Είναι εκπληκτικό το πόσο γρήγορα μπορεί να κάνει την εμφάνισή της η ενοχή, ακόμα και για τα μικρότερα και λιγότερο ουσιώδη θέματα στη ζωή μας.
Η ενοχή είναι ένα συναισθηματικό προειδοποιητικό σημάδι, το οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν από τα αρχικά και φυσιολογικά στάδια της παιδικής κοινωνικής ανάπτυξης. Σκοπός της ενοχής, είναι να μας ενημερώσει πότε έχουμε κάνει κάτι λάθος, να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε μια καλύτερη αίσθηση της συμπεριφοράς μας και πώς αυτή επηρεάζει τον εαυτό μας και τους άλλους. Μας ωθεί να επανεξετάσουμε τη συμπεριφορά μας, έτσι ώστε να μην καταλήγουμε να κάνουμε το ίδιο λάθος δύο φορές.
Πώς μπορούμε να χειριστούμε τα συναισθήματα ενοχής μας, ώστε να τα αποδεχόμαστε όταν είναι σημαντικά, αλλά να τα απορρίπτουμε ευκολότερα, όταν δεν είναι;
1. Αναγνωρίστε το είδος της ενοχής που έχετε και ποιο σκοπό εξυπηρετεί.
Η ενοχή δημιουργείται για να μας βοηθήσει να αναπτυχθούμε και να ωριμάσουμε, όταν η συμπεριφορά μας είναι προσβλητική ή επιβλαβής για τους άλλους ή και για τον ίδιο μας τον εαυτό. Αν αισθάνεστε ένοχοι για κάτι προσβλητικό που είπατε σε κάποιο άλλο πρόσωπο ή γιατί εργάζεστε ατέλειωτες ώρες παραμελώντας την οικογένειά σας, αυτό είναι ένα προειδοποιητικό σημάδι με ένα σκοπό: να αλλάξετε τη συμπεριφορά σας, διαφορετικά μπορεί να χάσετε τους φίλους ή την οικογένειά σας. Μπορείτε ακόμη να επιλέξετε να αγνοήσετε την ενοχή σας, αλλά τότε θα το πράξετε με δική σας ευθύνη. Αυτός ο τύπος είναι γνωστός ως «υγιής ενοχή» ή «κατάλληλη ενοχή», επειδή εξυπηρετεί στη βοήθεια ανακατεύθυνσης του ηθικού ή του συμπεριφορικού μας πεδίου.
Το πρόβλημα προκύπτει όταν η συμπεριφορά μας δεν χρειάζεται περαιτέρω εξέταση, ούτε πρέπει να αλλάξει. Για παράδειγμα, πολλές γυναίκες που γίνονται μητέρες για πρώτη φορά, αισθάνονται άσχημα για την επιστροφή τους στο χώρο εργασίας ακόμα και στην περίπτωση μερικής απασχόλησης, γιατί φοβούνται ότι η αποχή τους μπορεί να προκαλέσει άγνωστες βλάβες στη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν συμβαίνει και τα περισσότερα παιδιά έχουν μια φυσιολογική και υγιή ανάπτυξη, ακόμα και όταν εργάζονται και οι δύο γονείς. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να αισθάνονται ένοχες και όμως εξακολουθούν να το κάνουν. Αυτός ο τύπος είναι γνωστός ως «ανθυγιεινή» ή «ακατάλληλη» ενοχή, επειδή δεν εξυπηρετεί κανένα ορθολογικό σκοπό.
Εάν αισθάνεστε ένοχοι επειδή καταναλώσατε 5 σοκολάτες σε μία μέρα, αυτός είναι ένας τρόπος του εγκεφάλου σας να προσπαθήσει να σας περάσει το μήνυμα αναγνώρισης ότι η συμπεριφορά σας είναι πιθανώς λίγο ακραία. Μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να είναι αυτοκαταστροφική και τελικά επιβλαβής για την υγεία και την ευημερία σας. Έτσι, ο ορθολογικός σκοπός αυτής της ενοχής είναι απλά να προσπαθήσει να σας πείσει να αλλάξετε αυτήν τη συμπεριφορά.
2. Κάντε τροποποιήσεις ή αλλαγές νωρίτερα, παρά αργότερα.
Αν η ενοχή σας αφορά σε ένα συγκεκριμένο και ορθολογικό σκοπό, π.χ. είναι μία «υγιής ενοχή», μπορείτε να διορθώσετε το πρόβλημα της συμπεριφοράς σας. Ενώ πολλοί από εμάς είμαστε λάτρεις της αυτο-τιμωρίας, η συνεχής ενοχή μας γονατίζει, καθώς προσπαθούμε να προχωρήσουμε στη ζωή μας. Είναι αρκετά εύκολο να ζητήσουμε συγγνώμη από κάποιον τον οποίο έχουμε προσβάλλει μέσω μίας απρόσεκτης παρατήρησής μας. Όμως είναι λίγο πιο δύσκολο, όχι μόνο να αναγνωρίσετε ότι ένα βαρύ εβδομαδιαίο εργασιακό πρόγραμμα μπορεί να βλάψει την οικογένειά σας, αλλά ακόμα πιο δύσκολο να αλλάξετε το χρονοδιάγραμμα της εργασίας σας, ειδικότερα όταν υπάρχουν εργασιακές απαιτήσεις.
Η «υγιής ενοχή» μας λέει, ότι πρέπει να κάνουμε κάτι διαφορετικό προκειμένου να «επισκευάσουμε» τις σχέσεις που είναι σημαντικές για εμάς ή για την αυτοεκτίμηση μας. Από την άλλη πλευρά, ο σκοπός της «ανθυγιεινής ενοχής», είναι να μας κάνει μόνο να νιώθουμε άσχημα για ένα πολύ λιγότερο σημαντικό λόγο. Ενώ μερικές φορές γνωρίζουμε τι προσπαθεί να μας «διδάξει» η ενοχή, χρειαζόμαστε χρόνο μέχρι να αφομοιώσουμε πλήρως αυτό το μάθημα. Μπορεί να είναι κουραστικό, αλλά έτσι φαίνεται να λειτουργεί η ενοχή για τους περισσότερους ανθρώπους. Όσο πιο γρήγορα «μάθουμε το μάθημα μας» π.χ., να επανορθώσουμε και να μην προβούμε στην ίδια επιζήμια συμπεριφορά στο μέλλον, τόσο πιο γρήγορα η ενοχή θα εξαφανιστεί. Αν την αντιμετωπίσουμε με επιτυχία, ποτέ δεν θα επιστρέψει για το εν λόγω θέμα και πάλι.
3. Αποδεχτείτε ότι κάνατε κάτι λάθος, αλλά προχωρήστε μπροστά.
Αν κάνατε κάτι λάθος ή επιβλαβές, θα πρέπει να δεχτείτε ότι δεν μπορείτε να αλλάξετε το παρελθόν, αλλά μπορείτε να επανορθώσετε αλλάζοντας τη συμπεριφορά σας, εάν και όταν αυτό είναι κατάλληλο. Έτσι λοιπόν, ζητήστε συγγνώμη για την ανάρμοστη συμπεριφορά σας στον κατάλληλο χρόνο, αλλά στη συνέχεια μην το ξανασκεφτείτε. Όσο περισσότερο εστιάζουμε στην πεποίθηση ότι πρέπει να κάνουμε κάτι περισσότερο, τόσο περισσότερο θα συνεχίσει να μας ενοχλεί και να παρεμβαίνει στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.
Η ενοχή είναι συνήθως περιστασιακή. Αυτό σημαίνει ότι κάνουμε κάτι ακατάλληλο ή επιβλαβές και στη συνέχεια αισθανόμαστε άσχημα για κάποιο χρονικό διάστημα. Αισθανόμαστε λιγότερο ένοχοι όταν κρίνουμε ότι η συμπεριφορά μας δεν ήταν τόσο κακή ή καθώς περνά ο χρόνος. Αν αναγνωρίζετε την προβληματική συμπεριφορά και δράσετε νωρίτερα παρά αργότερα, θα αισθάνεστε καλύτερα (όπως και τα άλλα πρόσωπα στη ζωή σας) και η ενοχή σας θα μετριαστεί. Όμως, η εμμονή σε μία κατάσταση, χωρίς να λαμβάνετε κανενός είδους αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως είναι η συγγνώμη ή η αλλαγή αρνητικών συμπεριφορών σας, κάνει τα άσχημα συναισθήματα να διαιωνίζονται. Αποδεχτείτε και αναγνωρίστε την ανάρμοστη συμπεριφορά σας, κάνετε τις απαραίτητες αλλαγέςκαι στη συνέχεια προχωρήστε.
4. Να μαθαίνετε από τις συμπεριφορές σας.
Ο σκοπός της ενοχής δεν είναι απλά να μας κάνει να αισθανόμαστε άσχημα. Το αίσθημα της ενοχής προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή μας, ώστε να μπορούμε να μάθουμε κάτι μέσα από τις εμπειρίες μας. Αν μάθουμε κάτι μέσα από τη συμπεριφορά μας, θα είναι λιγότερο πιθανό να επαναλάβουμε την ίδια αρνητική συμπεριφορά και στο μέλλον. Αν έχετε κατά λάθος πει κάτι προσβλητικό σε κάποιο άλλο πρόσωπο, το αίσθημα της ενοχής σας λέει ότι θα πρέπει:
(α) να ζητήσετε συγγνώμη από το πρόσωπο αυτό
(β) να σκέφτεστε λίγο περισσότερο πριν μιλήσετε την επόμενη φορά.
Αν η ενοχή σας δεν προσπαθεί να διορθώσει ένα πραγματικό λάθος που ήταν αποτέλεσμα μίας συμπεριφοράς σας, π.χ. είναι «ανθυγιεινή ενοχή», τότε υπάρχουν πολλά που πρέπει να μάθετε. Σε αυτή την περίπτωση αντί να προσπαθήσετε να αλλάξετε αυτή τη συμπεριφορά, πρέπει να κατανοήσετε γιατί ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα αισθάνονταν ένοχοι γία μία τέτοια συμπεριφορά, εσείς νιώθετε ένοχοι. Για παράδειγμα, νιώθουμε ενοχή αν παίξουμε ένα παιχνίδι online κατά τη διάρκεια της εργασίας μας.
5. Η τελειότητα δεν υπάρχει σε κανέναν.
Κανείς μας δεν είναι τέλειος, ακόμα και οι φίλοι μας ή τα μέλη της οικογένειας μας, που μπορεί να φαίνονται να έχουν τον απόλυτο έλεγχο μίας τέλειας, χωρίς ενοχές, ζωής. Η προσπάθεια για την τελειότητα, σε κάθε κομμάτι της ζωής μας, είναι μια συνταγή για την αποτυχία, δεδομένου ότι δεν μπορεί ποτέ να επιτευχθεί.
Όλοι κάνουμε λάθη και πολλοί από εμάς διαλέγουμε ένα μονοπάτι στη ζωή μας, που μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ένοχοι αργότερα, όταν τελικά συνειδητοποιήσουμε ότι ήταν λάθος επιλογή. Το μυστικό, ωστόσο, είναι να συνειδητοποιήσετε το λάθος σας και να αποδεχθείτε ότι είναι ανθρώπινο. Μην αναλώνεστε σε ημέρες, εβδομάδες ή μήνες αυτο-ενοχοποίησης ή γκρεμίζοντας την αυτοπεποίθησή σας, με σκέψεις ότι θα πρέπει να είχατε ενεργήσει διαφορετικά ή θα έπρεπε να είχατε υιοθετήσει μία ιδανική συμπεριφορά. Δεν είστε τέλειοι, και κανείς μας δεν είναι. Έτσι είναι απλά η ζωή!
Η ενοχή είναι ένα από εκείνα τα συναισθήματα που νιώθουμε ότι μας λέει κάτι σημαντικό. Να θυμάστε ότι πολλά συναισθήματα δεν μπορούν να εξηγηθούν ορθολογικά και δεν έχουν κάποιο συνειδητή αφετηρία, ειδικότερα τα αισθήματα ενοχής. Δώστε έμφαση στην ενοχή που προκαλεί ζημιά στους ανθρώπους που αγαπάτε ή στους φίλους σας. Να θυμάστε να είστε περισσότερο επιφυλακτικοί την επόμενη φορά που θα αισθανθείτε ένοχοι.
Μήπως το αίσθημα ενοχής που έχετε, προσπαθεί να σας διδάξει κάτι λογικό και χρήσιμο για τη συμπεριφορά σας ή είναι απλώς μια συναισθηματική, παράλογη απάντηση σε μια κατάσταση; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό θα είναι το πρώτο σας βήμα που θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε καλύτερα την ενοχή στο μέλλον.
Πηγή: psychcentral.com
