Η προκατάληψη είναι μια αβάσιμη και αρνητική στάση ή προϊδεασμός απέναντι σε μια ομάδα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Η προκατάληψη μπορεί να έχει ισχυρή επιρροή στο πως οι άνθρωποι συμπεριφέρονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, ιδιαίτερα με εκείνους που είναι αρκετά διαφορετικοί από αυτούς, ακόμη και αν αυτό συμβαίνει τελείως ασυνείδητα ή συμβαίνει χωρίς να αναγνωρίζεται πλήρως ότι υπάρχει η επίδραση των εσωτερικευμένων προκαταλήψεων.
Κοινά χαρακτηριστικά των προκαταλήψεων είναι τα αρνητικά συναισθήματα, οι στερεοτυπικές πεποιθήσεις, και η τάση διάκρισης εναντίον μελών μιας συγκεκριμένης ομάδας. Παραδείγματα τέτοιων προκαταλήψεων είναι αυτά που βασίζονται στη φυλή, το φύλο, τη θρησκεία, τον πολιτισμό ή την κουλτούρα, το έθνος, την κοινωνική τάξη και άλλα.
Παρά τις όποιες θεωρητικές διαφορές περί ορισμού της προκατάληψης, οι κοινωνικοί επιστήμονες συμφωνούν στο ότι η προκατάληψη περιλαμβάνει μια αρνητική στάση ή διάκριση εναντίον συγκεκριμένων μελών ομάδων (Fiske 2000; Nelson, 2002).
Οι προκαταλήψεις μπορούν να κατηγοριοποιηθούν στις «διακριτικές» (subtle prejudices) και στις «ακραίες» προκαταλήψεις (extreme prejudices). Σε κοινωνικό επίπεδο, οι «διακριτικές» προκαταλήψεις είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν και να μειωθούν, όχι μόνο επειδή είναι πιο διαδεδομένες, αλλά επειδή συμβαίνουν σε ένα επίπεδο διφορούμενης σκέψης, που δεν λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις (όπως δηλαδή γίνεται στις «ακραίες» προκαταλήψεις).
Η έρευνα γύρω από τις προκαταλήψεις επισημαίνει ότι κανείς δεν είναι απαλλαγμένος από την προκατάληψη, ωστόσο με σκόπιμη προσπάθεια, επίγνωση και επαρκή κίνητρα μπορεί να την μειώσει ή να την εξαλείψει (Plous, 2003).
Όταν οι άνθρωποι έχουν προκαταλήψεις για τους άλλους, τείνουν να θεωρούν ότι όλοι όσοι εντάσσονται σε μια συγκεκριμένη ομάδα είναι «όλοι ίδιοι». Δίνοντας έμφαση σε συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά «μεγεθύνουν» τις ομοιότητες, παραβλέπουν τις όποιες διαφορές και διαμορφώνουν την αντίληψη ότι δεν υπάρχει μοναδικότητα και διαφοροποίηση από άτομο σε άτομο.
Δεν λαμβάνεται υπόψη η κοινωνική θεώρηση ότι παρόλα τα κοινά σημεία αναφοράς, είναι φύσει αδύνατον να έχουν μεγαλώσει όλοι στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο, κοινώς αποκλείεται να είναι «όλοι το ίδιο». Επίσης, παραβλέπεται η θεωρία της προσωπικότητας, που εστιάζει στις ατομικές διαφορές ακόμη και σε παρόμοια περιβάλλοντα ανατροφής. Τα παραπάνω «νοητικά λάθη» από τα οποία διαμορφώνονται οι προκαταλήψεις είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσουν στη διαμόρφωση στερεοτύπων, διακρίσεων και εκφοβισμού.
Οι πρώτοι θεωρητικοί που μελέτησαν τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα, τόνισαν ότι εν μέρει είναι αποτέλεσμα φυσιολογικής σκέψης, καθώς γίνεται προσπάθεια οργάνωσης των πληροφοριών, που υπάρχουν γύρω από το άτομο, σε νοητικές κατηγορίες (Allport, 1954).
Ακόμη και πιο σύγχρονες έρευνες τονίζουν ότι οι άνθρωποι είτε λόγω χρονικής διαθεσιμότητας, είτε λόγω ευκαιρίας παρατήρησης, τείνουν να βρίσκουν διαφορές ανάμεσα στα μέλη της ομάδας της οποίας ανήκουν, ενώ έχουν την τάση να βλέπουν όσους είναι έξω από την ομάδα τους, ότι είναι «όλοι το ίδιο» (Nelson, 2002).
Οι κοινωνικοί επιστήμονες κατά τη διάρκεια μελέτης των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων, εκτός από τους λόγους για τους οποίους εμφανίζονται, ανέδειξαν και τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να μειωθούν ή ακόμη και να εξαλειφθούν.
Η εκπαίδευση των ανθρώπων με αφετηρία την ενσυναίσθηση σε μέλη άλλων ομάδων, είναι μια μέθοδος που έδειξε σημαντική επιτυχία. Πιο συγκεκριμένα, φανταζόμενοι τον εαυτό τους στην ίδια κατάσταση, οι άνθρωποι είναι σε θέση να σκεφτούν πως θα αντιδρούσαν και να αποκτήσουν μεγαλύτερη κατανόηση των πράξεων των άλλων ανθρώπων.
Διαβάστε σχετικά: «Προκατάληψη επιβεβαίωσης»: Γιατί αγνοούμε πληροφορίες που έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις μας;
Άλλες τεχνικές που χρησιμοποιούνται για τη μείωση των προκαταλήψεων είναι οι παρακάτω:
- δημόσια υποστήριξη και ευαισθητοποίηση για τις κοινωνικές νόρμες κατά των προκαταλήψεων
- αυξημένη επαφή με μέλη άλλων κοινωνικών ομάδων
- ενημέρωση των ανθρώπων για τις ασυνέπειες στις δικές τους πεποιθήσεις
- θέσπιση νόμων και κανονισμών που απαιτούν δίκαιη και ίση μεταχείριση για όλες τις ομάδες ανθρώπων (Fiske, 2000).
Βιβλιογραφικές πηγές
- https://www.verywellmind.com/what-is-prejudice-2795476
- Allport GW. The Nature of Prejudice. Reading, MA: Addison-Wesley; 1954.
- Fiske, S. T. (2000). Interdependence and the reduction of prejudice. In S. Oskamp (Ed.), Reducing prejudice and discrimination (pp. 115–135). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
- Nelson, T. D. (2002). The psychology of prejudice. Allyn & Bacon.
- Plous, S. The Psychology of Prejudice, Stereotyping, and Discrimination: An Overview. In S. Plous (Ed.), Understanding Prejudice and Discrimination. New York: McGraw-Hill. 2003: 3-48.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
