Αν και οι ενήλικες υπερτερούν σε σχέση με τα παιδιά στις γνωστικές εργασίες, μία νέα έρευνα δείχνει ότι ακριβώς τα όρια αυτά στη γνώση των παιδιών, μπορεί μερικές φορές να είναι η δύναμή τους.
Σε δύο μελέτες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ενήλικες ήταν πολύ καλοί στην ανάκληση πληροφοριών, στις οποίες τους ζήτησαν να επικεντρωθούν και πρακτικά ξεχνούσαν τα υπόλοιπα. Αντίθετα, τα παιδιά ηλικίας 4 έως 5 ετών, έδιναν προσοχή σε όλες τις πληροφορίες που τους παρουσιάστηκαν, ακόμη και όταν τους είχε ζητηθεί να επικεντρωθούν σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Αυτό βοήθησε τα παιδιά να παρατηρήσουν πράγματα που οι ενήλικες δεν είχαν δει λόγω της επιλεκτικής προσοχής τους.
«Συχνά θεωρούμε ότι τα παιδιά δεν έχουν πολλές ικανότητες σε σύγκριση με τους ενήλικες, αλλά μερικές φορές αυτό που μοιάζει σαν έλλειψη μπορεί στην πραγματικότητα να αποτελεί το πλεονέκτημα», δήλωσαν οι ερευνητές ψυχολόγοι.
«Στη μελέτη μας ανακαλύψαμε το εξής: τα παιδιά είναι εξαιρετικά περίεργα και τείνουν να εξερευνούν τα πάντα, πράγμα που σημαίνει ότι η προσοχή τους διευρύνεται σε όλα τα σημεία, ακόμα και όταν τους ζητηθεί να επικεντρωθούν σε κάτι συγκεκριμένο. Τα αποτελέσματα είναι πολύ σημαντικά για εμάς, γιατί μας βοηθούν να καταλάβουμε πώς το εκπαιδευτικό περιβάλλον επηρεάζει τη μάθηση των παιδιών», ανέφεραν.
Στην πρώτη μελέτη συμμετείχαν 35 ενήλικες και 34 παιδιά ηλικίας 4 έως 5 ετών. Στους συμμετέχοντες είπαν να κοιτάξουν σε μια οθόνη υπολογιστή δύο σχήματα, με το ένα σχήμα να επικαλύπτει το άλλο. Ένα από τα σχήματα ήταν κόκκινο και το άλλο πράσινο. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προσέξουν ένα σχήμα συγκεκριμένου χρώματος (ας πούμε στο κόκκινο σχήμα).
Τα σχήματα εξαφανίστηκαν γρήγορα και εμφανίστηκε μια άλλη οθόνη με σχήματα. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να αναφέρουν αν τα σχήματα της νέας εικόνας ήταν τα ίδια με αυτά της προηγούμενης.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα σχήματα ήταν ακριβώς τα ίδια. Σε άλλες περιπτώσεις, το σχήμα-στόχος (το οποίο είχαν υποδείξει στους συμμετέχοντες να προσέξουν) ήταν διαφορετικό. Αλλά υπήρξαν και περιπτώσεις όπου το άλλο σχήμα (εκείνο που δεν ήταν ο στόχος) άλλαξε, αν και δεν είχε υποδειχθεί στους συμμετέχοντες να το παρατηρήσουν. Οι ενήλικες είχαν ελάχιστα καλύτερη επίδοση από τα παιδιά, όσον αφορά στην παρατήρηση της αλλαγής του σχήματος- στόχου, παρατηρώντας την αλλαγή στο 94% των περιπτώσεων σε σύγκριση με το 86% των περιπτώσεων για τα παιδιά.
«Όμως τα παιδιά ήταν πολύ καλύτερα από τους ενήλικες στην παρατήρηση της αλλαγής του σχήματος που δεν ήταν ο στόχος», δήλωσαν οι ψυχολόγοι. Τα παιδιά παρατήρησαν αυτήν την αλλαγή στο 77% των περιπτώσεων, σε σύγκριση με το 63% των περιπτώσεων που το παρατήρησαν οι ενήλικες.
«Αυτό που παρατηρήσαμε είναι ότι τα παιδιά έδιναν προσοχή και στα σχήματα στα οποία δεν ήταν υποχρεωμένα να προσέξουν», είπαν. «Οι ενήλικες, από την άλλη πλευρά, τείνουν να επικεντρωθούν μόνο σε ό,τι τους είχε υποδειχθεί ότι χρειαζόταν να προσέξουν».
Στη συνέχεια έγινε ένα δεύτερο πείραμα με τους ίδιους συμμετέχοντες. Σε αυτή την περίπτωση, στους συμμετέχοντες παρουσιάστηκαν σχέδια φανταστικών πλασμάτων με πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικά. Είχαν είτε ένα "Χ" στο σώμα τους ή ένα "O", ενώ στην άκρη της ουράς τους μπορεί να είχαν έναν κεραυνό ή μια χνουδωτή μπάλα.
Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να βρουν ένα χαρακτηριστικό, όπως το "X" στο σώμα των πλασμάτων και να το ξεχωρίσουν από εκείνα που είχαν το "O". Δεν τους υποδείχθηκε να προσέξουν τίποτα άλλο για τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά. Έτσι, η προσοχή τους προσελκύστηκε από τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά "X" και "O", αλλά όχι από τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά. Τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες βρήκαν το "Χ" εύκολα, με τους ενήλικες να είναι κάπως ακριβέστεροι από τα παιδιά.
Αλλά όταν αυτά τα χαρακτηριστικά εμφανίστηκαν στα πλάσματα σε μεταγενέστερες εικόνες, υπήρχε μεγάλη διαφορά σε αυτό που θυμούνταν οι συμμετέχοντες. Για τα χαρακτηριστικά που τους ζητήθηκαν να παρακολουθήσουν (δηλ. το "Χ" και το "Ο"), οι ενήλικες και τα παιδιά θυμόντουσαν στο ίδιο ποσοστό αυτά τα χαρακτηριστικά. Αλλά τα παιδιά ήταν σημαντικά ακριβέστερα σε σχέση με τους ενήλικες (με ποσοστό 72% έναντι 59%) όσον αφορά χαρακτηριστικά που δεν τους ζητήθηκε να παρακολουθήσουν, όπως οι ουρές των πλασμάτων.
«Το θέμα είναι ότι τα παιδιά δεν εστιάζουν την προσοχή τους όπως κάνουν οι ενήλικες, ακόμα και αν τους το ζητήσετε», δήλωσαν οι ερευνητές. «Καταλήγουν να παρατηρούν και να θυμούνται περισσότερα». Ανέφεραν επίσης ότι οι ενήλικες τα πήγαιναν καλά στο να παρατηρούν και να θυμούνται τις πληροφορίες που αγνοούνται στις μελέτες, αν τους έχει ζητηθεί να προσέξουν τα πάντα. Αλλά η ικανότητά τους να εστιάζουν την προσοχή τους έχει ένα κόστος: χάνουν οτιδήποτε στο οποίο δεν εστιάζουν την προσοχή τους.
Και τα δύο λοιπόν έχουν θετικά και αρνητικά: η ικανότητα των ενηλίκων να εστιάζουν την προσοχή τους και η τάση των παιδιών να κατανέμουν ευρύτερα την προσοχή τους.
«Η ικανότητα εστίασης της προσοχής είναι αυτή που επιτρέπει στους ενήλικες να κάθονται σε συσκέψεις δύο ωρών και να συνομιλούν με τις ώρες, επειδή ακριβώς αγνοούν τους περισπασμούς», δήλωσαν. «Αλλά και η τάση των μικρών παιδιών να διανέμουν την προσοχή τους, τους επιτρέπει να μάθουν περισσότερα σε κάποιο νέο και άγνωστο περιβάλλον, λαμβάνοντας ταυτόχρονα πολλές πληροφορίες».
Το γεγονός ότι τα παιδιά δεν μπορούν πάντα να εστιάσουν την προσοχή τους, δείχνει επίσης τη σημασία του σχεδιασμού του σωστού μαθησιακού περιβάλλοντος στις τάξεις.
«Τα παιδιά δεν μπορούν να χειριστούν πολλούς περισπασμούς, επίσης λαμβάνουν πάντοτε πληροφορίες, ακόμα κι αν δεν είναι αυτό που προσπαθείτε να τους διδάξετε. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι το γνωρίζουμε αυτό και να σχεδιάσουμε τις τάξεις, τα βιβλία και το εκπαιδευτικό υλικό έτσι ώστε να βοηθά τους μαθητές να πετύχουν περισσότερα. Ίσως μια απλοϊκή τάξη ή ένα απλό ασπρόμαυρο φύλλο εργασίας, να σημαίνει λιγότερη διάσπαση της προσοχής και πιο επιτυχημένη μάθηση», πρόσθεσαν οι ερευνητές.
Τα αποτελέσματά της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Psychological Science.
Πηγή: medicalxpress.com
Απόδοση: Νικόλας Παύλου
