Οι ερευνητές έχουν αναγνωρίσει την υποκείμενη ψυχολογική υπογραφή των ανθρώπων που έχουν προδιάθεση για ακραίες κοινωνικές, πολιτικές ή θρησκευτικές στάσεις, και υποστηρίζουν τη βία στο όνομα της ιδεολογίας.
Μια νέα έρευνα υποδεικνύει ότι ένας ειδικός συνδυασμός χαρακτηριστικών προσωπικότητας και ασυνείδητης γνωστικής λειτουργίας –οι τρόποι που ο εγκέφαλος λαμβάνει πληροφορίες– είναι ισχυρός δείκτης πρόβλεψης για εξτρεμιστικές αντιλήψεις σε ένα εύρος πεποιθήσεων, που περιλαμβάνουν τον εθνικισμό και τον θρησκευτικό φανατισμό.
Αυτά τα νοητικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν ασθενέστερη μνήμη εργασίας και πιο αργές «αντιληπτικές στρατηγικές» –ο ασυνείδητος τρόπος επεξεργασίας μεταβαλλόμενων ερεθισμάτων, όπως το σχήμα και το χρώμα– καθώς και τάση προς παρορμητικότητα και αναζήτηση αίσθησης.
Αυτός ο συνδυασμός γνωστικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών του ατόμου προβλέπει την προώθηση βίας προς υποστήριξη της ιδεολογικής ομάδας όπου ανήκει, σύμφωνα με ευρήματα που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Philosophical Transactions of the Royal Society B.
Η μελέτη επίσης χαρτογραφεί το ψυχολογικό υπόβαθρο που σχετίζεται με τον έντονο πολιτικό συντηρητισμό, καθώς και τον δογματισμό – την προσήλωση σε μια ιδεολογία και την αντίσταση σε αποδείξεις.
Οι ψυχολόγοι βρήκαν ότι ο συντηρητισμός συνδέεται με τη γνωστική επιφυλακτικότητα: την αργή και ακριβή ασυνείδητη λήψη αποφάσεων, σε αντίθεση με τη γρήγορη και ανακριβή αντιληπτική στρατηγική που παρατηρείται σε πιο φιλελεύθερα μυαλά. Το μυαλό πιο δογματικών ανθρώπων επεξεργάζεται τα αντιληπτικά δεδομένα με πιο αργό τρόπο, αλλά οι άνθρωποι αυτοί έχουν πιο παρορμητική προσωπικότητα.
Η νοητική υπογραφή του εξτρεμισμού είναι ένα μείγμα συντηρητικών και δογματικών ψυχολογικών χαρακτηριστικών.
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ υποστηρίζουν ότι, αν και σε πρώιμο στάδιο, αυτή η έρευνα θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη αναγνώριση και υποστήριξη ανθρώπων που είναι πιο ευάλωτοι στη ριζοσπαστικοποίηση σε όλο το πολιτικό και θρησκευτικό φάσμα.
Οι προσεγγίσεις στη ριζοσπαστικοποίηση βασίζονται κυρίως σε βασικά δημογραφικά δεδομένα όπως ηλικία, φυλή και φύλο. Προσθέτοντας γνωστικές αξιολογήσεις και τεστ προσωπικότητας, οι ψυχολόγοι δημιούργησαν ένα στατιστικό μοντέλο που είναι από τέσσερις έως δεκαπέντε φορές πιο αποτελεσματικό στην πρόβλεψη ιδεολογικών κοσμοθεωριών από τη δημογραφική προσέγγιση.
Με ενδιαφέρει ο ρόλος που παίζουν κάποιες κρυμμένες γνωστικές λειτουργίες στη διαμόρφωση της ιδεολογικής σκέψης, λέει η Δρ. Λέορ Ζμίγκροντ, επικεφαλής της έρευνας από το τμήμα Ψυχολογίας του Κέιμπριτζ. Πολλοί μπορεί να γνωρίζουμε άτομα που ριζοσπαστικοποιήθηκαν ή υιοθέτησαν ακραίες πολιτικές πεποιθήσεις. Θέλουμε να μάθουμε γιατί αυτά τα άτομα είναι πιο επιδεκτικά.
Διαβάστε σχετικά: Το ψυχολογικό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που διαφοροποιείται στους τρομοκράτες
Η ήπια δυσκολία στη σύνθετη νοητική επεξεργασία μπορεί υποσυνείδητα να σπρώξει τους ανθρώπους προς ακραίες πεποιθήσεις, που προσφέρουν πιο καθαρές και καθορισμένες εξηγήσεις για τον κόσμο, κάνοντάς τους πιο επιδεκτικούς σε τοξικές μορφές δογματικών και αυταρχικών ιδεολογιών.
Η συγκεκριμένη μελέτη είναι η πιο πρόσφατη από μια σειρά μελετών της Ζμίγκροντ που ερευνούν τη σχέση μεταξύ ιδεολογίας και νόησης. Η πιο πρόσφατη έρευνα συνεχίζει το έργο που ξεκίνησε στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, όπου εκατοντάδες συμμετέχοντες σε έρευνα πραγματοποίησαν 37 διαφορετικές γνωστικές δοκιμασίες και απάντησαν σε 22 ερωτηματολόγια προσωπικότητας το 2016 και το 2017.
Η Ζμίγκροντ και οι συνεργάτες της, συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή Ψυχολογίας του Κέιμπριτζ Τρέβορ Ρόμπινς, πραγματοποίησαν το 2018 μια σειρά από τεστ με 334 από τους αρχικούς συμμετέχοντες, χρησιμοποιώντας 16 επιπλέον ερωτηματολόγια για να καθορίσουν στάσεις και ισχύ συναισθήματος απέναντι σε διάφορες ιδεολογίες.
Ο πολιτικός συντηρητισμός και ο εθνικισμός συσχετίστηκαν με την επιφύλαξη κατά τη λήψη ασυνείδητων αποφάσεων, καθώς και με τη χρονική έκπτωση –όταν η ανταμοιβή φαίνεται να χάνει αξία αν καθυστερήσει– και με κάπως μειωμένη στρατηγική επεξεργασία πληροφοριών στον γνωστικό τομέα.
Χαρακτηριστικά προσωπικότητας που συνδέθηκαν με τον συντηρητισμό και τον εθνικισμό περιλαμβάνουν μεγαλύτερη προσήλωση στον στόχο, παρορμητικότητα και ευαισθησία στην ανταμοιβή, και μειωμένη κοινωνική ανάληψη ρίσκου.
Ο δογματισμός συνδέθηκε με μειωμένη ταχύτητα στη συσσώρευση αντιληπτικών δεδομένων και μειωμένη κοινωνική ανάληψη ρίσκου, αλλά οξυμένη παρορμητικότητα και ηθική ανάληψη ρίσκου στον τομέα της προσωπικότητας. Η θρησκευτική ευλάβεια ήταν γνωστικά παρόμοια με τον συντηρητισμό, αλλά με υψηλότερα επίπεδα ανοιχτής, ευχάριστης διάθεσης και αντίληψης κινδύνου.
Το εξτρεμιστικό μυαλό –ένας συνδυασμός συντηρητικών και δογματικών χαρακτηριστικών– είναι γνωστικά επιφυλακτικό, πιο αργό στην αντιληπτική επεξεργασία και με ασθενέστερη μνήμη εργασίας. Αυτά συνδυάζονται με παρορμητικότητα που οδηγεί στην αναζήτηση αίσθησης και ριψοκίνδυνων εμπειριών.
Σχετικά με την έρευνα
Οι συμμετέχοντες ήταν όλοι από τις ΗΠΑ, ηλικίας 22-63 ετών, και το 49,4% ήταν γυναίκες. Οι ερευνητές πήραν τα αποτελέσματα των τεστ προσωπικότητας και τα εξέτασαν με βάση 12 παράγοντες, όπως η προσήλωση στον στόχο, ο συναισθηματικός έλεγχος και η ανάληψη χρηματικού ρίσκου. Η εξέταση των κοινωνικών και πολιτικών στάσεων περιλάμβανε έναν μεγάλο αριθμό ιδεολογικών θέσεων, όπως τον πατριωτισμό, τη θρησκευτικότητα και τα επίπεδα αυταρχισμού και στη δεξιά και στην αριστερή ιδεολογία.
Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
