Οι αγχώδεις διαταραχές σε κάνουν να αποφεύγεις ό,τι φοβάσαι. Ωστόσο, για να προχωρήσεις, είναι απαραίτητο να ξεπεράσεις τον φόβο. Μάθε παρακάτω γιατί αυτός ο μηχανισμός είναι τόσο σημαντικός.
Το άγχος είναι ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα υγείας της σύγχρονης κοινωνίας. Όσοι υποφέρουν από αυτό ξέρουν καλά πως μπορεί εύκολα να γίνει χρόνιο και να καταλάβει όλες τις πτυχές της ζωής. Επιπλέον, άπαξ και εμφανιστούν αυτές οι διαταραχές άγχους, τείνουν να διαρκούν αρκετά.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Ποιος είναι ο μηχανισμός που κάνει αυτά τα συμπτώματα τόσο δύσκολα στην αντιμετώπισή τους; Σε αυτό το άρθρο περιγράφεται ο σημαντικός ρόλος που έχει ο «φόβος του φόβου».
Εάν υποφέρεις από κάποια αγχώδη διαταραχή, θα έχεις πιθανότατα παρατηρήσει πως κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα έχουν καταλήξει να είναι αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς σου. Και πράγματι, χωρίς να το έχεις συνειδητοποιήσει ο φόβος έχει καταλάβει το μυαλό και τις πράξεις σου.
Αυτό φυσικά σε περιορίζει στην καθημερινότητά σου με διάφορους τρόπους. Ενδεχομένως, να βιώνεις το άγχος εδώ και δεκαετίες ή να είναι ένα πρόσφατο βίωμά σου. Όπως και να έχει, είναι χρήσιμο να κατανοήσεις πώς λειτουργεί ώστε να μπορέσεις να το διαχειριστείς καταλλήλως.
Ο Φόβος, η βάση του Άγχους
Ο φόβος είναι ένα βασικό αίσθημα, παρόν σε όλους τους ανθρώπους και απαραίτητο για την επιβίωση. Ο ρόλος του είναι να μας ενημερώνει πότε υπάρχει κάποιος κίνδυνος και να μας ωθεί να απομακρυνθούμε, να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας ή να αναζητήσουμε ένα ασφαλές μέρος. Χωρίς αυτόν, η σωματική και ψυχολογική μας ακεραιότητα θα ήταν σε κίνδυνο. Γι’ αυτό τον λόγο, λοιπόν, δεν πρέπει να θεωρούμε τον φόβο εχθρό.
Το πρόβλημα δημιουργείται όταν ο φόβος πυροδοτείται εν απουσία ερεθισμάτων ή υπό συνθήκες και ερεθίσματα που είναι εντελώς αβλαβή. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο φόβος όχι μόνο δεν προσφέρει κάτι θετικό, αλλά μας περιορίζει κιόλας, μας παραλύει και μας εμποδίζει από το να λειτουργούμε κανονικά στην καθημερινότητά μας.
Συνεπώς, θα μπορούσαμε να πούμε πως ο «παράλογος φόβος» είναι η βάση του άγχους και της ανησυχίας. Είναι το είδος του φόβου που προκύπτει από ανεπαρκείς προσλαμβάνουσες και ερμηνείες των όσων συμβαίνουν, είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά.
Η Φοβία του Φόβου
Ανεξάρτητα με το πόσο σημαντικός είναι ο φόβος για την επιβίωσή μας, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί πως είναι ένα πολύ δυσάρεστο αίσθημα. Δημιουργεί ανησυχία, ένα αίσθημα απουσίας ελέγχου και μεγάλη σωματική ενεργοποίηση. Αντιλαμβάνεται κανείς αυτή την κατάσταση, του φόβου, ως αρνητική και ενίοτε τραυματική. Επομένως, εάν υποφέρεις από άγχος, αρχίζεις σταδιακά να αναπτύσσεις μια φοβία για τον φόβο.
Στην πραγματικότητα, δεν υποφέρεις πια μόνο από το γεγονός που σε κάνει να φοβάσαι, αλλά και από το να βιώνεις τόσο δυσάρεστα ερεθίσματα και αισθήσεις στο σώμα σου. Και ακριβώς εδώ ξεκινάει «το προληπτικό άγχος». Αυτό σημαίνει πως θυμάσαι πόσο επώδυνο και άβολο ήταν το αίσθημα του φόβου που βίωσες και αρχίζεις να ανησυχείς για το πόσο άσχημα θα νιώσεις αν το ξαναβιώσεις. Η φοβία λοιπόν του να νιώσεις αυτόν τον φόβο καθηλώνεται στο επίκεντρο.
Πρόκειται για ένα συνηθισμένο φαινόμενο στη Διαταραχή Πανικού και την Αγοραφοβία. Πράγματι, μετά από το πρώτο έντονο επεισόδιο πανικού (κρίση πανικού), το άτομο αρχίζει να φοβάται πως αυτό θα του ξανασυμβεί οποτεδήποτε.
Εάν συμβεί αυτό, ξεκινάς να παρατηρείς συστηματικά τις σωματικές σου αισθήσεις. Ακόμα, παραδόξως, μειώνεται η ανοχή σου στο άγχος όλο και περισσότερο. Τελικώς, ερμηνεύεις αυτές τις αισθήσεις ως την εμφάνιση ενός νέου επεισοδίου που σε τρομάζει. Συνεπώς, είναι ο φόβος για τον ίδιο τον φόβο που εντέλει πυροδοτεί αυτά τα συμπτώματα.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στη Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, την Κοινωνική Φοβία, ή οποιαδήποτε άλλη αγχώδη διαταραχή. Στο κεντρικό αίσθημα του φόβου προστίθεται και επιπλέον ανησυχία για το αν θα ξαναβιώσεις αυτήν την ανησυχία και δυσφορία ξανά.
Διαβάστε σχετικά: Κρίση πανικού – κρίση εαυτού!
Γιατί είναι αυτή η αντίληψη σημαντική για τις αγχώδεις διαταραχές;
Ο φόβος του φόβου είναι κεντρική ιδέα στις αγχώδεις διαταραχές. Αυτό δεν είναι γιατί απλά κάνει πιο έντονη τη δυσφορία ή γιατί προσθέτει ένα νέο στοιχείο στον φόβο. Αλλά, πάνω από όλα, γιατί κάνει τη διαταραχή να επιμένει και να γενικεύεται με την πάροδο του χρόνου.
Σε κάποιες περιπτώσεις, ο φόβος ίσως έχει μικρότερη βάση ή μια δόση υπερβολής. Αυτό μπορεί κανείς να το τεστάρει αν βιώσει τις τρομακτικές καταστάσεις και δει πως τελικά δεν ήταν τόσο επιβλαβείς.
Ωστόσο, και πάλι ο φόβος του να νιώσεις αυτό τον φόβο ξανά σε κάνει να θες να αποφύγεις την έκθεση σε αυτές τις καταστάσεις με κάθε τρόπο. Ή ακόμα και αν εκτεθείς, αυτό θα είναι για πολύ περιορισμένη διάρκεια και γενικά εφαρμόζοντας κάποιες συμπεριφορές ασφαλείας. Για παράδειγμα, το να κάθεσαι πάντα δίπλα στην έξοδο, να σε συνοδεύει πάντα κάποιος ή το να φοράς κάποιο φυλαχτό.
Αυτό το είδος της αποφευκτικότητας καταφέρνει μόνο να ενισχύει τον φόβο και να τον διαιωνίζει. Και αυτό συμβαίνει γιατί σου στερεί τη δυνατότητα να επιβεβαιώσεις πως στην πραγματικότητα τίποτα κακό δεν θα συμβεί στις περισσότερες περιπτώσεις.
Απελευθέρωση
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, είναι βέβαιο πως το να αντιμετωπίσουμε τον φόβο αυτό είναι σημαντικό ώστε να διαχειριστούμε την όποια αγχώδη διαταραχή. Γι’ αυτό τον σκοπό, η τεχνική της «έκθεσης» είναι η πλέον αποτελεσματική και συνηθισμένη. Αφορά την έκθεση του ατόμου στο φοβικό ερέθισμα ή κατάσταση, με οργανωμένο, ωστόσο, τρόπο και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να βιωθεί η ανησυχία και να εξασθενήσει σταδιακά.
Με αυτόν τον τρόπο, επιβεβαιώνεται πως οι σωματικές αισθήσεις δεν είναι ένα σημάδι επερχόμενης κρίσης πανικού. Για παράδειγμα, το άτομο συνηθίζει τη δυσφορία που προκαλείται από τις κοινωνικές συναναστροφές, επιβεβαιώνοντας έτσι ότι είναι ικανό να την αντιμετωπίσει, χωρίς αυτό να συνεπάγεται κάτι τρομερό.
Στην αρχή της θεραπείας ενδέχεται να απορρίψει κανείς αυτήν την τεχνική. Ωστόσο, η έρευνα έχει αποδείξει πως τολμώντας να βιώσει το άτομο τον φόβο, και να τον αντιμετωπίσει χωρίς να τον αποφεύγει, είναι ο καλύτερος τρόπος για να ανακουφιστεί από αυτόν.
Συμπερασματικά, η ανάπτυξη φόβου για τον ίδιο τον φόβο είναι τελικά ένα συχνό φαινόμενο και εξαιρετικής σημασίας για τις αγχώδεις διαταραχές. Εάν παρατηρήσεις να σου συμβαίνει κάτι αντίστοιχο, μη διστάσεις να απευθυνθείς σε έναν ειδικό επαγγελματία. Είναι εφικτό να το προσεγγίσεις, να το αντιμετωπίσεις και να έχεις μια καλή έκβαση. Αυτό και μόνο θα σε απελευθερώσει από τους περιορισμούς αυτής της διαταραχής.
Απόδοση: Ναταλία Παπακώστα – Ψυχολόγος MSc
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
