PsychologyNow Team

Συνέντευξη: Γνωριμία με τη Δραματοθεραπεία και την Παιγνιοθεραπεία | Αθηνά Παπαδοπούλου & Αντιγόνη Κεμερλίογλου

Συνέντευξη: Γνωριμία με τη Δραματοθεραπεία και την Παιγνιοθεραπεία | Αθηνά Παπαδοπούλου & Αντιγόνη Κεμερλίογλου

PsychologyNow Team
φωτογραφίες της προέδρου και αντιπροέδρου της Πανελλήνιας Επαγγελματικής Ένωσης Δραματοθεραπείας και Παιγνιοθεραπείας

Η Δραματοθεραπεία και η Παιγνιοθεραπεία είναι δύο νέες σχετικά θεραπευτικές προσεγγίσεις των οποίων η εκπαίδευση και η πρακτική έχει συμπεριληφθεί στους κύκλους των θεραπευτικών προσεγγίσεων μόλις τα τελευταία πενήντα χρόνια στην Ευρώπη και αργότερα στην Ελλάδα.


Με αφορμή το Διεθνές Συνέδριο Δραματοθεραπείας και Παιγνιοθεραπείας που διοργανώνεται στις 19 & 20 Μαΐου στην Αθήνα από την Πανελλήνια Επαγγελματική Ένωση Δραματοθεραπευτών-Παιγνιοθεραπευτών, ήρθαμε σε επαφή με την κυρία Αθηνά Παπαδοπούλου, Πρόεδρο του Συλλόγου Δραματοθεραπευτών-Παιγνιοθεραπευτών και την κυρία Αντιγόνη Κεμερλίογλου, Αντιπρόεδρο του Συλλόγου Δραματοθεραπευτών-Παιγνιοθεραπευτών, από τις οποίες ζητήσαμε να μάθουμε περισσότερα για τις δύο προσεγγίσεις αλλά και τι θα μπορεί να κερδίσει ένας θεραπευτής παρακολουθώντας το συνέδριο.

1. Τι είναι η δραματοθεραπεία και η παιγνιοθεραπεία;

athina papadopoulou2 1Αθηνά Παπαδοπούλου: Η Δραματοθεραπεία είναι μία ψυχοθεραπευτική προσέγγιση στα θεμέλια της οποίας βρίσκονται όλες οι τέχνες που υπηρετούν και το Θέατρο: εικαστικά, υποκριτική, μουσική, χορός, φωτογραφία, σκηνοθεσία κ.α. Ως μέθοδος, λοιπόν, διευκολύνει την κατανόηση και ανακούφιση από κοινωνικά, ψυχολογικά και νοητικά θέματα μέσα από τη θεραπευτική χρήση του συμβολισμού. Η χρήση εκφραστικών σχημάτων δημιουργεί την απαραίτητη απόσταση που διευκολύνει τον θεραπευόμενο να εκφράσει όσα δεν μπορεί να πει αλλιώς, να διερευνήσει εμπειρίες, σχέσεις, συναισθήματα, πλευρές του εαυτού του και να τις μετασχηματίσει. Μέσα από ένα ολοκληρωμένο θεωρητικό σύστημα, ο θεραπευτής συνοδεύει τον θεραπευόμενο στην έκφραση και επεξεργασία των θεμάτων του αλλά και στη σύνδεση του συνειδητού υλικού (έτσι όπως προκύπτει από το βίωμα που μοιράζεται) με το ασυνείδητο (ως αποτέλεσμα της συμβολικής δράσης).

 

kemerlioglou

Αντιγόνη Κεμερλίογλου: Η Παιγνιοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που βοηθάει το παιδί να εκφράσει τα συναισθήματα ή τις δυσκολίες που βιώνει μέσω του παιχνιδιού, το οποίο αποτελεί όχι μόνο το φυσικό μέσο έκφρασής του, αλλά και αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής του. Μία ποικιλία από συμβολικά μέσα όπως ζωγραφική, ιστορίες, πηλός, άμμος, καθοδηγούμενη φαντασία, παιχνίδια ρόλων κ.λ.π. αξιοποιούνται ώστε το παιδί να μπορέσει να εκφραστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα θεραπείας με συγκεκριμένες αρχές και μεθοδολογία, και όχι παρακαταθήκη ασκήσεων ή τεχνικών που στόχο τους έχουν να εκβιάσουν μια αλλαγή στο παιδί. Βασίζεται στην πεποίθηση ότι όταν δοθούν στο παιδί οι κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης, εκείνο θα αξιοποιήσει το ενυπάρχον δυναμικό του και θα τείνει προς την αυτοπραγμάτωση και την αυτοίαση.

2. Οι δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις αφορούν μόνο παιδιά ή και ενήλικες;

Παρόλο που η Παιγνιοθεραπεία έχει κατ’ εξοχήν συνδεθεί με τη θεραπεία παιδιών και η Δραματοθεραπεία με τη θεραπεία ενηλίκων, στην πραγματικότητα οι δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις μοιράζονται τις ίδιες αρχές, την ίδια φιλοσοφία, αλλά και τεχνικές, οπότε μπορούν με κάποιες προσαρμογές να εφαρμοστούν τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες. Η βασική διαφορά μεταξύ τους είναι ότι όταν δουλεύει κανείς με παιδιά μένει στο συμβολικό επίπεδο (δηλ. ο θεραπευτής επιτρέπει το ασυνείδητο υλικό του παιδιού να μείνει σε συμβολική μορφή, συγκαλυμμένο), ενώ στους ενήλικες χρειάζεται μία σύνθεση δημιουργικής διερεύνησης συνοδευόμενη  από λεκτικές αντανακλάσεις και συνδέσεις. Να τονίσουμε όμως ότι απαραίτητη προϋπόθεση είναι να είναι και οι δύο επαγγελματίες επιστημονικά καταρτισμένοι και έμπειροι. Για παράδειγμα, χρειάζεται να ξέρει πολύ καλά ο Δραματοθεραπευτής τα αναπτυξιακά στάδια του παιδιού για να μπορεί να «διαβάσει» το παιχνίδι του. Αντίστοιχα, αν ο Παιγνιοθεραπευτής δουλεύει με ομάδες ενηλίκων χρειάζεται να γνωρίζει τη δυναμική των ομάδων.

3. Πρόκειται για ξεχωριστές ειδικότητες ή μπορούν να λειτουργήσουν συνθετικά στην εργασία ενός ψυχοθεραπευτή;

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, και οι δύο προσεγγίσεις μπορούν να λειτουργήσουν συνθετικά, και αυτό είναι κάτι που εμπλουτίζει τη θεραπευτική πρακτική. Έχοντας μια σταθερή θεραπευτική ταυτότητα, οι θεραπευτές και των δύο προσεγγίσεων μπορούν να χρησιμοποιήσουν διάφορα στοιχεία και από τις δύο ενσωματώνοντάς τα στη βασική τους οπτική με δημιουργικό τρόπο.

4. Ποιο είναι το αντικείμενο της δουλειάς ενός δραματοθεραπευτή/παιγνιοθεραπευτή;

Α.Π.: Το αντικείμενο της δουλειάς του Δραματοθεραπευτή είναι να διευκολύνει τον θεραπευόμενο να εκφράσει το θέμα του και τα συναισθήματά του τόσο σε λεκτικό επίπεδο όσο και σε συμβολικό, να αναζητήσει λύσεις και να πειραματιστεί με καινούργιες προοπτικές. Σε αυτό το «ταξίδι» ο θεραπευτής γίνεται η πυξίδα του θεραπευόμενου ενώ στις αποσκευές του βρίσκονται ως εφόδια όλες οι τεχνικές που αξιοποιούνται στα πλαίσια της δραματοθεραπευτικής συνεδρίας. Έτσι, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να επεξεργαστεί μια δύσκολη συντροφική σχέση μέσα από τους ρόλους μιας ιστορίας. Το παιχνίδι ρόλων επιτρέπει να αποκτηθεί η απαραίτητη απόσταση από αυτό που συμβαίνει «εδώ και τώρα» και με ασφάλεια να δει κανείς επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς και να δοκιμάσει να τα αλλάξει. Έτσι, σταδιακά, επιτυγχάνεται η ψυχολογική ωρίμανση, η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων, η διαχείριση συναισθημάτων, ο μετασχηματισμός δυσλειτουργικών σκέψεων και αντιλήψεων για τον εαυτό και τον κόσμο, η ανάπτυξη του προσωπικού δυναμικού ώστε οι δυνατότητες να γίνουν ικανότητες.

Α.Κ: Το αντικείμενο της δουλειάς ενός Παιγνιοθεραπευτή είναι να διευκολύνει το παιδί «να πει την ιστορία του» με συμβολικά μέσα (το αποκαλούμε «συμβολική απόσταση») χωρίς να νιώσει ότι εκτίθεται. Όπως συνηθίζουμε να λέμε, το παιχνίδι είναι η γλώσσα των παιδιών, και τα αντικείμενα που χρησιμοποιούν, οι λέξεις τους. Για παράδειγμα, το παιδί παίζει με τα ζωάκια μία οικογενειακή σκηνή, και αποκαλύπτει το οικογενειακό κλίμα που επικρατεί. Επειδή όμως μιλάει για τα ζωάκια και όχι για τη δική του οικογένεια, νιώθει προστατευμένο μέσα από το σύμβολο. Ο Παιγνιοθεραπευτής επιτρέπει στο παιδί να μείνει στη μεταφορά, ενώ ο ίδιος «αποκρυπτογραφεί» τη γλώσσα του παιχνιδιού του παιδιού. Δεν είναι απαραίτητο για το παιδί να μοιραστεί τη σημασία όσων επεξεργάζεται. Όσο και να φαίνεται παράξενο σε κάποιον που δε γνωρίζει, αυτό αποτελεί μια πλήρως ολοκληρωμένη θεραπευτική διαδικασία. Κάτι αρχίζει να κινείται, και φέρνει αλλαγές σε μικρά βήματα. Επομένως, μέσω της θεραπευτικής αξίας του παιχνιδιού, το παιδί μπορεί να αποκαλύψει και να διαχειριστεί τη βιωμένη του εμπειρία, τις συγκρούσεις του, τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες, τους φόβους του, να αποκτήσει κυριαρχία πάνω σε παρελθοντικά γεγονότα, να πάρει αποφάσεις και να κάνει τις κατάλληλες για αυτό επιλογές, να αναπτύξει αυτογνωσία και κοινωνικές δεξιότητες, να ανακαλύψει τα αποθέματά του αλλά και εναλλακτικούς τρόπους δράσης.

5. Ποια είναι η απαιτούμενη εκπαίδευση για να γίνει κάποιος επαγγελματίας δραματοθεραπευτής/παιγνιοθεραπευτής;

Τόσο η Δραματοθεραπεία όσο και η Παιγνιοθεραπεία αποτελούν ολοκληρωμένες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις με συγκεκριμένη μεθοδολογία και θεωρητικό υπόβαθρο. Η εκπαίδευσή τους, λοιπόν, ακολουθεί τα πρότυπα της Εθνικής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας Ελλάδος αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ψυχοθεραπευτών. Συγκεκριμένα πρόκειται για τετραετή μεταπτυχιακή εκπαίδευση που περιλαμβάνει πλήθος θεωρητικών μαθημάτων όπως Ψυχολογία, Ψυχιατρική, Θεωρία Δραματοθεραπείας και Παιγνιοθεραπείας αντίστοιχα, Ιστορία Θεάτρου κ.α. αλλά και βιωματικά μαθήματα. Στα πλαίσια των σπουδών τους οι εκπαιδευόμενοι καλούνται να ολοκληρώσουν συγκεκριμένες πρακτικές με την υποστήριξη εποπτείας από έμπειρους θεραπευτές. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσης οι σπουδαστές ενθαρρύνονται να λειτουργούν ομαδικά ενώ προάγεται η ερευνητική τους δράση. Τέλος, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι είναι πολύ σημαντικό όλοι οι εκπαιδευόμενοι να έχουν την προσωπική τους θεραπεία, σε ατομικό και σε ομαδικό πλαίσιο, ώστε να επεξεργάζονται τα δικά τους θέματα και πληγές.

6. Σε ποια πλαίσια μπορεί να απασχοληθεί επαγγελματικά ένας δραματοθεραπευτής/ παιγνιοθεραπευτής;

Α.Π.: Ο Δραματοθεραπευτής είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος ώστε να εργάζεται με ανθρώπους με ή χωρίς ψυχοπαθολογία. Μπορεί να δουλέψει ιδιωτικά, υλοποιώντας ατομικές συνεδρίες ή ομάδες αλλά επίσης σε κοινότητες όπως νοσοκομεία, ψυχιατρικά πλαίσια, κέντρα απεξάρτησης, φυλακές, κοινωνικές υπηρεσίες, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις κ.α. Επίσης, εύφορο έδαφος για έναν Δραματοθεραπευτή είναι και ο χώρος της εκπαίδευσης (σχολεία, κέντρα ειδικής αγωγής κ.α.) ενώ η εμπειρία του στη διεξαγωγή ομάδων, και στα δυναμικά αυτών, του επιτρέπει να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμος και σε εταιρείες όπου οι απαιτητικές συνθήκες εργασίες συχνά δυσχεραίνει το έργο του προσωπικού.

Α.Κ.: Ο Παιγνιοθεραπευτής μπορεί να ιδιωτεύει, να εργάζεται σε παιδικούς σταθμούς ή σχολεία, σε νοσοκομεία, σε κέντρα πρόληψης, και γενικότερα σε πλαίσια που έχουν επίκεντρο το παιδί και την οικογένεια.

7. Με ποιο τρόπο η δραματοθεραπεία/παιγνιοθεραπεία αγγίζει τον άνθρωπο και συμβάλλει στην θεραπευτική αλλαγή του;

Α.Κ.: Ο Παιγνιοθεραπευτής βλέπει το ξεχωριστό, μοναδικό παιδί που παρουσιάζεται μπροστά του. Δεν «τυφλώνεται» από ταμπέλες, διαγνώσεις, στερεότυπα. Δε χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο τρόπο θεραπείας ως πανάκεια στη σχέση του με το παιδί. Γνωρίζει πως κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή και σέβεται το άτομο που έχει απέναντί του. Ακολουθεί τις ανάγκες του παιδιού όπως αυτές αναδύονται μέσα από τη σχέση και μέσα από το παιχνίδι του παιδιού. Αποδέχεται το παιδί ως «όλον». Μέσω της ίδιας της σχέσης που μπορεί να αποτελέσει «διορθωτική εμπειρία» για ένα πληγωμένο παιδί, το παιδί αρχίζει να εκτιμά και να αποδέχεται τον εαυτό του, να επιβεβαιώνει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του, και να χρησιμοποιεί την εσωτερική του φωνή ως καθοδηγητή για το χτίσιμο της ταυτότητάς του, της έκφρασης και κατανόησης του εαυτού του. Επιπλέον, μαθαίνει ότι μπορεί να εκφράζει έντονα όλα του τα συναισθήματα και παράλληλα να ελέγχει τις πράξεις του, και να αυτορυθμίζεται. Σταδιακά, έρχεται σε επαφή με δυνάμεις που δεν έχει ανακαλύψει, ταλέντα και αποθέματα που έχει παραβλέψει χτίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ανθεκτικότητά του.

Α.Π.: Σε παρόμοιες αρχές και αξίες βασίζεται και η Δραματοθεραπεία. Κυρίαρχη πεποίθηση αποτελεί ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και θεμελιώδης αρχή είναι ότι το εγγενές δυναμικό του, αν βρεθεί σε ένα ασφαλές περιβάλλον, μπορεί να κινητοποιήσει διεργασίες αυτό-ίασης και αλλαγής. Η θεραπευτική σχέση γίνεται ο καταλύτης για την πορεία της θεραπείας: με σεβασμό, αποδοχή, ειλικρίνεια και φροντίδα ο θεραπευτής γίνεται συνοδοιπόρος σε κάθε πλευρά του θεραπευόμενου. Αντέχει και εμπεριέχει το φως και το σκοτάδι του, εξερευνά μαζί του βιώματα και σχέσεις, αφουγκράζεται χωρίς να βιάζεται να δώσει απαντήσεις ή έτοιμες λύσεις, καθρεφτίζει και ακολουθεί το ρυθμό του θεραπευόμενου, όντας παρών. Συνήθως πίσω από ένα «ενήλικο» πρόβλημα κρύβεται ένα πληγωμένο παιδί. Ο Δραματοθεραπευτής, σε αυτό το εσωτερικό παιδί, απευθύνεται δίνοντάς του την ευκαιρία και το χώρο να πει στο «εδώ και τώρα» όσα δεν μπόρεσε στο «εκεί και τότε». Γι’ αυτό άλλωστε η Δραματοθεραπεία έχει χαρακτηριστεί ως μία επανορθωτική εμπειρία.

8. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που είχατε στην καριέρα σας ως επαγγελματίες; Μπορείτε να μοιραστείτε μία προσωπική σας εμπειρία;

Α.Π.: Η μεγαλύτερη πρόκληση στη δουλειά ενός Δραματοθεραπευτή είναι να βοηθήσει ενήλικες να αποποιηθούν ένα συγκεκριμένο ρόλο μέσα από τον οποίο έχουν μάθει να σχετίζονται και να πειραματιστούν με νέους. Να συνδεθούν με το μέσα τους παιδί και να αφεθούν ελεύθεροι να παίξουν ή να ζωγραφίσουν ή να πουν μια ιστορία… Να εμπιστευτούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους... Να θυμηθούν ότι υπάρχει μια άλλη γλώσσα, πέραν από αυτή της λογικής, στην οποία δεν χωρά ούτε κριτική, ούτε συγκεκριμένες προσδοκίες… ότι υπάρχει μια άλλη αντίληψη, πέραν της νοητικής, αυτή που καταγράφουν οι αισθήσεις μας και που συχνά μαρτυρά πολύτιμες απαντήσεις. Θυμάμαι την πρώτη φορά που με προσκάλεσε η δική μου θεραπεύτρια να παίξω στην άμμο την ιστορία που ήθελα να πω. Η σκέψη μου ήταν «τι πρέπει να κάνω εγώ τώρα;»… μια σκέψη που με εγκλώβιζε και που δεν μου επέτρεπε να εκφραστώ. Ένας ολόκληρος κόσμος άνοιξε μπροστά μου όταν με διαβεβαίωσε ότι μπορώ απλά να επεξεργαστώ το δίσκο άμμου με τις αισθήσεις μου. Αυτό ήταν… Ταξίδεψα σε παρελθοντικές αναμνήσεις που ζωντάνεψαν μέσα από μινιατούρες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Κι όσο κι αν φαίνεται παράξενο, στη συζήτηση που ακολούθησε μετά από το παιχνίδι, φωτίστηκαν πλευρές των σχέσεων που δεν είχα ποτέ πριν σκεφτεί. Η ταύτισή μου με μία πεταλούδα μού θύμισε ότι μπορώ να μεταμορφώσω στον εαυτό μου ό,τι δεν μου αρέσει και να εμπιστευτώ τα φτερά μου.

Α.Κ.: Στη δικιά μας δουλειά η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να βοηθήσουμε τους γονείς να καταλάβουν ότι αποτελούν και οι ίδιοι αναπόσπαστο κομμάτι της θεραπείας τού παιδιού. Η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα ήταν και είναι η κινητοποίηση και εμπλοκή των γονέων στη θεραπευτική διαδικασία. Συχνά, αντί να είναι μέρος της λύσης γίνονται μέρος του προβλήματος με το να πιστεύουν ότι το παιδί «ως δια μαγείας» θα αλλάξει χωρίς τη δική τους μετακίνηση. Ο ρόλος μου σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι να κρίνω, αλλά να εμπεριέχω τις αγωνίες των γονέων και ταυτόχρονα να τους φωτίσω ένα δρόμο μέσω του οποίου θα «συναντήσουν» εκ νέου το παιδί τους και θα συνδεθούν μαζί του με έναν πιο λειτουργικό τρόπο.

9. Ποια ήταν η πιο χρήσιμη συμβουλή που λάβατε ως επαγγελματίας;

Α.Κ.: Η πιο χρήσιμη συμβουλή, απλή αλλά ουσιαστική, ήταν να φροντίζω τον εαυτό μου, γιατί σε αυτό το επάγγελμα μόνο όταν φροντίζεις τον εαυτό σου έχεις αποθέματα να φροντίζεις τους άλλους.

Α.Π.: Για μένα μια πολύτιμη συμβουλή είναι να θυμάμαι τα προσωπικά μου όρια. Να αναλαμβάνω τόσες προκλήσεις όσες μπορώ να διαχειριστώ σε κάθε φάση της ζωής μου. Να συνδέομαι χωρίς να ταυτίζομαι, να ζητάω βοήθεια όταν δυσκολεύομαι, να εμπιστεύομαι την ομάδα με την οποία συνεργάζομαι, να νιώθω δημιουργική στο χώρο εργασίας αλλά να μπορώ να φροντίζω και να απολαμβάνω τη ζωή μου και στους υπόλοιπους τομείς.

10. Σε λίγες ημέρες ξεκινά το 1ο Διεθνές Συνέδριο Δραματοθεραπείας & Παιγνιοθεραπείας με θέμα «Ψυχική Ανθεκτικότητα μέσα από το Τραύμα – Το Αρχέτυπο του Πληγωμένου Θεραπευτή». Τι θα κερδίσει ένας θεραπευτής που θα το παρακολουθήσει;

Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του συγκεκριμένου Συνεδρίου, και μέλημά μας, ήταν να αποτελέσει τόπο συνάντησης για επαγγελματίες διαφορετικών ειδικοτήτων και θεραπευτικών προσεγγίσεων ώστε να προαχθεί ο επιστημονικός διάλογος πάνω σε ένα θέμα με το οποίο ερχόμαστε καθημερινά αντιμέτωποι όλοι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Κουβαλώντας τις προσωπικές μας πληγές, σε μια κοινωνία που καθημερινά βιώνουμε πολλών ειδών τραυματισμούς και παρέχοντας υπηρεσίες σε ανθρώπους που επίσης χρειάζεται να διερευνήσουν τα δικά τους τραύματα, σκεφτήκαμε να αναζητήσουμε δρόμους και τρόπους προς την ψυχική ανθεκτικότητα. Έτσι, λοιπόν, οι συμμετέχοντες του Συνεδρίου θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν προφορικές ανακοινώσεις επαγγελματιών που προέρχονται από διαφορετικά πλαίσια, βιωματικά εργαστήρια αλλά και καλλιτεχνικά δρώμενα πάνω στο θέμα, προσεγγίζοντάς το από τη πλευρά τόσο του θεραπευόμενου όσο και του θεραπευτή. Σκοπός είναι ο εμπλουτισμός των γνώσεων των Συνέδρων, η διατύπωση νέων ερευνητικών ερωτημάτων αλλά και η τροφή για σκέψη και προσωπική ανάπτυξη.

11. Τι θα θέλατε να μεταδώσετε στους θεραπευτές που ξεκινούν τώρα την επαγγελματική τους πορεία και οραματίζονται το μέλλον τους στο χώρο της ψυχικής υγείας;

Το ταξίδι ενός ψυχοθεραπευτή είναι όμορφο και κάθε μέρα διαφορετικό… Οι αποσκευές δεν είναι ποτέ αρκετές: νέα γνώση, έρευνα, εκπαιδεύσεις, προσωπική ανάπτυξη εμπλουτίζουν τόσο τον ίδιο το θεραπευτή όσο και το έργο του. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και απαιτητικό: χρειάζεται ανεπτυγμένο αίσθημα ευθύνης και πολύ καλή γνώση των ορίων του εαυτού ώστε να εφαρμόζεται η ψυχοθεραπεία με ασφάλεια και να είναι ωφέλιμη. Όσο πιο πολύ φροντίζει κανείς τις ρίζες ενός δέντρου, τόσο πιο νόστιμοι θα είναι οι καρποί του…


Δείτε περισσότερα για το Διεθνές Συνέδριο Δραματοθεραπείας και Παιγνιοθεραπείας.

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Διαβαστε ακομη

Βρείτε μας στα...