Τα nudges μπορεί να βασίζονται σε ψυχολογικές και συμπεριφοριστικές οικονομικές έρευνες σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά και νόηση, ωστόσο δεν έχουν πάντα το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Καθ’ όλη την διάρκεια την πανδημίας, πολλά κράτη βασίστηκαν στους πολίτες για να κάνουν το σωστό και να περιορίσουν την εξάπλωση του κορονοϊού. Πολλοί αναζήτησαν βοήθεια από ψυχολόγους για να τους συμβουλέψουν πως να «ωθήσουν» τον λαό για να κάνει αυτό που θεωρούσαν σωστό.
Οι «προτροπές» (nudges) υπάρχουν από τη δεκαετία του 1940 και αρχικά αναφέρονταν ως συμπεριφορική μηχανική. Πρόκειται για ένα σύνολο τεχνικών που αναπτύχθηκαν από ψυχολόγους για την προώθηση της «καλύτερης» συμπεριφοράς μέσω «ήπιων» και όχι «σκληρών» παρεμβάσεων (εντολές, απαγορεύσεις, πρόστιμα κτλ). Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι δεν τιμωρούνται αν δεν τις ακολουθούν. Τα nudges βασίζονται σε ψυχολογικές και συμπεριφοριστικές οικονομικές έρευνες σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά και νόηση.
Τα nudges μπορούν να περιλαμβάνουν τόσο ανεπαίσθητες όσο και προφανείς μεθόδους. Οι αρχές μπορούν να ορίσουν μια «καλύτερη» επιλογή, όπως η δωρεά οργάνων, ως προεπιλογή – έτσι ώστε οι άνθρωποι να πρέπει να επιλέξουν να εξαιρεθούν από ένα μητρώο αντί να επιλέξουν να συμμετάσχουν. Ή θα μπορούσαν να κάνουν μια υγιεινή επιλογή πιο ελκυστική μέσω της επισήμανσης των τροφίμων.
Όμως, παρά την ήπια προσέγγιση, πολλοί άνθρωποι δεν επιθυμούν να τους ωθούν προς μια κατεύθυνση. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, για παράδειγμα, οι επιστήμονες εξέτασαν τη στάση των ανθρώπων απέναντι στο nudging στα κοινωνικά και ειδησεογραφικά μέσα ενημέρωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο και ανακάλυψαν ότι τα μισά από τα συναισθήματα που εκφράστηκαν στις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν αρνητικά.
1. Τα Nudges μπορούν να είναι περιορισμένα και εύθραυστα
Τα ενημερωτικά nudges ήταν συνηθισμένα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Σε απάντηση σε τέτοιες εκστρατείες, οι άνθρωποι δήλωσαν ότι θα πλένουν περισσότερο τα χέρια τους – με αύξηση 7% στην Ινδία και 2% στην Κολομβία. Στη Βραζιλία, τέτοιου είδους προτροπές αύξησαν την προθυμία των ανθρώπων να φορέσουν μάσκα κατά 3%.
Γίνεται τόσος πολύς λόγος για τη δύναμη των nudges, επειδή μεγάλες μελέτες, στις οποίες συμμετέχουν εκατομμύρια άνθρωποι και διεξάγονται από οργανισμούς αλλαγής συμπεριφοράς που χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση, έχουν αναφέρει ότι πράγματι λειτουργούν. Παρόλο που τα αποτελέσματα είναι μικρά, όταν αφορούν έναν πληθυσμό, η αύξηση κατά μία έως δύο ποσοστιαίες μονάδες των θετικών επιδράσεων στη συμπεριφορά μπορεί να μεταφραστεί σε χιλιάδες ή ακόμη και εκατομμύρια αλλαγμένα μυαλά (ανάλογα με τη χώρα).
Αλλά αυτό είναι παρόμοιο με το επίπεδο των αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται σε ψυχολογικά πειράματα με τη χρήση εικονικού φαρμάκου. Τα μεγέθη των επιδράσεων είναι επίσης παρόμοια με τον στατιστικό θόρυβο (τυχαία παρατυπία στα δεδομένα) σε επιστημονικές μελέτες.
Υπάρχουν επίσης μελέτες που δείχνουν ότι, σε σύγκριση με σκληρές παρεμβάσεις (για παράδειγμα, οικονομικά κίνητρα), τα nudges αποφέρουν μικρότερο συνολικό όφελος με την πάροδο του χρόνου. Μακροχρόνιες μελέτες σχετικά με τα περιβαλλοντικά nudges δείχνουν επίσης ότι τα αποτελέσματα τους είναι αδύναμα, δεν διαρκούν και λειτουργούν μόνο σε όσους έχουν ήδη κίνητρο να είναι φιλοπεριβαλλοντικοί. Επίσης, υπάρχουν διάφοροι μετριοπαθείς παράγοντες που συμβάλλουν στην εξήγηση των φευγαλέων αποτελεσμάτων των nudges, όπως οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, τα προσωπικά κίνητρα για αλλαγή συμπεριφοράς και το πλαίσιο στο οποίο εισάγεται το nudge.
Για να αξίζει τον κόπο λοιπόν, το κόστος της εφαρμογής των κινήτρων θα πρέπει να αντισταθμίζεται από τα οφέλη της αλλαγής της συμπεριφοράς που επιτυγχάνεται. Επιπλέον, κατά την αξιολόγηση του κόστους και του οφέλους, πρέπει να αποδειχθεί ότι τα αποτελέσματα της ώθησης διατηρούνται με την πάροδο του χρόνου, και μέχρι στιγμής δεν έχει αποδειχθεί κάτι τέτοιο.
Διαβάστε σχετικά: Προκαταλήψεις και στερεότυπα: πως εμφανίζονται
2. Τα Nudges μπορεί να είναι ανήθικα
Οι προτροπές μπορεί επίσης να παρουσιάζουν ηθικές ανησυχίες. Για παράδειγμα, το nudging συνδυάζεται τώρα με τη γενετική, που ονομάστηκε “nudgeomics”, δηλαδή το DNA χρησιμοποιείται για να προσαρμόσει τα nudges που μπορούν να βελτιώσουν την υγεία των ανθρώπων. Αυτό είναι τόσο νέο που δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας τους. Αλλά η χρήση του DNA κάποιου για να προσπαθήσει να χειραγωγήσει τη συμπεριφορά του μπορεί να έχει επιπτώσεις για παράδειγμα με ασφαλιστικούς σκοπούς.
Το Nudging μπορεί επίσης να υποβοηθείται από την τεχνητή νοημοσύνη – το λεγόμενο smart nudging. Ευφυείς αλγόριθμοι λογισμικού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων στοχεύοντας σε συναισθηματικές, κοινωνικές και γνωστικές διαδικασίες. Το συναντάμε αυτό στα βιντεοπαιχνίδια, στις μηχανές συγκέντρωσης συστάσεων ειδήσεων, στους ανιχνευτές φυσικής κατάστασης και στις διαφημίσεις – τα οποία προσπαθούν να μας επηρεάσουν με βάση όσα γνωρίζουν για τη συμπεριφορά μας.
Δεν έχουμε ακόμη αντιμετωπίσει τους βασικούς προβληματισμούς σχετικά με την ηθική του nudging στην τρέχουσα μορφή του, πόσο μάλλον την επέκτασή του σε τομείς με τα δικά τους ηθικά ζητήματα, όπως η γενετική και η τεχνητή νοημοσύνη.
3. Τα Nudges μπορούν να αποτύχουν
Τα Nudges μπορεί να αποτύχουν. Ένα περιβαλλοντικό nudge όπως το να σταματήσουμε τα μπουκάλια νερό για να μειώσουμε την χρήση πλαστικού για παράδειγμα, αύξησε άμεσα την κατανάλωση ζαχαρούχων ποτών – με αποτέλεσμα να υπάρχει παρόμοιος αριθμός απορριπτόμενων μπουκαλιών όπως και πριν.
Το ποσοστό αποτυχίας του nudging είναι ακόμη άγνωστο, εν μέρει λόγω της προκατάληψης δημοσίευσης, η οποία δεν είναι ασυνήθιστη στην ψυχολογία – συνήθως μόνο μελέτες επιτυχημένων ωθήσεων υποβάλλονται σε επιστημονικά περιοδικά για δημοσίευση.
Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος είναι η προ-εγγραφή των μελετών πριν από την εκτέλεσή τους, αν και αυτό έχει τα δικά του προβλήματα.
4. Τα Nudges στερούνται θεωρητικής υποστήριξης
Δεν υπάρχουν ολοκληρωμένες θεωρίες για τη χρήση του nudge. Αντίθετα, υπάρχουν γενικά πλαίσια που συνδέουν μελέτες από την ψυχολογία και τα οικονομικά της συμπεριφοράς με κερδοσκοπικά επιχειρήματα για τη χρήση τους στη δημόσια πολιτική. Η ύπαρξη μιας θεωρίας είναι το κλειδί για την πρόβλεψη και την ερμηνεία των ψυχολογικών και συγκυριακών παραγόντων που ευθύνονται για την επιτυχία και αποτυχία των nudges.
Το κοινό θα πρέπει να συμμετέχει περισσότερο στις συζητήσεις γύρω από τη χρήση των nudges, έτσι ώστε όλοι να κατανοήσουν καλύτερα τα πρακτικά πλεονεκτήματα που εξισορροπούνται με την ειλικρινή επικοινωνία των επιστημονικών και ηθικών ζητημάτων.
Μία αποφασιστική άποψη σε κάτι που έχει καταρριφθεί με στοιχεία δεν είναι τίποτα παραπάνω από μία πράξη πίστης που καλό θα ήταν να αποφύγουν όσοι χρησιμοποιούν την αλλαγή συμπεριφοράς σε δημόσιους και ιδιωτικούς τομείς πολιτικής. Τελικά, οι ισχυρισμοί για τη δύναμη των nudges πρέπει να εξισορροπούνται με τους προφανείς περιορισμούς που πρέπει ακόμη να ξεπεραστούν.
Απόδοση: Παπαβίδη Νικολέτα – Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
