Γιατί η αγάπη, η θετική αναγνώριση και τα κομπλιμέντα εγείρουν τόση εχθρικότητα σε ορισμένους ανθρώπους;
Η αγάπη – η καλοσύνη, η στοργή, η ευαίσθητη εναρμόνιση με την ψυχική κατάσταση του άλλου, ο σεβασμός, η συντροφικότητα – δεν είναι μόνο δύσκολο να βρεθεί, αλλά αποτελεί ακόμα πιο μεγάλη πρόκληση για πολλούς ανθρώπους να την αποδεχτούν και να την ανεχτούν. Έχουν παρατηρηθεί αναρίθμητα παραδείγματα ανθρώπων που αντιδρούν θυμωμένα όταν κάποιος άλλος εκδηλώνει την αγάπη του προς αυτούς. Διαβάστε τα παραδείγματα:
- Ένας άντρας θύμωσε πολύ προς τη γυναίκα του όταν αυτή του είπε πως ανησυχούσε που αυτός οδηγούσε το ποδήλατό του σε μια όχι και τόσο ασφαλή γειτονιά. Παρ’ όλο που ήξερε ότι δεν προσπαθούσε να τον ελέγξει ή να τον κρίνει, και παρ΄όλο που γνώριζε ότι η ανησυχία της βασιζόταν στο γεγονός ότι τον αγαπούσε πραγματικά και τον εκτιμούσε, αυτός ένιωσε οργή.
- Μια κοπέλα άρχισε να συμπεριφέρεται πολύ άσχημα όταν το αγόρι της της είπε ότι την αγαπούσε τόσο πολύ που ευχόταν να κάνουν παιδιά μαζί. Δεν είχε ποτέ ξανά εκφράσει εχθρικότητα απέναντί του και ο εν λόγω άντρας δεν την πίεζε ούτε πρότεινε μια συγκεκριμένη πορεία δράσης. Είπε ότι απλά αυτό ήταν ένα γλυκό συναίσθημα που είχε γι’ αυτή.
- Σε μια θεραπευτική συνεδρία, ένας συνήθως ήρεμος και ήσυχος άντρας αποκάλυψε ότι ένιωθε οργή όταν οι άλλοι άνθρωποι τον επαινούσαν.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω άτομα, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν επίγνωση του ότι το να τους αγαπάνε ή να τους εκτιμούν ιδιαιτέρως τους κάνει να νιώθουν θυμό και συγκράτηση. Πράγματι, αυτό το παράδοξο είδος αντίδρασης είναι κατά κύριο λόγο μια ασυνείδητη διαδικασία.
Ακόμα και ένα απλό κομπλιμέντο, ακόμα και αν αρχικά γίνεται αποδεκτό επιφανειακά και το απολαμβάνει κανείς, μπορεί αργότερα να εγείρει συναισθήματα δυσπιστίας ή θυμού απέναντι στο άτομο που κάνει αυτό το κομπλιμέντο, ή μπορεί να πυροδοτήσει αρνητικές στάσεις και κριτικό συναίσθημα απέναντι σε κάποιον.
Αλλά γιατί η αγάπη, η θετική αναγνώριση και τα κομπλιμέντα εγείρουν τόση εχθρικότητα; Υπάρχει ένας αριθμός πρωτευόντων αιτιών γι’ αυτό το φαινόμενο:
1. Η εκδήλωση αγάπης εγείρει άγχος επειδή απειλεί μακροχρόνιες ψυχολογικές άμυνες που σχηματίζονται νωρίς στη ζωή σε σχέση με τον συναισθηματικό πόνο και την απόρριψη, αφήνοντας έτσι ένα άτομο να νιώθει περισσότερο ευάλωτο
Παρόλο που η εμπειρία του να σε διαλέγουν και να σε εκτιμάνε ιδιαιτέρως είναι συναρπαστική και μπορεί να φέρει χαρά και αίσθημα πληρότητας, την ίδια στιγμή, μπορεί να είναι τρομαχτική και ο φόβος συνήθως μεταφράζεται συχνά σε οργή και εχθρικότητα. Βασικά, η αγάπη είναι τρομαχτική όταν έρχεται σε αντίθεση με το παιδικό τραύμα.
Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο που δέχεται την αγάπη νιώθει αναγκασμένο να ενεργεί με τρόπους που πληγώνουν το άτομο που δίνει την αγάπη: συμπεριφερόμενο με έναν τιμωρητικό τρόπο, απομακρύνοντας τον εαυτό του και διώχνοντας την αγάπη μακριά. Ουσιαστικά, οι άνθρωποι διατηρούν την αμυντική στάση που σχημάτισαν νωρίτερα στη ζωή τους.
Επειδή η αρνητική αντίδραση σε θετικά γεγονότα προκύπτει χωρίς συνειδητή επίγνωση, τα άτομα ανταποκρίνονται χωρίς να καταλαβαίνουν τι τα έκανε να αντιδράσουν. Εκλογικεύουν την κατάσταση βρίσκοντας σφάλμα ή κατηγορώντας τους άλλους, ιδιαίτερα αυτούς που είναι κοντά τους.
2. Το να σε αγαπάνε εγείρει δυστυχία και οδυνηρά συναισθήματα από το παρελθόν
Ο χειρισμός κάποιου με αγάπη και τρυφερότητα εγείρει ένα είδος οδυνηρής λύπης που πολλοί άνθρωποι παλεύουν να αποκλείσουν. Κατά ειρωνικό τρόπο, οι κοντινές στιγμές με τον/ την σύντροφο μπορεί να ενεργοποιήσουν αναμνήσεις από οδυνηρές παιδικές εμπειρίες, φόβους εγκατάλειψης και συναισθήματα μοναξιάς από το παρελθόν. Οι άνθρωποι φοβούνται να πληγωθούν με τον ίδιο τρόπο που πληγώθηκαν ως παιδιά.
3. Η αίσθηση αγάπης προκαλεί οδυνηρή κρίση ταυτότητας
Όταν οι άνθρωποι έχουν πληγωθεί, νιώθουν ότι αν αποδέχονταν την αγάπη στη ζωή τους, ολόκληρος ο κόσμος όπως τον έχουν βιώσει θα κατέρρεε και δεν θα γνώριζαν ποιοι είναι. Το να σε εκτιμάνε ή να σε βλέπουν κάτω από ένα θετικό πρίσμα προκαλεί σύγχυση επειδή έρχεται σε σύγκρουση με την αρνητική έννοια του εαυτού που πολλοί άνθρωποι σχηματίζουν μέσα στις οικογένειές τους.
Κατά την αναπτυξιακή διαδικασία, τα παιδιά εξιδανικεύουν τους γονείς τους με δικό τους κόστος ως μέρος ενός ψυχολογικού μηχανισμού επιβίωσης. Αυτή η διαδικασία εξιδανίκευσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διατήρηση μιας εικόνας του εαυτού ως κακό ή ανεπαρκή.
Όσο οδυνηρό και αν είναι, οι άνθρωποι είναι κατά κάποιο τρόπο πρόθυμοι να αποδεχτούν την αποτυχία ή την απόρριψη επειδή αυτά είναι εναρμονισμένα με τον ενσωματωμένο αρνητικό τρόπο που βλέπουν τους εαυτούς τους, ενώ η εισβολή της αγάπης προς αυτούς ή των θετικών τρόπων ανταπόκρισης προς αυτούς αποδιοργανώνει την ψυχολογική τους ισορροπία.
Διαβάστε σχετικά: Επτά λόγοι που οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται την αγάπη
4. Η αποδοχή της έκφρασης αγάπης στην πραγματικότητα αποσυνδέει τους ανθρώπους από τον φανταστικό δεσμό με τους γονείς τους
Νωρίς στη ζωή, τα παιδιά αναπτύσσουν φαντασιώσεις ότι είναι ενωμένα με έναν γονιό ή με κάποιον που τους παρέχει πρωτοβάθμια φροντίδα προκειμένου να αντισταθμίσουν αυτό που τους λείπει συναισθηματικά στο περιβάλλον τους. Η φανταστική αυτή σύνδεση προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας, εν μέρει ικανοποιεί τις ανάγκες του παιδιού και ανακουφίζει τα οδυνηρά συναισθήματα της συναισθηματικής αποστέρησης και απόρριψης.
Αυτή η φαντασίωση επιμένει να υπάρχει και στην ενήλικη ζωή , αν και κατά ένα μεγάλο μέρος μπορεί να είναι ασυνείδητη. Ως αποτέλεσμα, το πληγωμένο άτομο διατηρεί μια αίσθηση ψευτο-ανεξαρτησίας, μια στάση ότι μπορούν να φροντίσουν τους εαυτούς τους χωρίς την ανάγκη άλλων. Σαν αποτέλεσμα της ένωσης με τους γονείς τους στη φαντασία τους, οι άνθρωποι εξακολουθούν να γαλουχούν και να τιμωρούν τους εαυτούς τους με τον ίδιο τρόπο που τους συμπεριφέρονταν οι γονείς τους.
Ακόμα, καθώς οι σχέσεις αγάπης αποκτούν μεγαλύτερο νόημα, και γίνονται πιο βαθιές και απειλητικές, οι άνθρωποι τείνουν να επαναφέρουν τη χρήση των ίδιων μηχανισμών άμυνας που χρησιμοποιούσαν οι γονείς τους για να αποφύγουν τον πόνο. Η παρόμοια αντίδραση με αυτή των γονιών τους προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας, ανεξαρτήτου των οποιοδήποτε αρνητικών συνεπειών.
Από τη στιγμή που ο φανταστικός αυτός δεσμός επικρατεί, οι άνθρωποι γίνονται υπερβολικά απρόθυμοι να ρισκάρουν ξανά πάνω στην αληθινή αγάπη και στην ικανοποίηση από έναν άλλο σύντροφο.
5. Η θετική αναγνώριση εγείρει την ενοχή σε σχέση με το ξεπέρασμα του γονιού του ιδίου φύλου
Με την επίτευξη επιτυχίας στην ερωτική ζωή κάποιου ή στην καριέρα του μπορεί το άτομο να αποκτήσει επίγνωση των αδυναμιών των γονιών του, των περιορισμών και των αποτυχιών να βρουν αναγνώριση στη ζωή τους, και κυρίως για τον γονέα του ιδίου φύλου. Το να διαλεχτείς ή να προτιμηθείς από έναν αγαπημένο σε μια σχέση, ή το να αναγνωρισθείς για μια επιτυχία για την οποία άλλοι παλεύουν στη δουλειά, τείνει να επισπεύδει τις αντιδράσεις ενοχής και αυτό-κατηγορίας.
Όταν η ενοχή που κάποιος έχει επειδή ξεπέρασε τον γονέα του ή τον συνεργάτη του είναι ενεργή, οι άνθρωποι φοβούνται για αντεκδίκηση και τείνουν να περιορίζουν ή να πηγαίνουν ενάντια στην ίδια την προσωπική τους ανάπτυξη.
Επιπλέον, οι άνθρωποι συχνά νιώθουν θυμό όταν τους αναγνωρίζουν για κάτι και επειδή το συναίσθημα αυτό φαίνεται να είναι παράλογο, το καταπιέζουν. Διαστρεβλώνουν τους ίδιους τους ανθρώπους που τους έκαναν να νιώσουν ότι είναι αγαπητοί, ή που υποστήριξαν ή που αναγνώρισαν την επιτυχία τους ή το κατόρθωμά τους, και εκδηλώνουν έναν παθητικό θυμό προς αυτούς.
Πολλοί εσφαλμένα αντιλαμβάνονται τη θετική αναγνώριση ως μια προσδοκία ή μια απαίτηση να συνεχίσουν τη συμπεριφορά που τους έκανε να κερδίσουν την εκτίμηση και τον έπαινο. Όλα αυτά τα οδυνηρά συναισθήματα καταπραΰνονται σε κάποιο βαθμό καθώς οι άνθρωποι παρακρατούν τα θετικά ή αξιαγάπητα χαρακτηριστικά τους, προσαρμόζουν την επίδοσή τους προς τα κάτω και ασυνείδητα προσπαθούν να μειώσουν ή να σαμποτάρουν την επιτυχία τους. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξέλθει κανείς από ένα τέτοιο μοτίβο παρακρατικής συμπεριφοράς.
6. Η αποδοχή της αγάπης των άλλων προκαλεί την εμφάνιση οδυνηρών υπαρξιακών θεμάτων
Όταν βρίσκεται κανείς σε μια σχέση αγάπης, του δίνει την επίγνωση ότι η ζωή είναι πολύτιμη, αλλά ότι τελικά θα πρέπει να παραδοθεί. Αν εναγκαλίσουμε τη ζωή και την αγάπη, πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουμε το αναπόφευκτο του θανάτου. Συγκεκριμένα, η εμπειρία της αγάπης κάνει κάποιον να δίνει μεγαλύτερη αξία στη ζωή του, και η προσδοκία του τέλους της γίνεται βασανιστική.
Για αυτό τον λόγο, οι άνθρωποι επιχειρούν να αλλάξουν αυτές τις συναλλαγές αγάπης παρά να βιώσουν τα οδυνηρά συναισθήματα. Συχνά τις στιγμές εγγύτητας σε μια σχέση ακολουθεί η απόπειρα από την πλευρά του ενός ή και των δύο συντρόφων να μειώσουν την επίδραση αυτής της εμπειρίας ή να αποσυρθούν σε μια «ασφαλέστερη» απόσταση.
Πολλοί άνθρωποι έχουν μιλήσει για ιδιαίτερα έντονα συναισθήματα άγχους του θανάτου αφού ένιωσαν ιδιαίτερα κοντά συναισθηματικά ή σεξουαλικά, και για κατοπινές αντιδράσεις θυμού και παρακρατικής συμπεριφοράς που οδήγησαν σε χειροτέρευση της σχέσης.
Οι άνθρωποι δημιουργούν τον συναισθηματικό κόσμο στον οποίο ζουν. Στην πραγματικότητα, προσπαθούν να επαναδημιουργήσουν τον κόσμο στον οποίο ζούσαν ως παιδιά για να διατηρήσουν την ψυχολογική ισορροπία τους.
Θετικά γεγονότα και περιστάσεις, ιδιαιτέρως η εμπειρία του να σε αγαπάνε, διακόπτουν σοβαρά αυτή τη διαδικασία. Προκειμένου να διατηρήσουν μια ψεύτικη αίσθηση ασφάλειας, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς άμυνας της επιλογής, της στρέβλωσης και της πρόκλησης στις σχέσεις. Τείνουν να επιλέγουν συντρόφους που είναι σαν τους ανθρώπους στα πρώτα χρόνια της ζωής τους επειδή νιώθουν πιο άνετα με ανθρώπους που ταιριάζουν με τις άμυνές τους.
Δεύτερον, διαστρεβλώνουν τους συντρόφους τους και τους βλέπουν περισσότερο σαν τους ανθρώπους στο παρελθόν τους από ό,τι όπως πραγματικά είναι.
Τρίτον, προσπαθούν να προκαλέσουν αντιδράσεις στους συντρόφους τους που αντιγράφουν αντιδράσεις από το παρελθόν τους. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αντίθετο στη διατήρηση ευτυχισμένων και ικανοποιητικών σχέσεων.
Τέλος, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν επίγνωση των αρνητικών αντιδράσεών τους στο να αγαπιούνται ή των δυναμικών που περιγράφηκαν παραπάνω, ούτε αναγνωρίζουν την δική τους παρακρατική συμπεριφορά και της επίδρασής της σε αυτούς και στους αγαπημένους τους.
Η ελπίδα είναι ότι με το να αποκτά κανείς επίγνωση αυτών των κεντρικών μηχανισμών και με το να τους προκαλεί μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να ελευθερωθούν από αυτές τις επιβλαβείς επιδράσεις.
Απόδοση: Παναγιώτα Νταλιακούρα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
