Βλέποντας κάποιος συνάνθρωπό του σε κατάσταση άγχους, μπορεί να προκαλέσει την απελευθέρωση κορτιζόλης, γνωστής κι ως «ορμόνης του στρες», ως αντίδραση τού οργανισμού. Το φαινόμενο αυτό, που αποκαλείται «ενσυναισθητικό στρες».
Το άγχος, μια συνθήκη που προκαλεί σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική πίεση, είναι κάτι που η πλειονότητα των ανθρώπων θα βιώσει σε κάποια φάση της ζωής της.
Ωστόσο, είναι «κολλητικό»; Μπορεί ένας άνθρωπος να το μεταδώσει σε άλλον;
Το άγχος μπορεί να είναι μεταδοτικό, είχε καταλήξει μελέτη του 2014 που είχε δημοσιευτεί στην επιθεώρηση Psychoneuroendocrinology, προκαλώντας παγκόσμια αίσθηση.
Οι επιστήμονες εκείνης της μελέτης συμπέραιναν πως βλέποντας κάποιος έναν συνάνθρωπό του σε κατάσταση άγχους, μπορεί να προκληθεί η απελευθέρωση κορτιζόλης, γνωστής κι ως «ορμόνης του στρες», ως αντίδραση τού οργανισμού. Το φαινόμενο αυτό, που αποκαλείται «ενσυναισθητικό στρες» (empathic stress), τείνει να είναι κοινό στις περιπτώσεις αγαπημένων προσώπων σε κατάσταση άγχους, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και στην περίπτωση ενός παντελώς αγνώστου που υποφέρει.
Είναι εφικτό να αντιλαμβάνεται κανείς υποσυνείδητα τα συναισθήματα άλλου ατόμου, ιδίως τα αρνητικά. Αυτό θα ήταν αποτέλεσμα τού εξελικτικού μας παρελθόντος, καθώς θα παρείχε έναν μη λεκτικό τρόπο επικοινωνίας για τους επικείμενους κινδύνους εξηγεί η Τάρα Πέροτ, καθηγήτρια Ψυχολογίας και Νευροεπιστήμης στο πανεπιστήμιο Dalhousie του Καναδά.
Σύμφωνα με μια ανάλυση του 2013 στο Current Biology, τα συναισθήματα μπορούν να μεταφερθούν από ένα άτομο στο άλλο μέσω των λεγόμενων «νευρώνων-καθρεπτών» (mirror neurons), των εγκεφαλικών κυττάρων που ενεργοποιούνται όταν βλέπουμε κάποιον να κάνει κάτι συγκεκριμένο, όπως να χασμουριέται, προκαλώντας μια απόκριση αμοιβαιότητας. Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως, αν για παράδειγμα κάποιος δει τον απέναντί του κουρασμένο, ίσως αρχίσει να νιώθει και ο ίδιος κουρασμένος. Το ίδιο ισχύει και για το άγχος, καθώς υιοθετείται ακούσια η κατάσταση του πάσχοντος.
Αν κάποιος πανικοβληθεί, βρίσκεται σε μια κατάσταση άγχους. Ο πανικός μπορεί να μεταδοθεί στην κοινότητα, όπως ακριβώς ο φόβος ή το άγχος, ανεξαρτήτως τού αν υπάρχει λόγος γι’ αυτό εξηγεί ο Τζο Χέρμπερτ, καθηγητής νευροεπιστήμης στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Το άγχος ως εργαλείο επιβίωσης
Όπως λέει, η μετάδοση συναισθημάτων είναι ένας σημαντικός μηχανισμός επιβίωσης. Ενεργοποιεί ανταπόκριση σε άλλους που μπορεί να βοηθήσει να λυθεί όχι μόνο ένα προσωπικό πρόβλημα, αλλά ένα γενικό, σημειώνει, επικαλούμενος ως παράδειγμα την περίπτωση κινδύνου όπου κάποιος αντιδρά συναισθηματικά, κάτι που κινητοποιεί την εγρήγορση και άλλων.
Η μετάδοση αυτή συναισθημάτων είναι υποσυνείδητη ως ενέργεια, σύμφωνα με την Πέροτ, και δεν αποτελεί αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Άλλα ζώα μπορούν να αντιληφθούν τα συναισθήματα ατόμων τού είδους τους. Για παράδειγμα, οι αρουραίοι που βλέπουν άλλους αρουραίους να περνούν μια στρεσογόνο εμπειρία, παρουσιάζουν αύξηση στα επίπεδα της ορμόνης τού στρες, ακόμη κι αν δε βιώνουν άμεσα την εμπειρία λέει η ίδια.
Βεβαίως, όπως επισημαίνει η Πέροτ, άγχος από άγχος διαφέρει. Αν και εξελικτικά παίζει σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία μυαλού και σώματος να αντιμετωπίσει κάτι στρεσογόνο, στους σύγχρονους ανθρώπους ενεργοποιείται συχνά από ψυχολογικούς παράγοντες που παρατείνουν τη διάρκεια των υψηλών επιπέδων κορτιζόλης. Υπάρχουν τόσες ταλαιπωρίες καθημερινά που οι άνθρωποι καταλήγουν να αντιλαμβάνονται ως αγχωτικές και η αντίδραση στο στρες μπορεί να προκαλείται πολύ συχνά, κάτι δυνητικά επιβλαβές για το σώμα και τον εγκέφαλο λέει.
Έρευνα του 2014 έδειχνε πως το άγχος μπορούσε να είναι μεταδοτικό, με μόλις ένα άτομο να μπορεί να «μολύνει» ένα ολόκληρο γραφείο. Ωστόσο, σύμφωνα με την Πέροτ, είναι εφικτό να αποφύγει κανείς να «κολλήσει» καθώς, όπως λέει, είναι όλα ζήτημα προσέγγισης μιας κατάστασης.
Κάθε αντίδραση στο στρες αρχίζει με την αντίληψη του στρεσογόνου παράγοντα λέει η ίδια. Και σύμφωνα με τους ειδικούς, ενέργειες όπως το να πάρει κανείς λίγο καθαρό αέρα, ή να κάνει αναπνοές ή να ασκηθεί, μπορεί να συμβάλλει στην αποφυγή, ή τουλάχιστον τη μείωση των πιθανοτήτων οικειοποίησης του άγχους ενός τρίτου ατόμου.
Από την πλευρά του, ο Χέρμπερτ θεωρεί πως το «κλειδί» είναι να βλέπει κανείς το άγχος χωρισμένο στα δύο: Ο στρεσογόνος παράγοντας είναι εξωτερικός ή εσωτερικός. Για παράδειγμα, μια οικονομική αξίωση ή μια ασθένεια. Η αντίδραση στο άγχος είναι το πώς κάθε άτομο ανταποκρίνεται, συναισθηματικά, αλλά και από άποψη φυσιολογίας (ορμόνες, πίεση κ.ο.κ) σημειώνει.
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το www.kathimerini.gr
