Πώς τα γονίδια επηρεάζουν τη διπολική διαταραχή

Η διπολική διαταραχή μπορεί να είναι κληρονομική και οι ψυχίατροι υποστηρίζουν ότι τα γονίδια παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής.

Το ακριβές μοτίβο κληρονομικότητας παραμένει ασαφές, ωστόσο είναι πιθανό ότι ο συνδυασμός παραλλαγών σε πολλά γονίδια αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης της νόσου. Οι επιστήμονες έχουν, επίσης, καταδείξει το ρόλο που παίζουν κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες στην εκδήλωση των συμπτωμάτων της διαταραχής.

Τα επίσημα στοιχεία εκτιμούν ότι η διπολική διαταραχή επηρεάζει το 1,1% του γενικού πληθυσμού ενηλίκων ενώ σε περισσότερες μελέτες το ποσοστό αυτό κυμαίνεται μεταξύ του 0,3% και 1,5%.¹

Στο άρθρο αυτό εξετάζονται οι γενετικοί και μη γενετικοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν διπολική διαταραχή και αναφέρονται θεραπευτικές κατευθύνσεις.

Η σχέση της γενετικής με τη διπολική διαταραχή

Τα άτομα που έχουν κάποιο στενό συγγενή με διπολική διαταραχή είναι περισσότερο πιθανό να αναπτύξουν τη διαταραχή και οι ίδιοι.

Επίσης άτομα που έχουν κάποια άλλη ψυχική νόσο, όπως κατάθλιψη ή σχιζοφρένεια κινδυνεύουν περισσότερο να αναπτύξουν διπολική διαταραχή.

Κάποιες έρευνες αναφέρουν ότι ο κίνδυνος που διατρέχει κάποιος καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής του να εκδηλώσει διπολική διαταραχή όταν έχει στενό συγγενή με τη νόσο ανέρχεται στο 5-10% σε περίπτωση που ο συγγενής έιναι στενός και στο 40-70% σε περίπτωση που πρόκειται για δίδυμο-η αδελφό-η.

Παρόλα αυτά οι επιστήμονες δεν κατανοούν πλήρως το ρόλο που παίζουν τα γονίδια στη διπολική διαταραχή.

Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι ο συνδυασμός ανωμαλιών σε πολλά γονίδια αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης της διαταραχής όμως ο ακριβής τρόπος που συμβαίνει αυτό παραμένει ασαφής.

Είναι πιθανό ότι η γενετική προδιάθεση στη διαταραχή δεν είναι αρκετή για να προκαλέσει από μόνη της την εκδήλωσή της. Η έναρξη της διαταραχής σε άτομα που φέρουν τις σχετικές γονιδιακές παραλλαγές πυροδοτείται απαραίτητα από περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Επίσης, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι σε περίπτωση που κάποιος διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης της διπολικής διαταραχής δεν είναι απαραίτητο ότι θα νοσήσει σίγουρα.

Οι έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων με γενετικό κίνδυνο παραμένουν υγιείς και ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν συγγενή που πάσχει από διπολική διαταραχή δεν εμφανίζουν την ασθένεια οι ίδιοι.

Άλλες αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Μαζί με τη γενετική, υπάρχουν κάποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες που φαίνεται να παίζουν ρόλο στην εκδήλωση της διπολικής διαταραχής σε ευάλωτους ανθρώπους. Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Περιόδους υψηλού στρες: Στα παραδείγματα στρεσογόνων γεγονότων που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν τα συμπτώματα διπολικής διαταραχής περιλαμβάνονται η απώλεια/ θάνατος στην οικογένεια ή η επιβίωση από βιασμό, η κακοποίηση ή κάποια άλλη τραυματική εμπειρία.
• Μία τραυματική κάκωση στο κεφάλι: Η διάσειση ή άλλοι τύποι εγκεφαλικής κάκωσης μπορούν να πυροδοτήσουν την έναρξη των συμπτωμάτων.
• Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών: Η κατάχρηση ουσιών είναι κοινή ανάμεσα στους ασθενείς που εμφανίζουν διπολική διαταραχή και οι παθήσεις μπορεί να προκαλούν η μία την άλλη σε κάποιες περιπτώσεις. Η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της μανίας αλλά και της κατάθλιψης.
• Τοκετός: Κάποιες έρευνες αναφέρουν ότι ο τοκετός συνδέεται με την πρώτη εκδήλωση ψυχιατρικών διαταραχών, όπως η διπολική διαταραχή σε νέες μητέρες.

Διαβάστε σχετικά: Διπολική Διαταραχή: Τι είναι;

Οι τύποι της διπολικής διαταραχής και τα συμπτώματα τους

Υπάρχουν τέσσερις υπότυποι διπολικής διαταραχής που χαρακτηρίζονται από παρόμοια συμπτώματα.

Η συχνότητα, η διάρκεια και η ένταση των συμπτωμάτων μπορούν να καθορίσουν ποιον υπότυπο εμφανίζει κάποιο άτομο.

Οι τύποι της διπολικής διαταραχής περιλαμβάνουν:

• Διπολική διαταραχή τύπου 1: Αυτός ο τύπος χαρακτηρίζεται από μανιακά επεισόδια διάρκειας μίας εβδομάδας ή περισσότερο ή σοβαρές κρίσεις μανίας που απαιτούν νοσηλεία. Αν συμβεί μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, μπορεί να διαρκέσει δύο εβδομάδες ή περισσότερο. Προϋπόθεση για τη διάγνωση διπολική διαταραχής τύπου 1 αποτελεί η παρουσία ενός μανιακού επεισοδίου.
• Διπολική διαταραχή τύπου 2: Αυτός ο τύπος είναι παρόμοιος με τον τύπο 1 αλλά περιλαμβάνει μια λιγότερο έντονη μορφή μανίας που ονομάζεται υπομανία. Ένα άτομο με διπολική διαταραχή τύπου 2 πρέπει να εμφανίζει ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο διάρκειας δύο ή παραπάνω εβδομάδων πριν ή μετά από το υπομανιακό επεισόδιο.
• Κυκλοθυμική διαταραχή: Αυτός ο τύπος προκαλεί συμπτώματα υπομανίας και κατάθλιψης διάρκειας δύο ή παραπάνω ετών ενώ δεν πληρούνται τα κριτήρια για πραγματικά μανιακά ή καταθλιπτικά επεισόδια.
• Άλλοι τύποι: Αυτοί μπορεί να περιλαμβάνουν συμπτώματα διπολικής διαταραχής που δεν ταιριάζουν σε καμία από τις άλλες κατηγορίες.

Συμπτώματα μανίας και υπομανίας

Κατά τη διάρκεια μανιακών επεισοδίων, που μπορεί να προκαλούν συναισθήματα υπερβολικής ευφορίας, οι άνθρωποι μπορεί να βιώσουν:

• μειωμένη ανάγκη για ύπνο
• επιθυμία για ριψοκίνδυνη συμπεριφορά όπως η χρήση ναρκωτικών ή κατανάλωση αλκοόλ
• θυμό
• δυσκολία στη συγκέντρωση ή τη λήψη αποφάσεων
• ευερεθιστότητα
• υψηλά επίπεδα ενέργειας και νευρικότητα
• υψηλή αυτοεκτίμηση
• έντονο ενθουσιασμό
• καταιγισμό σκέψεων

Τα συμπτώματα υπομανίας είναι παρόμοια με εκείνα της μανίας, αλλά είναι λιγότερο έντονα.

Συμπτώματα κατάθλιψης

Τα συμπτώματα κατάθλιψης διάρκειας δύο ή παραπάνω εβδομάδων περιλαμβάνουν:

• αλλαγές στην όρεξη και στον ύπνο
• κούραση και μειωμένη ενέργεια
• αισθήματα θλίψης ή απελπισίας
• ανικανότητα αυτοσυγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων
• έλλειψη ενδιαφέροντος για πράξεις τις οποίες το άτομο συνήθιζε να απολαμβάνει
• χαμηλή αυτοεκτίμηση
• υπερβολικός ύπνος ή έλλειψη ύπνου
• αυτοκτονικές σκέψεις ή συμπεριφορές

Άλλα συμπτώματα

Το 50% περίπου των ανθρώπων με διπολική διαταραχή βιώνουν επίσης συμπτώματα ψύχωσης, όπως παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις. Αυτά οδηγούν τους ανθρώπους να φαντάζονται πράγματα που δε συμβαίνουν ή να διατηρούν ψευδείς πεποιθήσεις.

Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν το άγχος και την κατάχρηση ουσιών.

Θεραπεία

Παρόλο που η διπολική διαταραχή είναι χρόνια νόσος, οι περισσότεροι άνθρωποι καταφέρνουν να διαχειρίζονται τα συμπτώματά τους και να βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους όταν ακολουθούν πρόγραμμα θεραπείας.

Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

Διαβάστε σχετικά: Η αιτία εμφάνισης της Διπολικής Διαταραχής δεν είναι μόνο μία

Φάρμακα

Το λίθιο, σταθεροποιητής της διάθεσης, είναι ένα συνηθισμένο φάρμακο για τη διπολική διαταραχή. Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να προλάβει ενδεχόμενες υποτροπές μακροπρόθεσμα.

Πολλοί άνθρωποι με διπολική διαταραχή θα χρειαστεί να λάβουν εναλλακτικά ή επιπρόσθετα φάρμακα, όπως:

• φάρμακα κατά του άγχους
• αντιψυχωσικά φάρμακα
• αντικαταθλιπτικά
• υπνωτικά

Ο ψυχίατρος είναι εκείνος που θα καθορίσει αν θα χρειαστεί ή όχι να πάρει ο ασθενής ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Οι ψυχίατροι λαμβάνουν υπόψιν τους τις ιδιαίτερες συνθήκες του ατόμου προκειμένου να πάρουν τη συγκεκριμένη απόφαση.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ωφέλιμη για άτομα με διπολική διαταραχή. Μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να:

• αναγνωρίζουν τις αλλαγές στη σκέψη, τη συμπεριφορά και τη διάθεσή τους
• ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους
• αλλάζουν μοτίβα σκέψεων που δεν τους βοηθούν
• καθιερώνουν συνήθειες
• μαθαίνουν νέες δεξιότητες για να ανταπεξέλθουν
• διαχειρίζονται το στρες
• επικοινωνούν με μέλη της οικογένειας και άλλους ανθρώπους γενικότερα

Τροποποιήσεις του τρόπου ζωής

Οι περισσότεροι άνθρωποι με διπολική διαταραχή μπορεί να χρειάζεται να τροποποιήσουν τον τρόπο ζωής τους ώστε να μειώσουν τη συχνότητα ή τη δριμύτητα των συμπτωμάτων μανίας ή κατάθλιψης.

Τέτοιες αλλαγές περιλαμβάνουν:

• αποφυγή χρήσης ναρκωτικών ή αλκοόλ
• υγιεινή διατροφή
• τακτική άσκηση
• καθιέρωση ρουτίνας ύπνου
• τήρηση ημερολογίου διάθεσης
• αναζήτηση υποστήριξης
• διαρκή ενημέρωση σχετικά με τις θεραπείες της διπολικής διαταραχής

Συμπέρασμα

Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι υπάρχει μια γενετική συνιστώσα στη διπολική διαταραχή, αλλά δεν κατανοούν πλήρως τις λεπτομέρειες. Πιστεύουν, επίσης, ότι ο συνδυασμός γενετικών παραλλαγών και περιβαλλοντικών παραγόντων πυροδοτεί τα συμπτώματα της νόσου.

Τα άτομα που έχουν στενό συγγενή που πάσχει από διπολική διαταραχή διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να εκδηλώσουν τη διαταραχή, αν και η ύπαρξη του κινδύνου δε σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος θα νοσήσει.

Οι άνθρωποι που ανησυχούν ότι οι ίδιοι ή κάποιο μέλος της οικογένειάς τους παρουσιάζει συμπτώματα διπολικής διαταραχής πρέπει να επισκεφτούν ένα ψυχίατρο.

Υπάρχουν πολλές θεραπείες που βοηθούν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και να διατηρήσουν μια σχετικά καλή ποιότητα ζωής.

Πηγές: 1. Σύγχρονη Ψυχιατρική (2013) – Medicalnews.com
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: Βασιλική Τσαπάκη, Μεταφράστρια

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*