Tι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν αδυνατούμε να βρούμε λέξεις για να περιγράψουμε αυτό που βιώνουμε;
Κάποιες βαθιά συναισθηματικές εμπειρίες είναι δύσκολο να περιγραφούν με λέξεις, εξαιτίας της θέσης των συστημάτων της γνωστικής και της συναισθηματικής επεξεργασίας στον εγκέφαλο.
Τι ακριβώς σημαίνει ότι κάτι «δεν περιγράφεται με λέξεις»; Μερικά παραδείγματα από την καθημερινή ζωή στα οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτή η φράση μας βοηθούν να διευρύνουμε τη γνώση μας για την επιστήμη της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
- Αγάπη. Η αγάπη μου για σένα δεν περιγράφεται με λόγια.
- Λύπη. Ο πόνος για τον θάνατο του παππού μου δεν περιγράφεται.
- Φόβος. Δεν περιγράφεται το πόσο τρόμαξα όταν άκουσα τους πυροβολισμούς στο σκοτάδι.
- Έκπληξη. Όταν άνοιξα το κουτί, δεν μπορώ να περιγράψω πώς ένιωσα…
- Δέος. Μετά την καταιγίδα, ένα μαγευτικό ουράνιο τόξο εμφανίστηκε πάνω απ’ το ποτάμι. Ήταν απερίγραπτο.
Η αποσύνδεση συναισθήματος-νόησης
Ένα κοινό χαρακτηριστικό αυτών των παραδειγμάτων είναι τα δυνατά συναισθήματα. Είναι ενδιαφέρον το ότι και θετικά και αρνητικά συναισθήματα φαίνεται να οδηγούν σε εμπειρίες που δεν μπορούν να περιγραφούν με λόγια. Σε ένα ευρύ φάσμα ψυχολογικών περιοχών, η έρευνα δείχνει συστηματικά ότι, πολύ συχνά, υπάρχει μια αποσύνδεση μεταξύ των γνωστικών συστημάτων και των συστημάτων του συναισθήματος (Kaufman, 2011; Schachter & Singer, 1962; Roiser, 2013).
Η συναισθηματική επεξεργασία και η γνωστική επεξεργασία λαμβάνουν χώρα, κατά πολύ, σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Τα κέντρα επεξεργασίας γλώσσας γενικά βρίσκονται στον «άνω εγκέφαλο» (τελεγκέφαλο) και τα κέντρα επεξεργασίας συναισθήματος γενικά βρίσκονται στον «κάτω εγκέφαλο», δίπλα στο σημείο όπου ο εγκέφαλος συναντά τον νωτιαίο μυελό (Gazzaniga, Ivry, & Mangun, 2002).
Οι λέξεις αναγκαστικά βασίζονται στα κέντρα γλώσσας του άνω εγκεφάλου – περιοχές του εγκεφάλου που είναι σχετικά απομακρυσμένες από τις εξελικτικά παλιότερες περιοχές επεξεργασίας του συναισθήματος. Δεδομένου αυτού του διαχωρισμού ανάμεσα στα μέρη του εγκεφάλου που είναι γνωστικά προσανατολισμένα και στα μέρη που εστιάζουν στο συναίσθημα, δεν είναι πάντα εύκολο να εκφράζουμε τα συναισθήματα με λέξεις.
Επιπλέον, είναι λογικό οι εμπειρίες που είναι κυρίως συναισθηματικές στη φύση τους να μην μπορούν, κυριολεκτικά, να εκφραστούν με λέξεις, όσο ανεπτυγμένο λεξιλόγιο κι αν έχει κανείς.
Διαβάστε σχετικά: Η δύναμη των Σκέψεων και η ρύθμιση του Συναισθήματος και της Συμπεριφοράς
Η τέχνη ως έκφραση εμπειριών που δεν μπορούν να περιγραφούν με λέξεις
Μερικές φορές, οι άνθρωποι αμφισβητούν τον ρόλο της τέχνης στην ευρύτερη ανθρώπινη εμπειρία. Οι τέχνες συχνά αντιμετωπίζονται ως κάτι μη πρακτικό, ακόμα και ως πολυτέλεια. Όμως, αν σκεφτούμε τις εμπειρίες που δεν περιγράφονται με λόγια, ίσως μπορέσουμε να δούμε την πρακτική λειτουργία της τέχνης. Οι καλλιτέχνες, με όποια μέσα κι αν χρησιμοποιούν, ξυπνούν και καλλιεργούν συναισθήματα.
Ίσως μια σημαντική λειτουργία των τεχνών είναι ότι εκφράζουν συναισθήματα τα οποία δεν μπορούν να εκφραστούν με λέξεις. Σίγουρα, κάποια είδη τέχνης, όπως η ποίηση, βασίζονται στις λέξεις. Όμως, ακόμα και ένα ποίημα οφείλει τη δύναμή του εν μέρει στο ότι ο ποιητής μπόρεσε να χρησιμοποιήσει λέξεις για να δημιουργήσει μια συναισθηματική εμπειρία που κάποιος δεν περίμενε να έχει εκείνη τη στιγμή.
Από αυτή την άποψη, ακόμα και οι καλλιτέχνες που βασίζονται στις λέξεις επιτυγχάνουν, με την έννοια ότι μας παρέχουν βαθιά συναισθηματικές εμπειρίες που δεν περιγράφονται με λόγια.
Το ανθρώπινο μυαλό είναι περίπλοκο και συχνά δύσκολο να προβλεφθεί. Ένας λόγος γι’ αυτό το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ψυχολογίας είναι το ότι τα γνωστικά και συναισθηματικά συστήματα, τα οποία παίζουν βασικό ρόλο στη διαμόρφωση αυτού που είμαστε και του τρόπου που συμπεριφερόμαστε, συχνά δρουν ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.
Οι εμπειρίες που θεωρούμε ότι δεν περιγράφονται με λέξεις είναι εμπειρίες βαθιά συναισθηματικές. Τα γνωστικά μας συστήματα μπορούν να αποδώσουν λέξεις σε πολλές συναισθηματικές καταστάσεις. Όμως, όταν πρόκειται για ιδιαιτέρως δυνατές συγκινησιακές καταστάσεις, από όλο το φάσμα των συναισθημάτων, δεν έχουμε λόγια που να τις αντικατοπτρίζουν.
Αναφορές
- Gazzaniga, M. S., Ivry, R. B., & Mangun, G. R. (2002). Cognitive neuroscience: The biology of the mind. New York: Norton.
- Kaufman, S.B. (2011). Intelligence and the cognitive unconscious. In R.J. Sternberg & S.B. Kaufman (Eds.), The Cambridge Handbook of Intelligence (pp. 442-467). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
- Roiser, J.P. (2013), Hot and cold cognition in depression, Journal of Neuroscience, 18 (3): 1092–8529.
- Schachter, S., & Singer, J.E. (1962). Cognitive, social, and physiological determinants of emotional state. Psychological review, 69, 379-99.
Απόδοση - Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
