Τις απόψεις του για την κατάσταση της ψυχιατρικής περίθαλψης στη χώρα μας, την αποσυλοποίηση των ψυχικά ασθενών και γενικότερα την επερχόμενη ψυχιατρική μεταρρύθμιση, καταθέτει σε συνέντευξη του στο Health Daily, ο ψυχίατρος καθηγητής Δημήτρης Πλουμπίδης, πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
HD: Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι σημαντικότερες αποφάσεις που ελήφθησαν για την ψυχιατρική περίθαλψη στη χώρα μας από την μεταπολίτευση και μετά;
Είναι ο νόμος 1397 / 1983 για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, καθώς επέτρεψε την δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος δημόσιων υπηρεσιών υγείας και σε ότι μας αφορά την δημιουργία ψυχιατρικών μονάδων σε γενικά νοσοκομεία, κέντρων ψυχικής υγείας κ.α. Στη συνέχεια ήλθαν τα μεγάλα Ευρωπαϊκά προγράμματα, κανονισμός 815/1984 και Psychargos I & II από το 1999, που συνδέθηκαν με την “αποασυλοποίηση” των μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων και την ανάπτυξη της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Η εκ των υστέρων κριτική που μπορούμε να κάνουμε είναι ότι οι προτεραιότητες ήλθαν “εκ των άνω”, τα προγράμματα δεν είχαν εξασφαλισμένη τη συνέχεια μετά την λήξη τους και επικεντρώθηκαν κυρίως στην αποασυλοποίηση σε βάρος της ανάπτυξης ενός επαρκούς δικτύου μονάδων κοινοτικής ψυχιατρικής και πρόληψης. Τέλος, ο νόμος 4461/2017 εισάγει την σημαντική καινοτομία της περιφερειακής διοίκησης των τομέων ψυχικής υγείας. Η αναμενόμενη εφαρμογή του θα μπορούσε να δώσει μια ουσιαστική δυναμική στην εξωνοσοκομειακή άσκηση της ψυχιατρικής.
HD: Θα αποκαλούσατε ικανοποιητικό το επίπεδο υπηρεσιών που προσφέρεται σήμερα στα ψυχιατρικά νοσοκομεία αλλά και στις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων;
Η ύπαρξη “επικουρικών κλινών” (ράντζα) στους διαδρόμους, οι ελλείψεις προσωπικού και γενικότερα η ελλιπής πρωτυποποίηση των προσφερομένων υπηρεσιών δεν επιτρέπουν κανένα εφησυχασμό. Θεωρώ ως μείζον πρόβλημα ότι το προσωπικό στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας γηράσκει με ραγδαίους ρυθμούς, ελάχιστοι νέοι προσλαμβάνονται και ότι το πρόβλημα του ελάχιστου απαραίτητου προσωπικού για να διατηρηθεί η λειτουργία των μονάδων θα τεθεί επιτακτικά την επόμενη πενταετία.
HD: Σε πρόσφατη συνέντευξη τύπου για την αποσυλοποίηση των ψυχικά ασθενών στη χώρα μας, διατυπώσατε την άποψη ότι τα ψυχιατρικά νοσοκομεία πρέπει να μετασχηματιστούν και όχι να κλείσουν. Θα μπορούσατε να μας πείτε που στηρίζετε την άποψη σας;
Τα δημόσια ψυχιατρεία ως το τέλος της δεκαετίας του 1970 έγιναν συνώνυμα της χρονιοποίησης των ασθενών και των κακών συνθηκών λειτουργίας, παρά τις φωτεινές εξαιρέσεις. Ήταν εύκολο να θεωρηθούν ως η πηγή όλων των κακών και να περάσει με αυτή την λογική ως αναγκαίος ο στόχος του κλεισίματος τους. Τα τελευταία 30 χρόνια έχουν όμως πολλά αλλάξει στην λειτουργία των ψυχ. νοσοκομείων. Μετά από μια επιτυχημένη πορεία δημιουργίας δικτύου εναλλακτικών μονάδων και εξασφάλισης των πόρων τους, έχουν κλείσει 4 ψυχιατρικά νοσοκομεία από το 2004 (Πέτρας Ολύμπου, Χανίων, Κέρκυρας και Παιδοψυχιατρικό Αττικής). Είναι μια πολύτιμη εμπειρία για ψύχραιμη μελέτη και αποτίμηση των στόχων. Τα τρία που εναπομένουν έχουν κάνει μεγάλα βήματα εκσυγχρονισμού, ενώ υποδέχονται ένα πολύ μεγάλο αριθμό περιστατικών από όλη την Ελλάδα. Να συνεχίσουν αυτή την πορεία βελτίωσης, να συλλειτουργήσουν οι διάφορες νοσηλευτικές μονάδες τους με τις εξωνοσοκομειακές των τομέων ψυχικής υγείας, να οργανώσουν και άλλες εναλλακτικές μονάδες είναι ένας πολύ πιο ρεαλιστικός στόχος μετεξέλιξης από το να καταργηθούν και να δώσουν την θέση τους σε νεόκοπους φορείς.
HD: Πώς ακριβώς θα λειτουργήσει η τομεοποίηση για τους ψυχικά ασθενείς στην περιφέρεια;
Σε αρκετές περιοχές της χώρας η τομεοποίηση έχει γίνει μια λειτουργική πραγματικότητα. Αναφέρω π.χ. τις υπηρεσίες των νομών Έβρου και Ηπείρου ως ιδιαίτερα συγκροτημένες αλλά και πολλές άλλες μονάδες που λειτουργούν με κοινοτική λογική στη Κρήτη, την Αττική, την Πελοπόννησο κ.α. Σε νησιά αλλά και άλλες απομονωμένες περιοχές έχουν δώσει πολύ καλά αποτελέσματα οι κινητές μονάδες, σε συνεργασία με τις τοπικές υπηρεσίες υγείας. Περιμένουμε να τεθεί σε λειτουργία η περιφερειακή διοίκηση των τομέων ψυχικής υγείας (ν.4461/2017) ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα συντονισμού των διάσπαρτων υπηρεσιών υγείας, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών.
HD: Στο τελευταίο συνέδριο του Health Daily για την Ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι η Κομισιόν έχει προβλέψει 295 εκατ. ευρώ για την ψυχική Υγεία. Σε ποιους τομείς θα πρέπει να κατανεμηθούν αυτοί οι πόροι κατά τη γνώμη σας;
Δεν μπορώ να σας απαντήσω σε αυτή την ερώτηση ουσιαστικά γιατί δεν γνωρίζω. Πιστεύω όμως ότι δηλωμένη πρόθεση της ηγεσίας του Υπ. Υγείας είναι η ενίσχυση της κοινοτικής ψυχιατρικής τόσο δηλαδή η έγκαιρη φροντίδα, όσο και η πρόληψη, σε συνδυασμό με την γενικότερη φροντίδα υγείας του πληθυσμού.
HD: Πρόσφατα υπήρξαν καταγγελίες για περιορισμό των ψυχικά ασθενών στο ΨΝΑ «Δρομοκαΐτειο». Τι προτείνει διεθνώς η Ψυχιατρική επιστημονική κοινότητα για τις αυτές τις περιπτώσεις;
Η ελεύθερη κίνηση των ασθενών είναι καταστατική αρχή της σύγχρονης ψυχιατρικής.
Κατά συνέπεια πρακτικές στερητικές της ελευθερίας δεν μπορούν να υπάρχουν παρά μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις κινδύνου για τον ίδιο τον ασθενή και τους γύρω του και οφείλουν να υπακούν σε συγκεκριμένα πρωτόκολλα εφαρμογής, που είναι πάντα υπό την ευθύνη του γιατρού, περιλαμβάνουν τον ελάχιστο περιορισμό, για το ελάχιστο διάστημα και υπό την συνεχή παρακολούθηση του προσωπικού.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι σε οργανωμένες και εκπαιδευμένες θεραπευτικές ομάδες η διαχείριση των περιστατικών πολύ σπάνια θα φτάσει στην ανάγκη διαχείρισης της βίας.
HD: Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη πάνω από τις μισές νοσηλείες του ΨΝΑ αφορούν σε ακούσιες νοσηλείες, με το 30,2% αυτών να εκτελούνται αυτεπάγγελτα. Ποιο θα ήταν κατά τη γνώμη σας ένα θετικό βήμα για την επίλυση αυτού του ζητήματος;
Πρόκειται για κεντρικό ζήτημα σήμερα. Στα τρία εναπομένοντα ψυχιατρικά νοσοκομεία το 2016 οι ακούσιες νοσηλείες αποτελούσαν το 50,03% του συνόλου των εισαγωγών, ενώ για τα δύο της Αθήνας το ποσοστό ήταν 53,9%. Για τις 34 από τις 37 ψυχιατρικές κλινικές στα Γενικά νοσοκομεία της χώρας το ποσοστό αυτό ανερχόταν σε 35,2%.
Για τα νοσοκομεία της Αθήνας το ποσοστό είναι ασφαλώς αρκετά υψηλότερο, καθώς δέχονται περιστατικά από παντού ενώ ορισμένα νοσοκομεία που δεν δέχονται ακούσιες νοσηλείες κατεβάζουν σημαντικά τον μέσο όρο. Αρκετές από αυτές τις ακούσιες νοσηλείες είναι επανεισαγωγές, γεγονός που τονίζει την ανάγκη βελτίωσης της εξωνοσοκομειακής παρακολούθησης πριν και μετά τη νοσηλεία για λόγους θεραπείας αλλά και πρόληψης των υποτροπών.
Όπου λειτουργούν αυτά τα δίκτυα υπηρεσιών στη κοινότητα έχουμε σαφώς λιγότερες νοσηλείες. Αρκετές από αυτές τις ακούσιες νοσηλείες θα μπορούσαν επίσης να αποφευχθούν αν υπήρχε συνεννόηση ανάμεσα στις μονάδες υγείας, τις εισαγγελικές και αστυνομικές αρχές, όπως συμβαίνει συχνά σε μικρότερες πόλεις, όπου οι αντίστοιχοι λειτουργοί γνωρίζονται και συνεργάζονται.
Πηγή: HealthDaily
