Συμβίωση
Ας περάσουμε τώρα στα της συμβίωσης.
Ας υποθέσουμε ότι έχετε βρει τον άνθρωπο της ζωής σας. Ή κάποιον άνθρωπο με τον οποίον περνάτε σχετικά καλά, ας πούμε. Για να είστε ευτυχισμένοι όχι μόνο αυτά τα Χριστούγεννα αλλά και γενικότερα στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας, όταν συμβιώνετε με κάποιον, χρειάζεται σκληρή δουλειά διότι οι σχέσεις είναι μια συνεχής, ρέουσα, διαδικασία – ένας τρόπος ζωής.
Ως άνθρωπος, πρέπει ιδανικά (και όχι απόλυτα) να γίνετε οργανωμένος και μετά να παραμείνετε οργανωμένος κάτι που σημαίνει συνεχή διαχείριση καταστάσεων.
Τα παρακάτω είναι τρία ενδεικτικά βήματα:
Βήμα 1:
Τα ζευγάρια πρέπει να είναι οργανωμένα, πρώτα ατομικά για το κάθε μέλος του ζεύγους και μετά ως προς τα θέματα που αφορούν το ζεύγος ως ολότητα. Με επιστημονικά λόγια, το κάθε μέλος να μπορεί να μετατρέπει τα μη υγιή συναισθήματά του σε υγιή αλλάζοντας τις θερμές νοητικές σκέψεις που διαθέτει για τα γεγονότα που τον αφορούν γύρω του έτσι ώστε να μπορεί να ασχοληθεί στη συνέχεια και με άλλες θερμές νοητικές σκέψεις σε επίπεδο ζεύγους. Με απλά λόγια, κάθε μέλος του ζευγαριού πρέπει να είναι πρώτα καλά το ίδιο, σε ατομικό επίπεδο, για να μπορεί να ασχοληθεί με θέματα που αφορούν το ζευγάρι ως ολότητα. Για παράδειγμα, αν ένα μέλος του ζευγαριού έχει κατάθλιψη για αποτυχίες του παρελθόντος του, επειδή λέει στον εαυτό του ότι δεν θα έπρεπε να τις έχει και επειδή πιστεύει ότι είναι ανάξιο αγάπης, τότε θα αναστατωθεί τόσο πολύ συναισθηματικά (θα νιώθει κατάθλιψη για την κατάθλιψη, επιπλέον) που δεν θα έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί με τα θέματα του ζευγαριού γιατί έχει να ασχοληθεί πρώτα με τα δικά του.
Βήμα 2:
Το ζευγάρι πρέπει να παραμείνει οργανωμένο. Αυτό προϋποθέτει συνεχή διαχείριση καταστάσεων και ισότιμη συμμετοχή σε καθημερινές εργασίες όπως η καθαριότητα, η μαγειρική, τα ψώνια, το σιδέρωμα, η κοινωνική συμμετοχή, κ.λπ.
Βήμα 3:
Το ζευγάρι πρέπει να εργαστεί πολύ (αλλά όχι τόοοοοοοσο πολύ όσο νομίζουν συχνά τα περισσότερα ζευγάρια) για να επιφέρει ευτυχία στις τάξεις του. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ένα γνωστό τραγούδι λέει «Βάλε φαντασία και σκηνοθεσία» και θα έλεγα ότι εν μέρει έχει δίκιο σε αυτή την περίπτωση. Φαντασία, σκηνοθεσία, πειραματισμός, κοινές δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου αμοιβαία αποδεκτές αλλά και, το πιο σημαντικό ίσως, σεβασμός στις ατομικές δραστηριότητες εντός του ζευγαριού οι οποίες δεν είναι απαραίτητα αμοιβαία αποδεκτές (ακόμη και αν είναι επιβλαβείς πολλές φορές, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Είπαμε, έχετε εξάλλου την επιλογή του να μείνετε ή να φύγετε από τη σχέση, όσο δύσκολο και να σας φαίνεται).
Επιπλέον, χρειάζεται αποδοτική οργάνωση και προγραμματισμό δραστηριοτήτων και «υποχρεώσεων» καθώς και αποδοχή ότι δεν θα περνάτε ευχάριστα όλες τις στιγμές. Επίσης, συνεργασία μεταξύ σας για το πώς μπορείτε να έχετε μια όσο το δυνατόν πιο απολαυστική ζωή μαζί.
Πολλοί θα μου έλεγαν εδώ: Μήπως βλέπεις τη συμβίωση ολίγον τι ως «επιχείρηση» ή «επιχειρηματική συμφωνία» ή κάτι τέτοιο; Θα έλεγα, οκ, έτσι όπως το λες, ακούγεται κάπως. Ωστόσο, τελικά, ποιο το πρόβλημα αν το βλέπω έτσι; Αλήθεια, πείτε μου τώρα. Από ποιον εξαρτάται η εμπορευματοποίηση των σχέσεων; Το μυστικό βρίσκεται και πάλι στις θερμές νοητικές σκέψεις. Ακόμη και αν «μηχανοποιήσετε» τις σχέσεις όπως πολλοί νομίζουν, πόρρω απέχει αυτό από την πραγματική εκβιομηχάνιση των σχέσεων. Εσείς, μάλλον, σοβαρεύετε τα πράγματα γιατί είτε «πάθατε» κάποτε, είτε γιατί φοβάστε μήπως «πάθετε» ξανά. Ούτε «όλα είναι στο μυαλό», όπως μου λένε κάποιοι για τις σχέσεις.
Σε κάθε περίπτωση, όλα αυτά είναι παράλογες αξιολογήσεις της πραγματικότητας. Η ουσία είναι μία και εδώ: Η υγιής συμβίωση χρειάζεται προσπάθεια, κόπο, οργάνωση, δεξιότητες και επιμονή σε συγκεκριμένους στόχους. Και η ευτυχία θα σας χτυπήσει την πόρτα εκεί που δεν το περιμένετε.
Πάντως, είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς με βεβαιότητα για το ποιος είναι ένας «καλός γάμος» γιατί πολύ απλά είναι δύσκολο να προσδιορίσει κάποιος τα χαρακτηριστικά μιας «καλής σχέσης». Ωστόσο, θα τολμήσω με έναν ορισμό: Καλή σχέση (συμπεριλαμβανομένου του καλού γάμου) είναι εκείνη η σχέση που προάγει στα μέλη της μακροπρόθεσμη απόλαυση, μακροπρόθεσμη ικανοποίηση καθώς και βραχυπρόθεσμο, ή όσο το δυνατόν λιγότερο, πόνο. Είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι οι άνθρωποι έλκονται περισσότερο από ανθρώπους που πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Θα προσέθετα, ωστόσο, ότι η έννοια της ικανοποίησης είναι ιδιαίτερα υποκειμενική: Άλλοι την θεωρούν ως καλό σεξ, άλλοι ως συντροφικότητα, άλλοι ως διανοητική επικοινωνία και άλλοι όπως νομίζουν ότι θέλουν. Επίσης, οι επιθυμίες του ατόμου μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου. Γι’αυτό καλό θα ήταν να έχετε μια ευέλικτη οπτική για τη συμβίωση και τον γάμο: Μην προσκολλάστε σε παγκόσμιες «αλήθειες», ούτε σε «κανόνες» και «συνταγές» για το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουν οι άνθρωποι μέσα στις σχέσεις. Είναι απλά προτιμήσεις, όχι κανόνες.
Τώρα ας δούμε ορισμένες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που συμβιώνουν μαζί και τις συναντούν όχι μόνο κατά τις γιορτές αλλά όποτε έρχονται «πιο κοντά» όπως συνηθίζουν να λένε στους άλλους ή μεταξύ τους.
Έλλειψη ικανοποίησης ή διαταραχή στη σχέση;
Πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα. Το πρώτο συμβαίνει όταν ένας (ή και οι δύο σύντροφοι, μιλώ για τυπικά ζευγάρια, συνήθως) δεν παρέχει στο άλλο μέλος αυτά που εκείνο επιθυμεί. Ή του προσφέρει αυτά που δεν επιθυμεί τελικά. Είναι μια συνήθης κατάσταση σε εκατομμύρια ζευγάρια παγκοσμίως και συνήθως απορρέει από φθορές και αρνητικά γεγονότα ζωής που αντιμετωπίζει ατομικά το κάθε μέλος του ζεύγους με το πέρασμα του χρόνου. Στην πραγματικότητα, η έλλειψη ικανοποίησης από τη σχέση δε σημαίνει ότι «τρέχει» κάτι σοβαρό με τη σχέση ούτε με τον σύντροφό σας.
Για παράδειγμα, αν ο σύντροφός σας σάς πει ότι με τα χρόνια ανέπτυξε άλλα ενδιαφέροντα και ότι θα ήθελε κι εσείς να εμπλακείτε ενεργητικά σε αυτά, εσείς μπορεί να βιώνατε προσωρινή έλλειψη ικανοποίησης από τη σχέση σας διότι μπορεί να διαφωνούσατε με τον σύντροφό σας σε αυτό για διαφορετικούς λόγους αλλά δεν θα αναστατώνατε τον εαυτό σας σοβαρά γι’αυτό.
Συνήθως, επέρχεται κάποια λύση, αργά ή γρήγορα. Αν όμως δε βρεθεί λύση και η έλλειψη ικανοποίησης αυξάνεται, είναι πιθανό να διαρραγεί η μακροπρόθεσμη επιβίωση της σχέσης ή το ζευγάρι να οδηγηθεί σε διαταραχή της σχέσης, κάτι που σχολιάζεται αμέσως παρακάτω.
Η διαταραχή στη σχέση συμβαίνει όταν ο σύντροφός σας αναστατώνει τον εαυτό του συχνά με σοβαρό τρόπο (άγχος, οργή, κατάθλιψη) για κάποιο θέμα που άπτεται της σχέσης του μαζί σας και καταφεύγει σε ηττοπαθείς συμπεριφορές οι οποίες οδηγούν, με τη σειρά τους, σε αύξηση των δυσκολιών στη σχέση. Με βάση το παραπάνω παράδειγμα, μπορεί ο ένας σύντροφος να θυμώσει σοβαρά τον εαυτό του για το ότι ο άλλος σύντροφος θέλει περισσότερη ανεξαρτησία πλέον στη ζωή του (και άρα ο πρώτος σύντροφος θα πρέπει, μοιραία, να κάνει περισσότερες δουλειές στο σπίτι). Στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει το κάθε μέλος του ζευγαριού να καλμάρει πρώτα τον εαυτό του, υιοθετώντας ορθολογικές θερμές σκέψεις, για να μπορεί στη συνέχεια, να εκφράσει την ενόχλησή του (αλλά όχι την οργή του) για την αλλαγή που επήλθε στη σχέση.
Τα μέλη του ζεύγους χρειάζεται:
1) να κατανοήσουν ότι οι ισχυρές συναισθηματικές αντιδράσεις αποτελούν πηγές έλλειψης ικανοποίησης και διατάραξης της σχέσης
2) να κατανοήσουν το ποιες παράλογες πεποιθήσεις τούς κάνουν να αναστατώνονται και να ενεργούν με ηττοπαθή τρόπο και
3) να βοηθήσουν τον εαυτό τους και το άλλο μέλος, εκατέρωθεν, να αποκτήσουν καλύτερο συναισθηματικό έλεγχο μέσω της υιοθέτησης ορθολογικών πεποιθήσεων (π.χ. «Θα ήθελα πολύ να μην αλλάξουν οι συνθήκες της σχέσης μου τις οποίες έχω συνηθίσει εδώ και χρόνια αλλά, δυστυχώς, δεν υπάρχει κάποιος απόλυτος κανόνας που να εξαιρεί τη δική μου σχέση από αυτή την εξέλιξη. Αυτό είναι μόνο ατυχές και δύσκολο, ούτε τραγικό, ούτε ανυπόφορο. Και δε σημαίνει ότι η σχέση μου είναι για τα σκουπίδια αλλά ότι περνά σε μια διαφορετική φάση. Αν θέλω να κάνω κάτι γι’αυτή, καλό να είναι σκέπτομαι με αυτόν τον τρόπο»).
Πεποιθήσεις πρόκλησης θυμού:
1) «Τα συναισθήματά μου προκαλούνται από εξωτερικά γεγονότα και, συγκεκριμένα, από τη συμπεριφορά του συντρόφου μου και, άρα, δε μπορώ να τα ελέγξω. Αυτός με τσαντίζει/πληγώνει/αγχώνει».
Στην πραγματικότητα, μην κατηγορείτε ο ένας τον άλλο. Ο καθένας έχει τη δική του συναισθηματική ευθύνη. Πρώτα πείτε στον εαυτό σας ότι εσείς, κυρίως, αναστατώνετε τον εαυτό σας, και όχι ο άλλος, γιατί απαιτείτε να γίνει κάτι που δε μπορεί να γίνει, τουλάχιστον εκείνη τη στιγμή, ή πάντα. Άρα πείτε, «Θα ήθελα να με ακούει όταν του λέω να κάνει κάτι που θέλω πολύ αλλά, δυστυχώς, αυτό δε σημαίνει ότι δεν έχει το δικαίωμα να με παρακούσει».
2) «Για να αξίζω ως άνθρωπος, θα πρέπει να με αγαπά ο σύντροφός μου. Θα πρέπει να δέχεται τα όσα λέω και κάνω, κάθε στιγμή (ή τις περισσότερες φορές)».
Οκ, είστε μέσα σε έναν υπερρομαντικό έρωτα. Δυστυχώς, θα υποφέρετε από άγχος και μη υγιή ζήλεια, όταν ο σύντροφός σας ασχολείται με άλλους ανθρώπους, και κατάθλιψη σε περίπτωση αποχωρισμού. Στην πραγματικότητα, δεν χρειάζεστε την αγάπη για να έχετε αξία ως άνθρωπος. Την διαθέτετε και χωρίς αυτήν. Έτσι, δεν θα πανικοβάλλεστε κάθε φορά που δεν θα βιώνετε αγάπη από τον σύντροφό σας. Θα βιώνετε υποκειμενική ενόχληση και ανησυχία και θα είστε έτοιμοι να κάνετε κάτι γι’αυτό το συντομότερο δυνατόν.
3) «Ο σύντροφός μου θα πρέπει να μου φέρεται όμορφα, με συνέπεια, με δίκαιο και στοργικό τρόπο, όπως θέλω εγώ να μου φέρεται. Όταν δεν το κάνει, θα ακούει τα εξ’αμάξης».
Στην περίπτωση αυτή ξεκινά ο φαύλος κύκλος της επίκρισης του ενός προς τον άλλο: Όχι εσύ φταις, όχι εσύ, όχι εσύ, όχι εσύ, εις τους αιώνας των αιώνων. Για να επικοινωνήσετε καλύτερα όμως, θα πρέπει να αμφισβητήσετε δυναμικά την παραπάνω θερμή παράλογη ιδέα ρωτώντας τον εαυτό σας σοβαρά: «Τι ακριβώς κερδίζω όταν απαιτώ ο σύντροφός μου να μου φέρεται έτσι όπως θέλω εγώ κάθε στιγμή;». Στην πραγματικότητα, αυτό που κερδίζετε είναι μια προσωρινή (πολύ προσωρινή όμως) νίκη του τύπου της εκδικητικής απόλαυσης έναντι του «αντιπάλου σας». Κατά τ’άλλα, τίποτε. Γι’αυτό, δεν σας συμφέρει να βγάζετε τα Angry Birds από μέσα σας. Δυστυχώς, για σας, όσο και να απαιτείτε, εσείς θα «βράζετε» και δεν θα αλλάξει τίποτα στον άλλο. Αυτό θέλετε;
Ανεκπλήρωτες προσδοκίες
Οι προσδοκίες σας από μία σχέση αποτελούν μέρος των αξιών σας για μία σχέση έτσι όπως την φαντάζεστε. Οι προσδοκίες αυτές, αυτά που περιμένετε από μία σχέση, αποτελούν βασική πηγή ικανοποίησης από τη σχέση. Όταν εκείνες εκπληρώνονται, τότε τα μέλη του ζευγαριού είναι ευτυχισμένα, τουλάχιστον χαρούμενα. Όταν δεν εκπληρώνονται, δεν είναι απαραίτητα δυστυχισμένα, αλλά ανικανοποίητα και σκέπτονται «σαν κάτι να μου λείπει». Το πρόβλημα εδώ είναι ο τρόπος με τον οποίο υιοθετούνται και εκφράζονται (παράλογες ή ορθολογικές προσδοκίες).
Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που υιοθετούν ορθολογικές προσδοκίες σε μία σχέση (π.χ. δικαιοσύνη, ισοτιμία, ευγένεια, συνέπεια κ.α.), τίς εκφράζουν ως ευχές, επιθυμίες, ή προτιμήσεις και σε περίπτωση που δεν εκπληρωθούν, αντιδρούν με υγιή τρόπο (απογοητεύονται, είναι δυσαρεστημένοι, λυπούνται) και επιχειρούν να τροποποιήσουν τις συνήθειες του συντρόφου τους με εποικοδομητικούς τρόπους. Όταν όμως υιοθετούν προσδοκίες με τη μορφής της απαιτητικότητας (π.χ. «Ο σύντροφός μου πρέπει να δείχνει πρέπουσες συμπεριφορές, όπως ορίζει η κοινωνική μας τάξη, σε όλες τις περιστάσεις»), τότε αναστατώνονται υπερβολικά, βράζουν μέσα τους και επιτίθενται στους άλλους απαιτώντας, και όχι ζητώντας, από τον σύντροφό τους να αλλάξει, «ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ, ΦΤΑΝΕΙ ΠΙΑ».
Η ίδια λογική ισχύει και στην περίπτωση της προσδοκίας για τον τέλειο σύντροφο. Δυστυχώς, οι άνθρωποι διαθέτουν ατέλειες εκ φύσεως και είναι καλό να αναγνωρίζετε ότι είναι όντα που κάνουν λάθη.
Επιδημία έλλειψης ψυχολογικών αντοχών:
«Δεν αντέχω την ασυνέπειά του. Άλλη μια φορά δεν έπλυνε τα πιάτα και δεν πήγε τα σκουπίδια. Δεν μπορώ άλλο. Ως εδώ και μη παρέκει».
Μεγάλη επιδημία. Εγκατεστημένη στη φύση του ανθρώπου. Ενισχύεται και από τη σύγχρονη, τεχνολογικά εξελιγμένη, πραγματικότητα η οποία «απαιτεί» τα πάντα πλέον να γίνονται άνετα, εύκολα και βολικά. Αναρωτιέμαι αν οι σχέσεις μπορούν να γίνουν άνετες, εύκολες και βολικές. Μάλλον οι ξεπέτες μόνο. Αλλά, ακόμη κι αυτές, κάποια προσπάθεια χρειάζονται.
Πείστε δυναμικά τον εαυτό σας για το εξής: «Στο πλαίσιο μιας σχέσης, θα υπάρξουν, μοιραία, δυσκολίες. Ο δρόμος προς την ευτυχία δεν είναι γεμάτος ροδοπέταλα. Έχει κι από αυτά, αλλά αυτό εξαρτάται από το πόσο θα αντέξεις την δυσαρέσκεια, την πίεση και τα εμπόδια. Θα είναι δύσκολα αλλά μπορείς να τα αντέξεις. Και αξίζει να τα αντέξεις, για να πετύχεις αυτό που θέλεις. Ακόμη κι αν προσωρινά δεν ξέρεις τι θέλεις. Δε χρειάζεται απαραίτητα να ξέρεις τι θέλεις για να κάνεις κάτι και για να προσπαθήσεις παραπάνω».
Γι’αυτό μην μετατρέπετε τα εμπόδια σε ανυπέρβλητα βουνά και δυσφορίες. Γιατί θα τα συναντήσετε έτσι κι αλλιώς στον δρόμο σας. Έτσι είναι οι σχέσεις. Αν το δεχτείτε αυτό, θα έχετε κάνει το πρώτο, σημαντικό, βήμα για την ευτυχία στη σχέση σας.
Επίκριση και καταδίκη.
Αποδεχτείτε τον άλλον όπως είναι, στην ολότητά του. Μην αποδέχεστε τα λάθη ή τα σφάλματά του αν δε θέλετε αλλά δεχτείτε τον ως άνθρωπο, ως αξία, ως οντότητα, ως ουσία, ως παρουσία, ως ύπαρξη. Είναι κάτι παραπάνω από τα λάθη του.
Για να φτάσατε μέχρι εδώ σημαίνει ότι δεν αναβάλλετε εύκολα. Σας συγχαίρω. Μπορεί, επίσης, να αναβάλλετε συχνά αλλά να ενεργοποιήσατε ήδη τις νέες ορθολογικές θερμές πεποιθήσεις ψυχολογικής αντοχής («Είναι μεγάλο το κείμενο αλλά μπορώ να συνεχίσω να το διαβάζω»). Σας συγχαίρω διπλά. Μπορεί να το βρήκατε και κάπως ενδιαφέρον. Σε κάθε περίπτωση, αναμένετε και το τελευταίο μέρος αυτού του άρθρου, το τρίτο στάδιο της αποχώρησης από τις σχέσεις.
