Εκείνα τα παιδιά που μεγάλωσαν με την αίσθηση ότι είναι αδύνατο να τα καταφέρουν και βίωσαν υπερβολική κριτική, η αποφυγή ενός προβλήματος είναι πιο εύκολή από το να ρισκάρουν να ταπεινωθούν.
Η έρευνα μας έχει διαφωτίσει αρκετά για τους λόγους που οι άνθρωποι είναι αναβλητικοί – και οι περισσότεροι από εμάς το κάνουμε σε κάποιο βαθμό, αν όχι τακτικά. Υπάρχει η εντύπωση πως η τάση να αναβάλει κανείς τα πράγματα είναι αρκετά σταθερή, έτσι ώστε να θεωρείται χαρακτηριστικό της προσωπικότητας.
Ωστόσο, το να αναβάλλεις μια δυσάρεστη δουλειά είναι ένα πράγμα, η συστηματική αναβλητικότητα που λειτουργεί εις βάρος σου είναι κάτι άλλο.
Οι ρίζες της αναβλητικότητας στην παιδική ηλικία
Όλοι σέρνουμε τα πόδια μας όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια ριψοκίνδυνη ή δυσάρεστη κατάσταση, μια βαρετή δουλειά ή μια υποχρέωση που δεν θέλουμε να ολοκληρώσουμε, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που το κάνουν συστηματικά. Μερικές φορές, αυτό οφείλεται στον φόβο για την αποτυχία, αλλά, ενώ σε κανέναν δεν αρέσει η αποτυχία, δεν τη φοβούνται όλοι τόσο πολύ.
Τα παιδιά που μεγαλώνοντας εισέπρατταν αγάπη, υποστήριξη και ενθάρρυνση και κάλυπταν τις συναισθηματικές τους ανάγκες, δεν φοβούνται τόσο την αποτυχία. Αυτοί οι ενήλικες που βίωσαν ασφαλή προσκόλληση βλέπουν τη ζωή ως ένα σύνολο από πιθανές αποτυχίες και εμπόδια, γιατί καταλαβαίνουν ότι δεν γίνεται να πετυχαίνουν όλοι σε όλα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ένα στραβοπάτημα δεν τους στεναχωρεί, όμως αυτοί που νιώθουν ασφάλεια έχουν την ικανότητα να ανασυγκροτούνται. Και επειδή πάντα παίρνουν την αποτυχία ως μια πιθανότητα, δεν καταρρέουν. Ορισμένοι ψυχολόγοι αποκαλούν αυτούς τους ανθρώπους «στοχοπροσηλωμένους».
Αντιθέτως, εάν κάποιος μεγάλωσε σε μια οικογένεια όπου η αγάπη έπρεπε να κερδηθεί και η υποστήριξη παρεχόταν ελάχιστα, είναι πιο πιθανό να σκεφτεί ότι οποιαδήποτε αποτυχία αντανακλά τις ελλείψεις του, και όχι ότι πρόκειται για ένα απλό λάθος ή κακό υπολογισμό. Η αντίδρασή του λοιπόν σε ένα εμπόδιο είναι πιθανό να αντηχεί αυτά που του έλεγαν στην παιδική ηλικία, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι ο κόσμος είναι χωρισμένος σε νικητές και ηττημένους και πως ποτέ δεν πρέπει να σου βάλουν την ταμπέλα του ηττημένου.
Οι έρευνες έχουν δείξει πως ο φόβος της αποτυχίας μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά. Αυτοί οι τύποι χαρακτηρίζονται ως αποφευκτικοί γιατί δεν στοχεύουν ψηλά, από ανασφάλεια ότι θα αποτύχουν. Αυτοπεριορίζονται και αποφεύγουν τις προκλήσεις, πράγμα που έχει σοβαρές συνέπειες.
Δεν είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς ότι η αναβλητικότητα προκύπτει από τον φόβο της αποτυχίας. Εν τέλει, δεν μπορείς να αποτύχεις σε κάτι που δεν έχεις κάνει.
Για εκείνα τα παιδιά που μεγάλωσαν με την αίσθηση ότι είναι αδύνατο να τα καταφέρουν, και βίωσαν υπερβολική κριτική, το να αποφεύγουν το πρόβλημα είναι πιο εύκολο από το να ρισκάρουν να ταπεινωθούν.
Με μια παρόμοια λογική, υπάρχει επίσης η υπόθεση πως η αναβλητικότητα είναι ένα είδος «αυτοαναπηρίας» – ένας τρόπος να προστατεύσει κανείς την αυτοεκτίμησή του με το να βάζει εμπόδια στην ολοκλήρωση μιας δουλειάς, και συνεπώς να δίνει στον εαυτό του μια δικαιολογία ή μια διέξοδο για να αποφύγει να αντιμετωπίσει την πιθανή αποτυχία ως αντανάκλαση των ικανοτήτων του.
Διαβάστε σχετικά: Αναβλητικότητα: Που οφείλεται και πώς τη διαχειριζόμαστε;
Ένας αναβλητικός τύπος θα λέει πάντα «αργότερα»
Μια ενδιαφέρουσα έρευνα του 2018, που διεξήχθη στη Σουηδία, μελέτησε το κατά πόσο οι καθημερινές συνήθειες αποτελούσαν ένδειξη ότι κάποιος ήταν χρόνια αναβλητικός. Παρατήρησαν τους ανθρώπους σε διάφορες καταστάσεις και μετά τους ζήτησαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο σχεδιασμένο να μετρά την αναβλητικότητα.
Οι καταστάσεις περιλάμβαναν το εάν κάποιος θα στεκόταν ή θα περπατούσε σε μια κυλιόμενη σκάλα, αν κάποιος θα επέλεγε να γυμναστεί νωρίς ή αργά, αν οι φοιτητές θα επέλεγαν ένα μάθημα νωρίς ή αργότερα μέσα στη μέρα, αν κάποιος θα έφερνε το μεσημεριανό του από το σπίτι ή θα το αγόραζε τελευταία στιγμή, καθώς και μια φόρμα αυτοαναφοράς για το αν θεωρούσαν καλύτερο να φέρνουν φαγητό από το σπίτι ή να αγοράζουν ένα ακριβότερο το μεσημέρι.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως η έλλειψη προετοιμασίας και δράσης –το σήμα κατατεθέν της αναβλητικότητας– αποκαλύφθηκε τόσο στη συμπεριφορά όσο και στο ερωτηματολόγιο. Για εκείνον που αναβάλει τα πράγματα, το «αργότερα» είναι καλύτερο από το «νωρίτερα», ακόμα και αν υπάρχουν πραγματικά οφέλη στη δεύτερη περίπτωση.
Τι να κάνεις αν είσαι αναβλητικός
Αν μονίμως καθυστερείς ή καταλήγεις να αποφεύγεις τις προκλήσεις με το να περιμένεις μέχρι την τελευταία στιγμή για να κάνεις το οτιδήποτε, το καλύτερο είναι να αναγνωρίσεις τους λόγους που φέρεσαι έτσι. Είναι μεγάλη η πιθανότητα η αναβλητικότητα αυτή να μπαίνει εμπόδιο στην ευημερία σου και τώρα είναι η ώρα να το διαχειριστείς. Οι συναντήσεις με έναν θεραπευτή είναι μια καλή λύση, αλλά πρώτα ξεκίνα με το να κάνεις στον εαυτό σου τις ακόλουθες ερωτήσεις:
- Σε παρακινεί ο φόβος της αποτυχίας περισσότερο από την επιτυχία;
- Υπάρχουν συγκεκριμένες δουλειές που αναβάλλεις ή το κάνεις με όλα;
- Νιώθεις άγχος όταν αναβάλλεις κάτι; Ή σου προκαλεί ανακούφιση η καθυστέρηση αυτή;
- Γιατί πιστεύεις ότι αποφεύγεις να αναλάβεις δράση;
- Πώς σε επηρεάζει στην καθημερινότητά σου η αναβλητικότητα; Στη δουλειά και στις σχέσεις σου;
- Υπάρχουν συνθήκες στις οποίες γίνεσαι πιο αναβλητικός; Υπάρχει κάποιο μοτίβο;
- Ποια η γνώμη σου για τα άτομα που είναι αναβλητικά; Θα έβαζες τον εαυτό σου στην ίδια κατηγορία;
Απόδοση: Ναταλία Παπακώστα, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
