Ο Rollo May (Ρόλλο Μέι) εισήγαγε τον υπαρξισμό του Heidegger στην Ψυχολογία των Ηνωμένων Πολιτειών μέσω των βιβλίων που επιμελήθηκε, Ύπαρξη: μία νέα διάσταση στην ψυχιατρική και την ψυχολογία (1958) και Υπαρξιστική Ψυχολογία (1961).
Γεννήθηκε στις 21 Απριλίου 1909 στο Οχάιο. Κανείς από τους γονείς του δεν ήταν ιδιαίτερα μορφωμένος και υπήρχαν ελάχιστα διανοητικά ερεθίσματα στο σπίτι. Όταν η μεγαλύτερη αδερφή του έγινε ψυχωσική, ο πατέρας του κατηγόρησε για αυτό την υπερβολική μόρφωση. Έλαβε το πτυχίο του από το Κολέγιο Όμπερλιν και ένα πτυχίο Θεολογίας από τη Θεολογική Σχολή Γιούνιον το 1938.
Το 1940 σπούδασε ψυχανάλυση και άρχισε να εργάζεται ως ψυχαναλυτής το 1946. Ενεγράφη στο διδακτορικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κολούμπια, αλλά πριν αποκτήσει το πτυχίο του, προσεβλήθη από φυματίωση με κίνδυνο να πεθάνει. Κατά τη διάρκεια αυτής της καταθλιπτικής περιόδου μελέτησε τις απόψεις του Freud και του Kierkegaard περί άγχους.
Το ανθρώπινο δίλημμα
Ο May επεσήμανε ότι οι άνθρωποι είναι τόσο αντικείμενα όσο και υποκείμενα της εμπειρίας. Είμαστε αντικείμενα με την έννοια ότι υπάρχουμε σωματικά και, συνεπώς, μας συμβαίνουν περιστατικά. Ως αντικείμενα, δε διαχωριζόμαστε από τα υπόλοιπα υλικά αντικείμενα που μελετώνται από τις φυσικές επιστήμες.
Ως αντικείμενα μελετώνται οι άνθρωποι με τις παραδοσιακές μεθόδους της επιστήμης – αφού η παραδοχή είναι ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά προκαλείται σε μεγάλο βαθμό κατά τον ίδιο τρόπο που προκαλείται η συμπεριφορά οποιουδήποτε υλικού σώματος. Όμως πέραν του ότι είμαστε αντικείμενα, είμαστε επίσης υποκείμενα.
Δηλαδή δεν έχουμε απλώς εμπειρίες, ερμηνεύουμε, εκτιμούμε και κάνουμε επιλογές σχετικά με την εμπειρία μας. Της αποδίδουμε νόημα. Αυτή η διπλή όψη της ανθρώπινης φύσης, κάτι που ο May αποκαλούσε το ανθρώπινο δίλημμα, καθιστά τους ανθρώπους μοναδικούς στο σύμπαν. Με τον όρο δίλημμα ο May δεν εννοούσε ένα πρόβλημα μη δυνάμενο να λυθεί – εννοούσε μάλλον το παράδοξο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Διαβάστε σχετικά: Δύο αλήθειες για τη φύση των διαταραχών άγχους
Φυσιολογικό και νευρωσικό άγχος
Ο May πίστευε, σε συμφωνία με άλλους υπαρξιστές, ότι το πιο σημαντικό πράγμα σχετικά με τους ανθρώπους είναι ότι είναι ελεύθεροι. Όμως η ελευθερία δεν παράγει μία ήρεμη ζωή. Η ελευθερία φέρει μαζί της την ευθύνη, την αβεβαιότητα και επομένως το άγχος. Το υγιές (αυθεντικό άτομο) ασκεί την ελευθερία για να αποδεχθεί τη ζωή ολοκληρωτικά και για να προσεγγίσει το πλήρες δυναμικό του.
Άσκηση ελευθερίας σημαίνει να προελαύνει κανείς πέρα από αυτό που ήταν πριν, αγνοώντας τις προσδοκίες (ρόλους) για τη συμπεριφορά που του επιβάλλουν οι άλλοι και, επομένως, να ενεργεί ενάντια σε παραδόσεις, ήθη και συμβάσεις. Όλα αυτά προκαλούν άγχος, αλλά είναι φυσιολογικό, υγιές άγχος, επειδή συντελεί στην προσωπική ανάπτυξη. Το νευρωσικό άγχος δε συντελεί στην προσωπική ανάπτυξη, επειδή προκύπτει από το φόβο της ελευθερίας.
Ο άνθρωπος που βιώνει νευρωσικό άγχος ζει τη ζωή του με τρόπο που μειώνει ή εξαλείφει την προσωπική ελευθερία. Ένα τέτοιο άτομο συμμορφώνεται με την παράδοση, το θρησκευτικό δόγμα, τις προσδοκίες των άλλων ή οτιδήποτε άλλο περιορίζει την ανάγκη του να πραγματοποιήσει προσωπικές επιλογές. Ο Kierkegaard αποκαλούσε τη νευρωσική κατάσταση περίκλειση (αντεπικοινωνία).
Ο νευρωσικός είναι αποκλεισμένος από τον εαυτό του όπως και από τους άλλους ανθρώπους. Η αυτοαποξένωση εκδηλώνεται όποτε οι άνθρωποι ενστερνίζονται ως δικές τους αξίες υπαγορευμένες από την κοινωνία αντί εκείνων που κατακτώνται προσωπικά. Η αυτοαποξένωση δεν έχει αποτέλεσμα μόνο ενοχή, αλλά και απάθεια και απελπισία.
Σύμφωνα με τον May και τους άλλους υπαρξιστές, μπορούμε είτε να ασκούμε την ελεύθερη βούλησή μας και να βιώνουμε φυσιολογικό άγχος είτε να μην την ασκούμε και να νιώθουμε ένοχοι. Προφανώς, δεν είναι εύκολο να είναι κανείς άνθρωπος, γιατί αυτή η σύγκρουση μεταξύ άγχους και ενοχής είναι μόνιμο μοτίβο στην ανθρώπινη ύπαρξη: Η σύγκρουση είναι μεταξύ της ανάγκης κάθε ανθρώπου να αγωνισθεί για αυξημένη αυτοσυνείδηση, ωριμότητα, ελευθερία και υπευθυνότητα και της τάσης του να παραμείνει παιδί και να γαντζωθεί στην προστασία των γονέων ή των γονεϊκών υποκαταστάτων.
Η βαρύτητα του μύθου
Οι μύθοι για τον May προσφέρουν το σημαντικότερο όχημα για την παροχή νοήματος στη ζωή:
Ο μύθος είναι ένας πρόσφορος τρόπος απόδοσης νοήματος σε έναν κόσμο δίχως νόημα. Οι μύθοι αποτελούν αφηγηματικά πρότυπα που δίνουν σημασία στην ύπαρξή μας (1991)
Οι μύθοι εξυπηρετούν τέσσερις πρωταρχικές λειτουργίες:
1. παρέχουν μία αίσθηση ταυτότητας
2. παρέχουν μία αίσθηση κοινότητας
3. στηρίζουν τις ηθικές μας αξίες
4. προσφέρουν ένα μέσον αντιμετώπισης των μυστηρίων της δημιουργίας
Διαβάστε σχετικά: Τι σημαίνει ελευθερία;
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η δίψα για μύθους είναι μία δίψα για κοινότητα… Το να είναι κανείς μέλος της κοινότητας του σημαίνει να συμμερίζεται τους μύθους της (1991). Για τον May λοιπόν, οι καλύτεροι μύθοι είναι εκείνοι που ενθαρρύνουν μίαν αίσθηση συγγένειας μεταξύ των ανθρώπων.
Ο μύθος του σκληρού ατομιστή, που ήταν για πολύ μεγάλο διάστημα δημοφιλής στις ΗΠΑ, ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ζουν απομονωμένοι και οδηγεί σε μοναξιά και βία. Η ίδια η επιβίωση εξαρτάται από την αντικατάσταση μύθων που απομονώνουν τους ανθρώπους με μύθους που τους συνενώνουν. Για παράδειγμα αναφέρει:
Αφυπνιζόμαστε μετά από έναν ύπνο πολλών αιώνων για να ευρεθούμε με μία νέα και αναμφισβήτητη έννοια για το μύθο της ανθρωπότητας. Διαβιούμε σε μία νέα παγκόσμια κοινότητα. Δεν μπορούμε να καταστρέψουμε τα μέρη της χωρίς να καταστρέψουμε το όλον. Σε αυτή τη φωτεινή ομορφιά, γνωρίζουμε τώρα ότι είμαστε αληθινά αδελφοί και αδελφές, επιτέλους στην ίδια οικογένεια. (May, 1991).
O May έγραψε πολλά έργα και ανάμεσα σε αυτά είναι τα εξής: Η τέχνη της συμβουλευτικής: πώς να δίνετε και να κερδίζετε ψυχική υγεία (1937), Η αναζήτηση του ανθρώπου για τον εαυτό του (1953), Η ψυχολογία και το ανθρώπινο δίλημμα (1967), Το θάρρος να δημιουργείς (1975), Ελευθερία και πεπρωμένο (1981) και Η κραυγή για το μύθο (1991). Ο May πέθανε στις 22 Οκτωβρίου 1994 από πολλαπλές επιβαρύνσεις της υγείας του.
Πηγή: Εισαγωγή στην Ιστορία της Ψυχολογίας, B. R. Hergenhahn, Εκδόσεις Λιβάνη, 2008.
