Μία ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (ΙΤΚ) βρήκε στοιχεία ότι η περίφημη θεωρεία του Παβλόφ μπορεί να είναι πιο περίπλοκη απ’ ό,τι πιστεύουμε μέχρι σήμερα.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο νομπελίστας Ιατρικής Ιβάν Παβλόφ δημοσίευσε την εργασία του για τους αδένες του πεπτικού συστήματος, μια επισκόπηση της έρευνας που είχε κάνει σχετικά με τα εξαρτημένα αντανακλαστικά στα ζώα ύστερα από συγκεκριμένα ερεθίσματα και που γνωρίζουμε σήμερα ως κλασσική εξαρτημένη μάθηση (classical conditioning). Για παράδειγμα, είχε διαπιστώσει ότι τα σκυλιά θα μπορούσαν να μάθουν μέσω αυτών των ερεθισμάτων ώστε να παρουσιάσουν ακούσια αντίδραση σε ανταμοιβή.
Σύμφωνα με το γνωστό πείραμα, τούς δινόταν φαγητό ενώ παράλληλα ακουγόταν ένας συγκεκριμένος ήχος κουδουνίσματος. Τα σκυλιά έκκριναν σάλιο όταν έβλεπαν το φαγητό τους. Ωστόσο, η επανειλημμένη έκθεση στον ήχο κουδουνίσματος στην παρουσία φαγητού είχε ως αποτέλεσμα να παράγουν έκκριση σάλιου μόνο και μόνο στο άκουσμα του ήχου, ανεξάρτητα από αν υπήρχε φαγητό ή όχι.
Αυτή η αντίδραση έγινε γνωστή ως η “θεωρία του Παβλόφ”. Η βασική αρχή είναι ότι ο σκύλος, ή ένας άνθρωπος που συμπεριφέρεται με παρόμοιο τρόπο δεν μπορεί να ελέγξει το συγκεκριμένο αντανακλαστικό, το οποίο συμβαίνει αυτόματα.
Από την εποχή του Παβλόφ και μετά, πολλοί επιστήμονες έχουν ερευνήσει αυτή την αντίδραση σε ζώα και ανθρώπους και έχουν προσπαθήσει να την εξηγήσουν. Η ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας βρήκε ότι η συγκεκριμένη αντίδραση είναι πολύ πιο περίπλοκη απ’ όσο τελικά θεωρούμε.
Πιο συγκεκριμένα η ομάδα σημειώνει ότι οι ερευνητές που ασχολούνται με την ενισχυτική μάθηση και τη συμπεριφορική νευροεπιστήμη, έχουν αναπτύξει γενικά θεωρίες μάθησης οι οποίες διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με το αν βασίζονται σε κάποια μοντέλα μάθησης ή όχι. Οι θεωρίες που δε βασίζονται σε κάποιο μοντέλο αναφέρονται στη μάθηση ως αποτέλεσμα ανταμοιβής ή τιμωρίας, η οποία ωστόσο δεν συνδέεται με την πρόβλεψη αποτελεσμάτων.
Από την άλλη, οι θεωρίες που βασίζονται σε μοντέλα μάθησης, αναφέρονται σε περιβαλλοντικές καταστάσεις όπου τα χαρακτηριστικά των αποτελεσμάτων χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση μιας τρέχουσας δράσης. Οι συγγραφείς καταλήγουν στο ότι η έρευνα οδήγησε σε στοιχεία που δείχνουν ότι η θεωρία του Παβλόφ δεν συμβαδίζει με καμία από τις δύο αυτές κατηγορίες, υποδηλώνοντας ότι όντως μπορεί να είναι περισσότερο πολύπλοκη απ’ όσο πιστεύουμε.
Διαβάστε σχετικά: Ivan Pavlov: Ο ιδρυτής της κλασικής εξαρτημένης μάθησης
Στο πείραμα αυτό, οι ερευνητές παρουσίασαν στους εθελοντές οπτικά σήματα σε οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών, τα οποία υποδήλωναν ότι σύντομα θα εμφανιζόταν μια μορφή ανταμοιβής στην οθόνη. Ενώ οι εθελοντές κοίταζαν την οθόνη, οι ερευνητές παρακολουθούσαν τα μάτια τους για να δουν που κοιτάζουν και για πόση ώρα αναζητώντας επίσης αλλαγές στο μέγεθος της κόρης του ματιού, μια αυτόματη αντίδραση στην αντίληψη ενός ερεθίσματος.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα τους, οι ερευνητές αναφέρουν ότι η αντίδραση των εθελοντών δείχνει ότι η εξαρτημένη μάθηση του Παβλόφ περιλαμβάνει δύο τύπους μάθησης, ξεχωριστούς μεταξύ τους: έναν που περιλαμβάνει την αποτίμηση ενός αποτελέσματος, και έναν άλλο περισσότερο δεκτικό ως προς την υποτίμηση αποτελεσμάτων και που αντιπροσωπεύεται από λιγότερες αλλαγές στο μέγεθος της κόρης του ματιού, την ώρα που οι εθελοντές φαντάζονταν να καταναλώνουν τα φαγητά που εμφανίζονταν στην οθόνη του υπολογιστή.
Μελέτη: Behavioural evidence for parallel outcome-sensitive and outcome-insensitive Pavlovian learning systems in humans
Απόδοση: Κατερίνα Κακουλάκη
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
