Τα συναισθήματα διαδραματίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στον τρόπο που σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε. Για να τα κατανοήσουμε αληθινά, είναι σημαντικό να γνωρίσουμε τα τρία βασικά συστατικά ενός συναισθήματος:
- το υποκειμενικό στοιχείο (πώς βιώνουμε το συναίσθημα)
- το φυσιολογικό στοιχείο (πώς το σώμα μας αντιδρά στο συναίσθημα)
- το εκφραστικό στοιχείο (πώς συμπεριφερόμαστε όταν ανταποκρινόμαστε στο συναίσθημα).
Αυτά τα διαφορετικά στοιχεία έχουν τον κύριο ρόλο στη λειτουργία και το σκοπό των συναισθηματικών μας αντιδράσεων.
Τα συναισθήματά μας μπορεί να είναι βραχύβια, όπως μία αυτόματη αντίδραση ενόχλησης σε ένα συνάδελφο ή μακράς διαρκείας, όπως είναι η διαρκής θλίψη για την απώλεια μιας σχέσης. Αλλά γιατί ακριβώς βιώνουμε τα συναισθήματα; Τι ρόλο εξυπηρετούν;
Τα συναισθήματα μας παρακινούν να αναλάβουμε δράση
Όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι π.χ. με μία κρίσιμη εξέταση στο πανεπιστήμιο, μπορεί να νιώσουμε πολύ άγχος για το αν θα αποδώσουμε καλά και πώς η εξέταση θα επηρεάσει την τελική βαθμολογία μας. Λόγω αυτών των συναισθηματικών αντιδράσεων, είναι πιο πιθανό να μελετήσουμε περισσότερο. Από τη στιγμή που βιώσαμε ένα ιδιαίτερο συναίσθημα, είχαμε το κίνητρο να αναλάβουμε δράση και να κάνουμε κάτι θετικό για να βελτιώσουμε τις πιθανότητές μας, ώστε να πάρουμε ένα καλό βαθμό.
Έχουμε επίσης την τάση να λαμβάνουμε ορισμένα μέτρα προκειμένου να βιώσουμε θετικά συναισθήματα και να ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα των αρνητικών συναισθήματων. Για παράδειγμα, μπορεί να αναζητήσετε όμορφες κοινωνικές δραστηριότητες ή χόμπι που θα σας παρέχουν μια αίσθηση ευτυχίας, ικανοποίησης και ενθουσιασμού. Από την άλλη πλευρά, θα αποφύγετε πιθανώς καταστάσεις που θα μπορούσαν δυνητικά να σας οδηγήσουν σε πλήξη, θλίψη ή άγχος.
Τα συναισθήματα, μας βοηθούν στην επιβίωση, στην εξέλιξη και στην αποφυγή του κινδύνου.
Ο φυσιοδίφης Κάρολος Δαρβίνος πίστευε ότι τα συναισθήματα είναι σημάδια προσαρμοστικότητας στο περιβάλλον που επιτρέπουν στους ανθρώπους και στα ζώα να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν.
- Όταν είμαστε θυμωμένοι, είναι πιθανό να αντιμετωπίσουμε την πηγή του ερεθισμού μας.
- Όταν βιώνουμε φόβο, τότε είναι πιο πιθανό να εγκαταλείψουμε την απειλή.
- Όταν αισθανόμαστε αγάπη, μπορεί να αναζητήσουμε ένα σύντροφο και να αναπαραχθούμε.
Τα συναισθήματα χρησιμεύουν ως προσαρμοστικός ρόλος στη ζωή,προσφέρνοντας κίνητρο για να δράσουμε γρήγορα και να αναλάβουμε δράσεις που θα μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητές μας για επιβίωση και επιτυχία.
Τα συναισθήματα, μας βοηθούν να λαμβάνουμε αποφάσεις
Τα συναισθήματά μας έχουν σημαντική επιρροή στις αποφάσεις που παίρνουμε, από απλά πράγματα όπως τι θα φάμε για πρωινό, μέχρι ποιους υποψήφιους θα επιλέξουμε να ψηφίσουμε στις εκλογές. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι με ορισμένους τύπους βλάβης του εγκεφάλου, επηρεάζουν την ικανότητά τους να βιώσουν τα συναισθήματα και έχουν επομένως μειωμένη ικανότητα να παίρνουν τις σωστές αποφάσεις.
Ακόμα και σε περιπτώσεις όπου πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις μας καθοδηγούνται αποκλειστικά από τη λογική και τον ορθολογισμό, τα συναισθήματα διαδραματίζουν βασικό ρόλο. Η συναισθηματική νοημοσύνη ή η ικανότητά μας να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε τα συναισθήματα, έχει αποδειχθεί ότι παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Τα συναισθήματα επιτρέπουν σε άλλους ανθρώπους να μας καταλάβουν
Όταν ερχόμαστε σε επαφή με άλλους ανθρώπους, είναι σημαντικό να δίνουμε ένα είδος «συνθήματος» για να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν το πώς αισθανόμαστε. Αυτά τα συνθήματα μπορεί να περιλαμβάνουν την συναισθηματική έκφραση μέσα από τη γλώσσα του σώματος, όπως οι διάφορες εκφράσεις του προσώπου που συνδέονται με τα ιδιαίτερα συναισθήματα που βιώνουμε.
Σε άλλες περιπτώσεις, δηλώνουν άμεσα το πώς αισθανόμαστε. Όταν λέμε σε φίλους ή σε μέλη της οικογένειας ότι αισθανόμαστε χαρούμενοι, λυπημένοι, συγκινημένοι ή φοβισμένοι, τους δίνουμε σημαντικές πληροφορίες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν, στη συνέχεια, για να επικοινωνήσουν και να αντιδράσουν αντίστοιχα μαζί μας.
Τα συναισθήματα, μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε τους άλλους
Ακριβώς όπως τα δικά μας συναισθήματα παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τους άλλους, οι συναισθηματικές εκφράσεις των ανθρώπων γύρω μας, μας προσφέρουν ένα πλούτο κοινωνικών πληροφοριών. Η κοινωνική επικοινωνία είναι ένα σημαντικό μέρος της καθημερινής μας ζωής και των σχέσεων και είναι απαραίτητο το άτομο να είναι σε θέση να ερμηνεύσει και να αντιδράσει στα συναισθήματα των άλλων. Αυτό, μας επιτρέπει να ανταποκριθούμε κατάλληλα και να οικοδομήσουμε βαθύτερες, πιο ουσιαστικές σχέσεις με τους φίλους, την οικογένεια και τους αγαπημένους τους. Επίσης μας επιτρέπει να επικοινωνούμε αποτελεσματικά σε ένα εύρος κοινωνικών καταστάσεων, από την αντιμετώπιση ενός θυμωμένου πελάτη μέχρι τη διαχείριση ενός ευέξαπτου υπαλλήλου.
Ο Κάρολος Δαρβίνος ήταν ένας από τους πρώτους ερευνητές που μελέτησε επιστημονικά τα συναισθήματα. Υπέδειξε ότι οι συναισθηματικές εκφράσεις θα μπορούσαν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια και την επιβίωση. Η εικόνα ενός ζώου που γρυλλίζει ή φτύνει, δηλώνει ξεκάθαρα ότι το πλάσμα είναι θυμωμένο και σε στάση άμυνας, με αποτέλεσμα να σας κάνει να πάτε προς τα πίσω, να φύγετε και έτσι να αποτραπεί ένας ενδεχόμενος κίνδυνος για εσάς. Με τον ίδιο τρόπο, η κατανόηση των συναισθηματικών εκφράσεων των άλλων, μας δίνει σαφείς πληροφορίες σχετικά με το πώς θα πρέπει να ανταποκριθούμε σε μια συγκεκριμένη κατάσταση.
Τελικές Σκέψεις
Όπως πλέον γνωρίζετε, τα συναισθήματά μας, αντιστοιχούν σε ένα μεγάλο εύρος στόχων. Τα συναισθήματα μπορεί να είναι φευγαλέα, επίμονα, ισχυρά, πολύπλοκα, τόσο δυνατά που αλλάζουν τη ζωή μας. Μπορούν να μας παρακινήσουν να ενεργήσουμε με συγκεκριμένους τρόπους και να μας δώσουν τα εργαλεία και τους πόρους που χρειαζόμαστε, για να αλληλεπιδράσουμε με ουσιαστικό τρόπο στους διάφορους τομείς της ζωής μας.
