Με το έργο του ο Carl Rogers απέρριψε τη ντετερμινιστική φύση της ψυχανάλυσης και του συμπεριφορισμού και τόνισε πως προκειμένου ο άνθρωπος να εκπληρώσει τον ύψιστο στόχο του – που είναι η τάση για αυτοπραγμάτωση- εξελίσσεται με διαφορετικό τρόπο ο καθένας και ανάλογα με την προσωπικότητά του.
Κύριο θεωρητικό οικοδόμημα της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης είναι η ιδέα της αυτοπραγμάτωσης. Η πρώτη αναφορά του όρου έγινε από το Γερμανό ψυχίατρο Kurt Goldstein, ενώ στη συνέχεια ο Abraham Maslow τοποθέτησε την αυτοπραγμάτωση στο ύψιστο σημείο της ιεραρχίας των ανθρώπινων αναγκών, θεωρώντας την ως το υψηλότερο επίπεδο ψυχολογικής ανάπτυξης. Ιδιαίτερη αναφορά ωστόσο οφείλει να γίνει στην ερμηνεία του ψυχολόγου Carl Rogers για την αυτοπραγμάτωση, καθώς προσδίδει στον όρο μια διαφορετική χροιά από τους προηγούμενους επιστήμονες.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τον Carl Rogers ο όρος αυτοπραγμάτωση καταδεικνύει μία διαρκή διαδικασία διατήρησης και ενίσχυσης της αυτό-εικόνας του ατόμου μέσω της σκέψης και της ερμηνείας εκ νέου των εμπειριών, επιτρέποντας στο άτομο να αναπτυχθεί, να αλλάξει και να ωριμάσει.
Με άλλα λόγια, υποστήριξε πως οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν την συμπεριφορά τους και να αναπτυχθούν ψυχολογικά, αλλάζοντας τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις. Έτσι, απέρριψε τη ντετερμινιστική φύση της ψυχανάλυσης και του συμπεριφορισμού και τόνισε πως προκειμένου ο άνθρωπος να εκπληρώσει τον ύψιστο στόχο του – που είναι η τάση για αυτοπραγμάτωση- εξελίσσεται με διαφορετικό τρόπο ο καθένας και ανάλογα με την προσωπικότητά του.
Πρόσθεσε μάλιστα πως για να φτάσει κάποιος στην αυτοπραγμάτωση πρέπει να βρίσκεται σε μια κατάσταση συμβατότητας, να συμφωνεί δηλαδή η εικόνα του ιδεατού εαυτού με την πραγματική συμπεριφορά και εικόνα εαυτού. Η διαφωνία ανάμεσα στον «ιδανικό» ( “ideal-self” ) και τον «πραγματικό» εαυτό ( “self-image” ) μπορεί να προκαλέσει ασυμφωνία, η οποία με τη σειρά της θέτει σε λειτουργία αμυντικούς μηχανισμούς όπως η απώθηση και η άρνηση, ενώ μπορεί να προκαλέσει και κάποιο είδος ψυχοπαθολογίας.
Διαβάστε σχετικά: Τι σημαίνει ο όρος αυτοπραγμάτωση και τι μας κινητοποιεί να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο;
Αντίθετα, άτομα που βρίσκονται σε συμβατότητα και σε τάση επομένως για αυτοπραγμάτωση αισθάνονται μεγαλύτερη αυτό-αξία ( “self-worth” ) και είναι κατά τον Rogers πλήρως λειτουργικά.
Τα πλήρως λειτουργικά άτομα με βάση τον Rogers έχουν πέντε χαρακτηριστικά:
- Είναι ανοιχτά σε εμπειρίες, τόσο θετικές όσο και αρνητικές. Τα αρνητικά συναισθήματα δεν απωθούνται μέσω μηχανισμών άμυνας, αλλά γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας.
- Διάγουν ένα υπαρξιακό τρόπο ζωής. Έχουν την ικανότητα να ζουν και να εκτιμούν πλήρως το παρόν και τείνουν να έρχονται συχνά σε επαφή με νέες εμπειρίες, αποφεύγοντας τις προκαταλήψεις και τις κριτικές.
- Εμπιστεύονται τα συναισθήματά τους. Δίνουν ιδιαίτερη προσοχή και εμπιστεύονται τα ένστικτα και τα συναισθήματά τους, αλλά και την ικανότητα του καθενός να λάβει τη σωστή απόφαση.
- Είναι δημιουργικά. Ο δημιουργικός τρόπος σκέψης και η ανάληψη ρίσκων είναι συνήθη χαρακτηριστικά τους. Έχουν την ικανότητα να προσαρμόζονται και να αλλάζουν, ενώ συχνά αναζητούν νέες εμπειρίες.
- Είναι ικανοποιημένα από τη ζωή τους. Έχουν εκπληρώσει τις επιθυμίες στη ζωή τους και είναι ευτυχισμένα.
Τα πλήρως λειτουργικά άτομα όπως περιγράφονται παραπάνω είναι καλά προσαρμοσμένα στον τρόπο ζωής, ισορροπημένα και συχνά πετυχαίνουν υψηλά επιτεύγματα στην κοινωνία. Ωστόσο ο Roger θεωρούσε τα άτομα αυτά ως ιδεώδη και σχεδόν αδύνατο να επιτευχθούν. Τόνισε επιπλέον πως είναι λανθασμένη η θεώρηση αυτού του σταδίου ως το ύψιστο στάδιο, καθώς υποστήριζε πως η ολοκλήρωση του ανθρώπου επέρχεται μέσω της συνεχούς αλλαγής και ανάπτυξης.
Εκεί έγκειται εξάλλου και η ιδέα της αυτοπραγμάτωσης κατά τον Carl Rogers, στην ικανότητα δηλαδή του ατόμου να βρίσκεται σε επαφή με το παρόν, τις υποκειμενικές εμπειρίες του και τα συναισθήματά του και στη δυνατότητά του διαρκώς να αλλάζει, να εξελίσσεται και να ωριμάζει ώστε να επέλθει τελικά όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συμφωνία ανάμεσα στον «ιδανικό» και στον «πραγματικό» εαυτό.
Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν είναι φανερή η συμβολή του Carl Rogers στον εμπλουτισμό της θεωρίας της αυτοπραγμάτωσης, καθώς προσέθεσε και ανέλυσε για πρώτη φορά έννοιες όπως «ιδανικός» και «πραγματικός εαυτός», ενώ καινοτόμησε επιπλέον τονίζοντας τη σημασία της συνεχούς αλλαγής. Όπως αναφέρει και ο ίδιος άλλωστε: Η καλή ζωή είναι μια διαδικασία, όχι μία κατάσταση. Είναι μία κατεύθυνση και όχι ένας προορισμός.
Βιβλιογραφία:
- Perera, A. (2020, September 4). Self-Actualization | Simply Psychology. SimplyPsychology. https://www.simplypsychology.org/self-actualization.html
- Mcleod, S. (2014). Carl Rogers | Simply Psychology. SimplyPsychology. https://www.simplypsychology.org/carl-rogers.html
- Wikipedia contributors. (2021, June 14). Self-actualization. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Self-actualization&oldid=1028516364
Απόδοση: Μορφιάδου Βασιλική – Ψυχολόγος
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
