Τι μπορούν να μας προσφέρουν οι διαφορετικές προσεγγίσεις της ψυχοθεραπείας για μια πιο ευτυχισμένη ζωή;
Με δεδομένη τη δυσάρεστη εμπειρία της πανδημίας τον τελευταίο χρόνο, ίσως είναι επίκαιρο και χρήσιμο να αναρωτηθούμε: Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην «ευτυχία» και στα πιο τραγικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης; Παραδοσιακά, η ευτυχία ορίζεται ως η παρατεταμένη και διάχυτη κατάσταση ικανοποίησης, ευχαρίστησης, γαλήνης ή χαράς. Ή, όπως πρότεινε ο Φρόιντ, είναι η σχετική απουσία πόνου και βασάνων.
Όμως, λόγω της εγγενούς τραγικής ιδιότητας της ανθρώπινης κατάστασης, με τις αναπόδραστες αλήθειες του θανάτου, της ασθένειας, της απώλειας, του πένθους και της συνεχούς προσπάθειας για επιβίωση και ικανοποίηση, η ευτυχία για τους περισσότερους από μας τείνει να γίνει ένα σχετικά φευγαλέο, παροδικό και ασαφές φαινόμενο.
Ας δούμε εδώ πιο προσεκτικά, αν και με συντομία, τι έχουν να πουν για την ευτυχία η σύγχρονη Yπαρξιακή Ψυχοθεραπεία και η Αναλυτική ψυχολογία του Γιουνγκ.
Η απουσία νοήματος κατά τον Ίρβιν Γιάλομ
Για τον υπαρξιακό θεραπευτή Ίρβιν Γιάλομ, η απουσία νοήματος είναι μια από τις σημαντικότερες έγνοιες της ζωής, καθώς οι άνθρωποι είμαστε πλάσματα που χρειαζόμαστε και αναζητούμε το νόημα.
Πράγματι, η εμπειρία της ευτυχίας ίσως εξαρτάται από αυτό, καθώς, όπως ο Βίκτορ Φρανκλ και εγώ επισημαίνουμε (1996, 2015), όταν απογοητευόμαστε από την αναζήτηση νοήματος, συχνά νιώθουμε θυμό, επιθετικότητα, πικρία, άγχος, κατάθλιψη, και καταλήγουμε στην απελπισία, που είναι το αντίθετο της ευτυχίας.
Η λύση για το βάσανο της απελπισίας είναι διττή: πρώτον, να αποφασίσουμε να βυθιστούμε στην απελπισία αντί να την αποκρούουμε, να την αρνούμαστε ή να την καταστέλλουμε με φάρμακα ή ψυχαναγκαστικές δραστηριότητες. Η επιλογή να καταδυθούμε στα βάθη της απελπισίας είναι επικίνδυνη, γι’ αυτό είναι καλύτερα να το κάνουμε στο πλαίσιο μιας υποστηρικτικής, δομημένης και προσεκτικά εποπτευόμενης ψυχοθεραπευτικής σχέσης.
Όμως, παρά το ρίσκο, αυτά που μπορεί να ανακαλύψουμε ίσως να είναι ανεκτίμητα και να μας προσφέρουν το κλειδί για να βγούμε από το σκοτεινό δωμάτιο της απελπισίας. Μόνο όταν αντιμετωπίσουμε τον θυμό, την οργή, την πικρία, τη θλίψη και τα άλλα «αρνητικά» συναισθήματα μπορούμε να απελευθερωθούμε από την καταστροφική τους επίδραση.
Έτσι, αυτοί οι ψυχολογικοί δαίμονες μεταμορφώνονται σε συμμάχους και δεν μας παρασύρουν στη δυσφορία και τη στέρηση της χαράς και του ενθουσιασμού. Ο Αριστοτέλης μίλησε για την καλλιέργεια της ικανότητας να συνυπάρχουμε σε αρμονία με τους δαίμονές μας, και αποκάλεσε αυτή την κατάσταση του νου ευδαιμονία.
Το μυστικό για να ξεπεράσουμε τα αρνητικά συναισθήματα είναι να τα αντιμετωπίσουμε, να τα βιώσουμε και να τα ανεχτούμε παρά να τα αποφύγουμε ή να τα καταστείλουμε. Να περάσουμε από μέσα τους αφήνοντάς τα να περάσουν από μέσα μας αντί να τους αντισταθούμε. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, μπορεί να αντιληφθούμε κάποιο προηγουμένως κρυμμένο νόημα ή σημασία που συνδέεται με αυτά τα συναισθήματα ή να ανακαλύψουμε κάποια νέα προοπτική, που θα διαλύσει την απόγνωση.
Για τον Γιουνγκ, η ενότητα της προσωπικότητας, η πληρότητα και η ισορροπία είναι απαραίτητα στοιχεία για την ευτυχία, όπως είναι και το να ακούμε, να τιμάμε, και να παραδινόμαστε στον Εαυτό, και αυτό έχει να κάνει με το ποιοι είμαστε πραγματικά ως ολόκληρα ανθρώπινα όντα, και είναι διαφορετικό (και συχνά θέλει διαφορετικά πράγματα) από το Εγώ.
Για παράδειγμα, η αναγνώριση του κυρίαρχου ψυχολογικού μας τύπου είναι σημαντική. Οι εσωστρεφείς χρειάζεται να αποδεχτούν την έμφυτη τάση τους και συγχρόνως να κάνουν προσπάθεια να αναπτύξουν ικανότητα για εξωστρέφεια, και οι εξωστρεφείς αντίστοιχα.
Διαβάστε σχετικά: Τα βήματα προς την ευτυχία
Η «σκοτεινή πλευρά» του Γιουνγκ
Ίσως ακόμα πιο σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε τη «σκοτεινή πλευρά» μας, αυτό που ο Γιουνγκ αποκάλεσε μεταφορικά «σκιά», και να ενσωματώσουμε όσο γίνεται αυτή την καταπιεσμένη πλευρά του εαυτού μας στη συνειδητή μας προσωπικότητα.
Παρομοίως και με το «εσωτερικό μας παιδί», το μέρος του εαυτού μας που ξέρει ακόμα πώς να παίζει, να είναι αυθόρμητο, να νιώθει χαρά, να αγαπάει ελεύθερα, και να είναι πλήρως παρόν στη στιγμή. Και τέλος, πρέπει να αποδεχτούμε αυτή την ασυνείδητη πλευρά μας (του άλλου φύλου) που ο Γιουνγκ ονόμασε άνιμα στους άντρες και άνιμους στις γυναίκες.
Αυτή η διαδικασία τυπικά δεν σημαίνει να μεταμορφωθούμε στο αντίθετο φύλο, αλλά περιλαμβάνει μια εσωτερική ψυχολογική μεταμόρφωση στην οποία οι λεγόμενες θηλυκές ιδιότητες όπως η συναισθηματικότητα, η διαίσθηση, η φροντίδα, η παθητικότητα κτλ. γίνονται μέρος (αλλά δεν κυριαρχούν) της προσωπικότητας του άντρα και οι λεγόμενες αντρικές ιδιότητες όπως το θάρρος, η λογική, η επιθετικότητα και η επίλυση προβλημάτων αφομοιώνονται παραγωγικά από την προσωπικότητα της γυναίκας.
Για τον Γιουνγκ όλα είχαν να κάνουν με την ισορροπία, την αυθεντικότητα και την εξατομίκευση. Αυτές οι βασικές διαδικασίες συμβάλλουν στην ικανότητα του ατόμου για χαρά, ικανοποίηση και ευτυχία.
Σύμφωνα με τον Πολ Τίλιχ (1952): Η χαρά είναι η συναισθηματική έκφραση ενός θαρραλέου «Ναι» στην αληθινή μας ύπαρξη». Θα διευρύνω αυτή τη δήλωση για τη χαρά, που σχετίζεται στενά με την ευτυχία, για να συμπεριλάβω και τη θέληση του ατόμου να αποδεχτεί συνειδητά και άνευ όρων την ύπαρξη και τη ζωή –ακόμα και με τα βάσανα, το τραύμα και τον πόνο– όπως είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Με αυτή την έννοια, η ριζική αποδοχή της υπαρξιακής πραγματικότητας βρίσκεται στην καρδιά της ανθρώπινης ευτυχίας.
Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
