Οι ερευνητές έχουν δείξει στο παρελθόν ότι είμαστε περισσότερο πρόθυμοι να ξεφύγουμε από τους κοινωνικούς κανόνες, όπως για παράδειγμα να εξαπατήσουμε τους άλλους, όταν η ευκαιρία για να το κάνουμε παρουσιάζεται στη μέση και όχι στην αρχή ή στο τέλος μίας κατάστασης.
Τώρα, ένα νέο άρθρο των Touré-Tillery και Fishbach στο επιστημονικό περιοδικό “Journal of Personality and Social Psychology”, δείχνει ότι ισχύει το ίδιο και στους καθαρά προσωπικούς πειρασμούς, όπως η σπατάλη χρημάτων για είδη πολυτελείας ή το ανθυγιεινό φαγητό: ο αυτοέλεγχός μας είναι πιο αδύναμος «στη μέση» της δραστηριότητας.
Σε ένα από τα πειράματά τους, οι ερευνητές έβαλαν μερικά φαγητά σε ένα διάδρομο, ένα δίσκο με υγιεινά σνακ με σταφίδες και ένα δίσκο με σοκολάτες ώστε να τα πάρουν μαζί τους οι φοιτητές που έφευγαν το μεσημέρι. Μία πινακίδα τους ενεθάρρυνε να «Πάρε ένα σνακ», αλλά ξεκινούσε με ένα από τα τρία σλόγκαν: «Ξεκίνα το απόγευμα σου!», «Τελείωσε το πρωινό σου!» ή «Συνέχισε την ημέρα σου!», το τελευταίο εκ των οποίων πρότεινε ότι η επιλογή αυτή θα γινόταν στη μέση των δραστηριοτήτων των φοιτητών. Στην τελευταία περίπτωση, οι περισσότεροι συμμετέχοντες αποφάσισαν να υποκύψουν στο πειρασμό: μόνο το 22% από αυτούς επέλεξαν σταφίδες, έναντι του 40% και 45% των μηνυμάτων έναρξης και λήξης, αντίστοιχα.
Μια άλλη μελέτη παρήγαγε ένα παρόμοιο μοτίβο σε υποθετικές περιπτώσεις: οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να σκεφτούν ότι έκαναν αποτοξίνωση από τη καφεΐνη τις τελευταίες ημέρες, αλλά σήμερα είχαν επιλέξει αυθόρμητα να απολαύσουν έναν δυνατό καφέ αντί για τσάι. Όταν ο πειρασμός του καφέ συνδεόταν με το δεύτερο ή τον τελευταίο καφέ που είχαν δωρεάν οι φοιτητές από την κάρτα του μαγαζιού - δίνοντας στους συμμετέχοντες την αίσθηση ότι ήταν στην αρχή ή στο τέλος ενός μοτίβου συμπεριφοράς - αισθάνθηκαν πιο απογοητευμένοι με τον εαυτό τους από ό,τι όταν η κάρτα ήταν μισογεμάτη.
Η προηγούμενη μελέτη των ερευνητών για τα κοινωνικά πρότυπα είχε μια απλή εξήγηση: οι άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι είναι λιγότερο επιρρεπείς στο σπάσιμο των κανόνων όταν βρίσκονται στη μέση μίας κατάστασης ή δραστηριότητας, αντί στην αρχή ή στο τέλος. Όμως, ποια είναι η σημασία αυτής της «ύπουλης» πράξης, όταν στην ουσία εξαπατάτε μόνο τον εαυτό σας;
Η σημασία των διαγνωστικών θέσεων
Οι Touré-Tillery και Fischach υποστηρίζουν ότι θεωρούμε την αρχή και το τέλος των ακολουθιών ως «διαγνωστικές θέσεις»: αυτός είναι ο λόγος που ενδιαφερόμαστε τόσο για τη σημασία των πρώτων εντυπώσεων και τελειώνουμε με μια καλή εντύπωση - εννοώντας ότι ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε σε αυτά τα χρονικά σημεία, αποκαλύπτει τις πραγματικές προτεραιότητες μας.
Μόνο ένας άνθρωπος με αδυναμίες θα σταματήσει να προσπαθεί από την πρώτη κιόλας δυσκολία το ή όταν έχει σχεδόν τελειώσει. Για τον ίδιο λόγο, η επιλογή ενός ανθρώπου για τα ζαχαρούχα τρόφιμα στην αρχή (ή στο τέλος), υποδηλώνει έλλειψη ενδιαφέροντος για την καλή διατροφή. Αν η καλή διατροφή είναι ο πυρήνας της έννοιας του εαυτού μας, αυτό δημιουργεί πρόβλημα και μας οδηγεί να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν οι αποφάσεις εμφανίζονται σε αυτές τις «διαγνωστικές θέσεις». Αντίθετα, είναι πιο εύκολο να δικαιολογήσουμε τον εαυτό μας όταν υποχωρούμε στις επιλογές μας, ενώ βρισκόμαστε στη μέση ενός μοτίβου συμπεριφοράς.
Που μπορεί να ωφελήσει η έρευνα
Τα αποτελέσματα της έρευνας θα μπορούσαν να έχουν θετικές συνέπειες στις εκστρατείες δημόσιας υγείας: για παράδειγμα, οι αφίσες των δημόσιων φορέων υγείας που ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να επιμείνουν στους στόχους που αφορούν την υγεία τους, θα μπορούσαν να έχουν καλύτερο χρονικά νόημα όταν προβάλλονται στα μέσα του έτους, τότε που οι άνθρωποι είναι πιθανότερο να είναι πιο επιρρεπείς στον πειρασμό και με πλαισιωμένους τους στόχους τους με διαφορετικό τρόπο. Μας κάνει επίσης να σκεφτόμαστε πώς ήδη χρησιμοποιούμε το τέλος του έτους ή τις τελευταίες μέρες του καλοκαιριού, για να αναθεωρήσουμε και να δεσμευτούμε σε ωφέλιμες δραστηριότητες, οι οποίες θα είναι δυσκολότερο να διατηρήσουμε,όταν θα είμαστε στη μέση των πραγμάτων.
Αυτή η έρευνα δείχνει επίσης πιθανές στρατηγικές αντίστασης στον πειρασμό όταν είμαστε «στη μέση», τα αποτελέσματα των οποίων μπορεί να δει κανείς σε ορισμένα γνωστά παραγωγικά συστήματα, όπου το σημερινό επίτευγμα παρουσιάζεται ως το αποκορύφωμα μιας σειράς επιτυχιών. Ακόμη πιο ισχυρή είναι η αναφορά που ακούγεται από τα χείλη πολλών ανθρώπων που απέχουν από το αλκοόλ και των πρώην καπνιστών: «Σήμερα είναι η πρώτη μέρα της υπόλοιπης ζωής μου».
Πηγή: digest.bps.org.uk
Πηγή έρευνας: Journal of Personality and Social Psychology
