Τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα, παρά την έντονη πολιτική εργαλειοποίηση των αυτοκτονιών και τη συνήθως λανθασμένη αναφορά των περιστατικών και χρήση των σχετικών όρων από τα ΜΜΕ, φαίνεται να υπάρχει μία γόνιμη συζήτηση γύρω από την αυτοκτονία, καθώς έχουν εμφανιστεί σχετικές πρωτοβουλίες σε τοπικό επίπεδο από διάφορους φορείς.
Το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, σε συνεργασία με τη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (IASP) και τις διεθνείς οργανώσεις, σταθερά υποστηρίζει αυτές τις προσπάθειες, σε όλη την Ελλάδα, που στοχεύουν στον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου και την ουσιαστική ενεργοποίηση για την πρόληψη αυτών των πρόωρων, άδικων θανάτων. Μετά από 12 χρόνια συνεχούς έργου και αγώνα για την πρόληψη της αυτοκτονίας θεωρούμε ότι πλέον έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την ικανοποίηση του πάγιου αιτήματος μας για την κατάρτιση εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη της αυτοκτονίας.
Η 10η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ως η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η κοινή γνώμη με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και τον αποστιγματισμό της ψυχικής νόσου.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ψυχική υγεία είναι η κατάσταση ευημερίας, όπου κάθε άτομο συνειδητοποιεί τις δικές του δυνατότητες, μπορεί να ανταπεξέλθει στις φυσιολογικές πιέσεις της ζωής, να εργαστεί και να συμμετέχει παραγωγικά και γόνιμα στην κοινότητα και όχι απλώς η απουσία μίας ασθένειας. Δεν υπάρχει υγεία, χωρίς ψυχικής υγεία.
Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι αφιερωμένη στην πρόληψη της αυτοκτονίας με το σύνθημα «Working Together to Prevent Suicide».
Περισσότεροι από 500 άνθρωποι αυτοκτονούν τα τελευταία χρόνια στη χώρα, αφήνοντας πίσω τουλάχιστον 5000 πενθούντες ετησίως. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες και μελέτες, για κάθε μία αυτοκτονία μένουν πίσω τουλάχιστον 5-10 άτομα που πενθούν, βιώνοντας όχι μόνο το συναισθηματικό φορτίο του πένθους αλλά και τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες του στίγματος της αυτοκτονίας. Ακόμη, στην Ελλάδα δεν έχουμε καταγραφή των μη θανατηφόρων αποπειρών αυτοκτονίας, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.
Η αυτοκτονία είναι ένα μείζον πρόβλημα της δημόσιας υγείας και ως τέτοιο αναγνωρίζεται και αντιμετωπίζεται σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Δυνητικά αφορά τον καθένα, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης. Σ’ αυτόν τον άξονα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συστήνει ήδη από το 1990 την καθολική αναγνώριση της αυτοκτονίας ως ζήτημα δημόσιας υγείας και την ανάπτυξη εθνικών προγραμμάτων πρόληψης, τα οποία θα είναι διασυνδεδεμένα με τις πολιτικές δημόσιας υγείας.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει ενδεικτικά 4 βασικές παρεμβάσεις που θεωρούνται αποδεδειγμένα αποτελεσματικές:
- Τη μείωση της πρόσβασης στα θανατηφόρα μέσα
- Την ανάπτυξη δεξιοτήτων αντιμετώπισης στρεσογόνων γεγονότων ζωής στο νεανικό πληθυσμό
- Την έγκαιρη αναγνώριση και διαχείριση των ατόμων με αυτοκτονικό ιδεασμό ή/και πρόσφατη απόπειρα αυτοκτονίας παρέχοντας υπηρεσίες βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα
- Τη συνεργασία με τα ΜΜΕ για την υπεύθυνη δημοσίευση και αναφορά στην αυτοκτονία
Η συλλογική προσέγγιση του ΠΟΥ στην πρόληψη της αυτοκτονίας συνοψίζεται στον όρο LIVE LIFE [leadership(ηγεσία), interventions(παρεμβάσεις), vision(όραμα) και evaluation(αξιολόγηση)]. Αυτή η προσέγγιση αποτελεί τη βάση της ανάπτυξης ολοκληρωμένων εθνικών στρατηγικών για την πρόληψη της αυτοκτονίας, όπως επιτάσσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και οι σχετικές δεσμεύσεις των κρατών – μελών.
Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός.
Το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει προληφθεί.
Διεθνή Στοιχεία για την Αυτοκτονία:
Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία υπολογίζεται, ότι πάνω από 800.000 αυτοκτονίες σημειώνονται παγκοσμίως σχεδόν κάθε χρόνο, αντιπροσωπεύοντας έναν ετήσιο παγκόσμιο δείκτη αυτοκτονίας 11,4 ανά 100.000 κατοίκους (15,0 για τους άνδρες και 8,0 για τις γυναίκες). Ωστόσο, δεδομένου ότι η αυτοκτονία εξακολουθεί, να αποτελεί ένα εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα για πολλές κοινωνίες, όπως και στην Ελλάδα, επισημαίνεται η υποκαταγραφή της.
Σύμφωνα με τις σχετικές εκτιμήσεις του ΠΟΥ, το 2020 θα αυτοκτονήσουν 1,53 εκατομ. Άνθρωποι ενώ θα γίνεται μία αυτοκτονία κάθε 20΄΄ και μία απόπειρα κάθε 1’’ -2’’.
Ο αριθμός των ζωών που χάνονται από αυτοκτονία υπερβαίνει τους θανάτους που οφείλονται σε ανθρωποκτονίες και πολέμους συνολικά
Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως στην ηλικιακή ομάδα 15-29 ετών.
Στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, οι αυτοκτονίες ανδρών είναι τρεις φορές περισσότερες από τις γυναίκες. Ωστόσο, στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος η σχέση ανδρών προς τις γυναίκες είναι πολύ χαμηλότερη με 1,5 άνδρες να αυτοκτονούν για κάθε 1 γυναίκα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αυτοκτονίες αντιπροσωπεύουν το 50% όλων των βίαιων θανάτων στους άντρες και το 71% στις γυναίκες. Όσον αφορά την ηλικία, τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι τα υψηλότερα σε άτομα ηλικίας 70 ετών και άνω τόσο για άνδρες όσο και για γυναίκες σχεδόν παγκοσμίως.
Πρόσφατα Στοιχεία για τις Αυτοκτονίες στην Ελλάδα:
Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (τα οποία επισημαίνεται ότι δεν αποτελούν επίσημη καταγραφή) τη χρονική περίοδο 2018 έως 2019 (μέχρι 30 Σεπτεμβρίου) περισσότεροι από 400 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους από αυτοκτονία. Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν άνδρες και οι περισσότερες αυτοκτονίες σημειώθηκαν από άτομα τρίτης ηλικίας (65+) και παραγωγικών ηλικιών (50 -54 ετών).
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το 2016, τα οποία αναλύθηκαν από την επιστημονική ομάδα του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, οι άντρες αυτοκτονούν 5 φορές περισσότερο από ότι οι γυναίκες. Τα στοιχεία αυτά βρίσκονται σε συνάρτηση με τα παγκόσμια δεδομένα τόσο για τους υψηλούς δείκτες των αντρών όσο και εκείνων που ανήκουν στις συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες.
Ένα ποσοστό άνω του 80% των αυτοκτονιών που συνέβησαν κατά το 2018 έως και το 2019 στην χώρα μας συνδέθηκαν με την ύπαρξη κάποιας ψυχικής ασθένειας. Στην περίπτωση των ανδρών το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα υψηλό κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται και από τα δεδομένα της παγκόσμιας βιβλιογραφίας. Η αυτοκτονία συνδέεται κατά 90% με την ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής και σε ένα ποσοστό 60% με 80% με την ύπαρξη κάποιας συναισθηματικής διαταραχής συχνότερη εκ των οποίων αποτελεί η κατάθλιψη. Ενώ η κατάθλιψη διαγιγνώσκεται σε ένα μεγάλο βαθμό στις γυναίκες, δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο και με τους άντρες.
Περισσότερα στοιχεία για τις αυτοκτονίες στην Ελλάδα μπορείτε να βρείτε εδώ: http://www.klimaka.org.gr/pagosmia-imera-prolipsi-aftoktonias-klimaka/
Η ΚΛΙΜΑΚΑ είναι ένας κοινωνικός φορέας, μη κυβερνητικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 2000 και δραστηριοποιείται τόσο στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας όσο και στην υλοποίηση προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης αποκλεισμένων πληθυσμιακών ομάδων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Σε ένα πρώτο επίπεδο οι δράσεις και τα προγράμματα του φορέα στοχεύουν στην πολύπλευρη ενδυνάμωση των κοινωνικά αποκλεισμένων στις κατευθύνσεις: της υιοθέτησης ενεργού ρόλου απέναντι στη ζωή, της υπεύθυνης διεκδίκησης των δικαιωμάτων, της σταδιακής αυτονόμησης και της ισότιμης ένταξης στον κοινωνικό ιστό.
Απώτεροι στόχοι των δράσεων του φορέα αποτελούν:
- Η ανάπτυξη του ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού.
- Η ισότητα των ευκαιριών πρόσβασης και απολαβής των κοινωνικών αγαθών
- Η προαγωγή της ψυχικής υγείας
- Η αύξηση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης
Πιστεύουμε και εργαζόμαστε για έναν κόσμο όπου η αλληλεγγύη και η συλλογική δράση αγωνίζονται να ανατρέψουν τα αίτια του αποκλεισμού και των ανισοτήτων.
Στον πυρήνα των δράσεων μας βρίσκονται η δημοκρατία, η κοινωνική δικαιοσύνη, το δημόσιο συμφέρον, η βιωσιμότητα, η διαγενεακή αλληλεγγύη, τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας αποτελεί:
Μία συλλογική προσπάθεια επιστημόνων ψυχικής υγείας με σκοπό:
- Την άμεση παρέμβαση στην αυτοκτονική κρίση
- Την αντιμετώπιση της αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς
- Το σχεδιασμό και τη διαμόρφωση μίας εθνικής στρατηγικής πρόληψης της αυτοκτονίας.
Στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας παρέχονται υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε άτομα με αυτοκτονική/αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και επιζώντες (ως επιζώντες ορίζονται τα άτομα που έχουν χάσει κάποιο οικείο πρόσωπο από αυτοκτονία):
- Ψυχιατρική και Ψυχοκοινωνική αξιολόγηση
- Διάγνωση και θεραπεία ψυχιατρικών διαταραχών
- Ατομικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
- Ομαδικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις
- Παρέμβαση σε περίπτωση επείγοντος περιστατικού και διαχείριση κρίσης
- Συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής
- Ψυχοεκπαίδευση
- Survivors’ groups
- Ψυχολογική Αυτοψία
Το επιστημονικό προσωπικό του Κέντρου Ημέρας, επίσης, αναπτύσσει έργο στους παρακάτω άξονες:
- Ερευνητικό έργο
- Εκπαίδευση
- Κοινοτικές παρεμβάσεις
- Περιφερειακές Δράσεις
- Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών – Δίκτυο Πληροφόρησης & Καταγραφής
Στο πλαίσιο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας εντάσσεται και η 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018, η οποία λειτουργεί από το 2007.
Η Γραμμή λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα και δέχεται κλήσεις από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με αστική χρέωση. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές.
Απευθύνεται σε
- • Ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν
- • Ανθρώπους που έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν στο παρελθόν
- • Ανθρώπους με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά
- • Ανθρώπους που βιώνουν την απώλεια ή ανησυχούν για κάποιο δικό τους άνθρωπο
Επιπρόσθετα, λειτουργεί υπηρεσία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όπου χρήστες του διαδικτύου μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια για τον εαυτό τους ή για τρίτους στέλνοντας μήνυμα στο help@suicide-help.gr.
Το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας λειτουργεί από την ΚΛΙΜΑΚΑ υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας.
