠ-Υ είναι μια από τις πιο συχνές συμπεριφορικές και η συχνότερη νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό των παιδιών σχολικής ηλικίας με ΔΕΠ-Υ ανέρχεται σε 3-7%. Η αναλογία αγοριών προς κορίτσια κυμαίνεται σε από 3:1 έως 5:1 (Πεχλιβανίδης et al, 2012).
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο του παιδιού με ΔΕΠ-Υ;
- ο μετωπιαίος λοβός/ προμετωπιαίος φλοιός ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εστίαση προσοχής, για τη λήψη αποφάσεων, για τη μάθηση, τη μνήμη και τον προγραμματισμό σχεδίων, αναπτύσσεται έως και 2-3 χρόνια αργότερα στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ σε σχέση με συνομήλικους
- το μεταιχμιακό σύστημα το οποίο σχετίζεται με τα συναισθήματα μας (θυμός, χαρά, λύπη κ.α.) υπερδιεγείρεται ευκολότερα στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ
- επηρεάζονται τα βασικά γάγγλια τα οποία είναι υπεύθυνα για τον έλεγχο των κινήσεων
- παρατηρείται έλλειψη ντοπαμίνης η οποία είναι υπεύθυνη για την ρύθμιση της προσοχής, τη γνώση, την κίνηση, την ευχαρίστηση και η οποία δυσκολεύει την εστίαση προσοχής στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ όταν οι δραστηριότητες δεν είναι διεγερτικές (Forssberg et al, 2006)
- παρατηρείται έλλειψη νορεπινεφρίνης η οποία είναι υπεύθυνη για τη διέγερση και την προσοχή
- παρατηρούνται υψηλά επίπεδα γλουταμίνης η οποία είναι υπεύθυνη για τη μάθηση και τη μνήμη, επηρεάζοντας την ρύθμιση λογικής σκέψης όπως την προσμονή ανταμοιβής, τη λήψη αποφάσεων, την ενσυναίσθηση και την ρύθμιση του συναισθήματος (Sweeny, 2009)
Το παιχνίδι σχετίζεται με τη ΔΕΠ-Υ;
Υποστηρίζεται ότι ίσως ένας από τους λόγους αύξησης της ΔΕΠ-Υ είναι η μειωμένη διαθεσιμότητα ευκαιριών στα παιδιά για φυσικό αυτό-ενεργοποιούμενο κοινωνικό παιχνίδι.
Επισημαίνεται η ιδέα ότι εντατικές παρεμβάσεις κοινωνικού παιχνιδιού στην παιδική ηλικία θα μπορούσαν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ κάτι το οποίο θα μπορούσε να επιτευχθεί εάν η κοινωνία δημιουργούσε “ναούς” παιχνιδιού για τα παιδιά υψηλού κινδύνου διευκολύνοντας έτσι την ωρίμανση του μετωπιαίου λοβού και την υγιή ανάπτυξη προ-κοινωνικών μυαλών (Panksepp, 2007).
Διαβάστε σχετικά: Το παιχνίδι στην παιδική ηλικία, μετάβαση στην δευτερογενή ψυχική διεργασία;
Η Παιγνιοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει;
Η παιγνιοθεραπεία είναι μια συναισθηματική παρέμβαση στην οποία το παιδί βοηθιέται να ανακουφιστεί από συναισθηματικά και προβλήματα συμπεριφοράς μέσα από το παιχνίδι και τις δημιουργικές τέχνες.
Πιο συγκεκριμένα μέσα από τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην παιγνιοθεραπεία, το παιδί με ΔΕΠ-Υ μπορεί να βοηθηθεί να ανακουφιστεί από τις συναισθηματικές επιπτώσεις της ΔΕΠ-Υ (άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση):
Αισθητηριακό παιχνίδι (πηλός, άμμος, μπογιές κ.α.):
- ο εγκέφαλος δέχεται αισθητηριακά ερεθίσματα που είναι απαραίτητα για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του, καθώς οικοδομούνται νέες συνδέσεις νευρώνων
- καθώς η δραστηριότητα απορροφάει το παιδί για αρκετή ώρα, ασκείται η συγκέντρωση του (Duffy, 2004)
- δεν υπάρχει δομή στο αισθητηριακό παιχνίδι και μπορεί να μετασχηματιστεί σε ό,τι θέλει το παιδί, χωρίς να υπάρχει λάθος και σωστό, εξασφαλίζοντας έτσι το αίσθημα της επιτυχίας και βοηθώντας το παιδί να αποκτήσει αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και ανεξαρτησία (Landreth, 2012)
- δεν μπορεί να καταστραφεί και έτσι αποτελεί ασφαλή επιλογή για μπερδεμένα συναισθήματα και συναισθήματα θυμού (McMahon, 1992)
Μουσικά όργανα:
- Προσφέρουν επαναλαμβανόμενη αισθητηριακή διέγερση και βοηθούν στην οργάνωση του αναπτυσσόμενου εγκεφάλου του παιδιού, όπως συμβαίνει στο βρέφος που ανακουφίζεται από τον κτύπο της καρδιάς της μητέρας του και από τα ρυθμικά σχήματα παιχνιδιού αλληλεπίδρασης μαζί της (Kestly, 2014)
Παιχνίδι ρόλων:
- βοηθάει στη διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος χωρίς να χάνεται η ικανότητα του παιδιού να παραμένει κοινωνικά συνδεδεμένο. Έτσι, το παιδί με ΔΕΠ-Υ επεξεργάζεται προσαρμοστικές αμυντικές και επιθετικές συμπεριφορές μέσα από την ασφάλεια του παιχνιδιού (Porges. 2011)
Puppets:
- δίνει τη δυνατότητα στο παιδί να αναβιώσει αρνητικές εμπειρίες μέσα στο πλαίσιο της ασφαλούς σχέσης, χωρίς να έχει διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (fight-flight-freeze) Porges (2011)
Δημιουργικός οραματισμός:
- Μαθαίνει να διαχειρίζεται καλύτερα το άγχος του
- Αυξάνεται η συγκέντρωση του
- Βελτιώνεται η μνήμη του
- Αυξάνει την εστίαση στο «εδώ και τώρα» και αποκτά περισσότερο έλεγχο στις σκέψεις του (Day, 1994)
Διαβάστε σχετικά: Οι εγκέφαλοι βρεφών και ενηλίκων “συγχρονίζονται” κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού
Θεραπευτική ιστορία:
- Η χρήση του μεταφορικού λόγου και των συμβόλων απευθύνεται κατευθείαν στο δεξί ημισφαίριο, δημιουργώντας επικοινωνία δυο επιπέδων και στο συνειδητό και ασυνείδητο μυαλό
Ζωγραφική:
- Οι υποσυνείδητες εικόνες και τα συναισθήματα του παιδιού μεταφράζονται σε κινήσεις χρωμάτων και σχημάτων σε μια μοιραζόμενη εμπειρία με το θεραπευτή (Mills & Crowley 2014)
Έτσι, μέσα από την ασφάλεια που παρέχει το παιχνίδι και η θεραπευτική σχέση, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ ανακουφίζονται από αισθήματα ματαίωσης και απόρριψης που έχουν βιώσει ανακτώντας τη χαμένη τους αυτοεκτίμηση και μειώνοντας το άγχος τους.
Βιβλιογραφία
- Πεχλιβανίδης, Α., Σπυροπούλου, Α., Γαλανόπουλος, Α., Παπαχρήστου Χ. και Παπαδημητρίου Γ. (2012) Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στους ενήλικες: κλινική αναγνώριση, διάγνωση και θεραπευτικές παρεμβάσεις. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής [Online], 29 (5) Μάρτιος, pp. 562-576. Available from: < https://scholar.google.gr/>.
- Day, J. (1994) Creative visualization with children: a practical guide. Great Britain: Element Books Limited.
- Duffy, B. (2004) All about messy play. Nursery World [Online], November, pp. 15-22. Available from: < https://scholar.google.gr/>.
- Forssberg, H., Fernell, E., Waters, S., Waters, N. and Tedroff, J. (2006). Altered pattern of brain dopamine synthesis in male adolescents with attention deficit hyperactivity disorder. Behavioral & Brain Functions, [Online], December, pp. 240-10. Available from: < https://behavioralandbrainfunctions.biomedcentral.com/>.
- Landreth, G. (2012) Play therapy: the art of the relationship. 3rd Ed. New York and London: Taylor and Francis Group.
- McΜahon, L. (1992) The handbook of play therapy. London, New York and Canada: Taylor and Francis Group.
- Mills, J. and Crowley, R. (2014) Therapeutic metaphors for children and the child within, 2nd ed. London & New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
- Panksepp, J. (2007) Can play diminish ADHD and facilitate the construction of the social brain? Journal of the Can Academy Child Adolescent Psychiatry [Online], 16 (2) May, pp. 57-66. Available from: < https://scholar.google.gr/>.
- Porges, S. (2011) The polyvagal theory: neurophysiological foundations of emotions, attachment, communication and self-regulation. New York: Norton. Kestly, T. (2014) The interpersonal neurobiology of play: brain-building interventions for emotional well-being. New York: W.W. Norton and Company.
- Sweeney, M. (2009). Brain the complete mind. Washington, D.C.: National Geographic Society
