Η αλλαγή είναι δύσκολη. Έρχεται όμως όταν έχουμε τη δύναμη να απαντήσουμε στην ερώτηση: “Τι φοβάσαι να εγκαταλείψεις;”
Αγαπητέ θεραπευτή,
Τα τελευταία εξήμισι χρόνια διατηρώ μια ερωτική σχέση με τον καλύτερό μου φίλο. Ξεκίνησε ως μια απλή φιλία, η οποία τελικά εξελίχθηκε σε μια σχέση ‘κολλητής φιλίας’. Περνούσαμε ώρες, μέρες, νύχτες μαζί και τις περισσότερες φορές νιώθαμε σαν να ήμασταν πραγματικό ζευγάρι. Μετά από δύο χρόνια φιλίας, αποφασίσαμε ότι αυτό έπρεπε να σταματήσει. Εγώ ήθελα κάτι περισσότερο, εκείνος δεν μπορούσε να μου το δώσει και έτσι αποφασίσαμε να δώσουμε ένα τέλος.
Μέναμε κοντά σε μια απόσταση επτά λεπτών με τα πόδια ο ένας από τον άλλον. Από εκείνη την ημέρα απέφευγα την περιοχή του για να μην τον συναντήσω. Αλλά μου έλειπε και από κοινούς μας φίλους άκουγα ότι και εγώ του έλειπα. Μετά από ένα χρόνο, ένα βράδυ που είχα πιει αρκετά, αποφάσισα να του τηλεφωνήσω.
Ήταν όπως τον παλιό καλό καιρό και πριν προλάβουμε να το καταλάβουμε, βρεθήκαμε στο ίδιο σημείο που είχαμε σταματήσει. Όμως, τα δεδομένα είχαν αλλάξει. Κάθε τόσο ξεκινούσε μία κουβέντα ‘πρέπει να διακόψουμε’. Η κατάσταση αυτή κράτησε περίπου μια εβδομάδα και έπειτα διακόψαμε, για άλλη μια φορά.
Μετά από 10 μήνες, αποφάσισα ότι ήταν ώρα να κάνω κάποια αλλαγή στην ζωή μου και έτσι μετακόμισα σε άλλη πόλη. Μέσα σε τέσσερις μήνες, ο ‘καλός’ μου φίλος ήρθε να με επισκεφθεί. Υπήρξε μια επανασύνδεση, αλλά μερικούς μήνες αργότερα μετακόμισε στο εξωτερικό. Από τότε που μετακόμισε, έγινε απόμακρος.
Τον περασμένο μήνα βρεθήκαμε πάλι, περάσαμε υπέροχα, αλλά όπως τον παλιό καλό καιρό, λίγο πριν αναχωρήσει η πτήση μου, εκείνος μου είπε ότι θα πρέπει να διακόψουμε. Είχα ακούσει αυτή τη φράση πάνω από 100 φορές, αλλά αυτή τη φορά ένιωσα ότι το εννοούσε πραγματικά.
Γνωρίζω πολύ καλά ότι έχει δίκιο, αλλά την τελευταία εβδομάδα μου είναι πολύ δύσκολο να τον ξεχάσω. Όσο περισσότερο τον βλέπω να απομακρύνεται, τόσο πιο δύσκολο μου είναι να προχωρήσω. Προφανώς και γνωρίζω ότι δεν είναι ο κατάλληλος για μένα, ούτε είμαι στα μελλοντικά του σχέδια, αλλά υπάρχει ένα ερώτημα που με βασανίζει: Γιατί είναι τόσο δύσκολο να προχωρήσω; Γιατί μας είναι δύσκολο να βάλουμε τέλος στις συνήθειές μας;
Ευχαριστώ,
‘Ώρα να προχωρήσω’
Διαβάστε σχετικά: Εννέα ψέματα που λέμε στον εαυτό μας για να αποφύγουμε την αλλαγή
Αγαπητή ‘Ώρα να προχωρήσω’,
Όταν διερωτάσαι Γιατί είναι τόσο δύσκολο να προχωρήσω; ή Γιατί είναι τόσο δύσκολο να βάλουμε τέλος στις συνηθειές μας;, σκέφτομαι ότι αυτό που πραγματικά ρωτάς είναι Γιατί μας είναι τόσο δύσκολο να αλλάξουμε;. Οι θεραπευτές ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για αυτό το ερώτημα, γιατί εφόσον η θεραπεία βασίζεται στην καθοδήγηση ενός προσώπου να πάει από εκεί που βρίσκεται εκεί που επιθυμεί, θα πρέπει πάντα να έχουμε στο μυαλό μας Πώς αλλάζουν οι άνθρωποι;.
Το 1980, ο ψυχολόγος James Prochaska, ανέπτυξε το Διαθεωρητικό Μοντέλο Αλλαγής της Συμπεριφοράς (ΔΘΜ) βασιζόμενος σε μια έρευνα, που υποστήριζε ότι οι άνθρωποι δεν περνούν κατευθείαν στην πράξη, όπως λέει η Nike με την γνωστή φράση “Just do it” ή (ή όπως όταν θέτουμε στόχους για το νέο έτος) αλλά περνούν από διάφορα στάδια, πριν να ξεκινήσουν την αλλαγή της συμπεριφορά τους. Αυτά είναι τα ακόλουθα:
- Προπερίσκεψη
- Περίσκεψη
- Προετοιμασία
- Δράση
- Συντήρηση
Ας πούμε, λοιπόν, ότι θέλουμε να κάνουμε μια αλλαγή, να γυμναζόμαστε περισσότερο, να τρώμε πιο υγιεινά, να αλλάξουμε δουλειά, να βγούμε από μια προβληματική σχέση, να κάνουμε ένα μεταπτυχιακό, να σταματήσουμε το αλκοόλ ή να ξεκινήσουμε ψυχοθεραπεία. Τι μας εμποδίζει από το να προβούμε σε πράξεις για την επίτευξη των επιθυμιών μας; Σύμφωνα με το παραπάνω μοντέλο, η αλλαγή χρειάζεται μικρά προπαρασκευαστικά στάδια προσαρμογής.
Το πρώτο στάδιο είναι η Προπερίσκεψη, στο οποίο η αλλαγή δεν υπάρχει ακόμη ως σκέψη. Μερικοί θεραπευτές, το παρομοιάζουν με την άρνηση, με την έννοια ότι το άτομο δεν θεωρεί ότι έχει καποιο πρόβλημα. Για παράδειγμα, σκεφτείτε έναν άνθρωπο εθισμένο στο αλκοόλ, ο οποίος δικαιολογεί την πράξη του με την φράση Όλοι στην ηλικία μου, βγαίνουν έξω και πίνουν. Αν έρθει αντιμέτωπος με την αμφισβήτηση πολύ νωρίς, μπορεί να απομονωθεί ή να εκνευριστεί ή να αποφύγει το πρόβλημα, υποδεικνύοντας ένα άλλο πρόβλημα: Ξέχνα τώρα το ποτό. Ας ασχοληθώ με το ενοχλητικό αφεντικό μου.
Ομοίως, αν είχατε έρθει στο γραφείο μου πριν από έξι χρόνια και μου λέγατε ότι κοιμόσαστε με τον καλύτερό σας φίλο, αλλά εκείνος δεν επιθυμεί να κάνει σχέση μαζί σας, όταν θα σας ρώταγα πως νιώθετε γι’ αυτή την κατάσταση, πιθανώς να σηκώνατε τους ώμους σας και να μου απαντούσατε με άνεση Είμαστε μία χαρά, δεν επιθυμούμε δεσμεύσεις. Και έπειτα μπορεί να λέγατε Έχω αρχίσει να βαριέμαι τη δουλειά μου, μήπως ήρθε η ώρα να αρχίσω να ψάχνω κάτι που θα με ικανοποιεί περισσότερο;.
Μετά από ένα με δύο χρόνια, όταν θα συνειδητοποιούσατε ότι επιθυμείτε πράγματι περισσότερα, θα μετακινούσασταν στο δεύτερο στάδιο, την Περίσκεψη. Η περίσκεψη διακατέχεται από αβεβαιότητα. Στο στάδιο αυτό, το άτομο αναγνωρίζει το πρόβλημα, είναι σε θέση να το συζητήσει και δεν αντιτίθεται στην ιδέα να αναλάβει δράση (θεωρητικά), αλλά δεν μπορεί να το κάνει. Θέλετε να ξεχάσετε τον φίλο σας, αλλά δεν το κάνετε.
Το στάδιο αυτό είναι που οδηγεί τους περισσότερους ανθρώπους στην θεραπεία. Για παράδειγμα, μια γυναίκα επιθυμεί να φύγει από τον προβληματικό γάμο της, αλλά σκέφτεται τους λόγους για τους οποίους δεν μπορεί να το κάνει. Ένας άντρας υποπτεύεται ότι η συντροφός του τον απατά, αλλά δεν την αντιμετωπίζει που δεν απαντά στα μηνύματά του. Ένας αλκοολικός παίρνει κλήση επειδή οδηγούσε μεθυσμένος και αναγνωρίζει ότι χρειάζεται βοήθεια, αλλά χάνει την προθεσμία εγγραφής στο κέντρο απεξάρτησης.
Όταν ξεκίνησα ως θεραπευτής, αισθανόμουν την ύπαρξη μιας επείγουσας ανάγκης, σε τέτοιου είδους καταστάσεις. Μερικές φορές, αισθάνομαι έτσι ακόμα και σήμερα. Θέλω να είμαι υπομονετικός με τους ανθρώπους όταν διανύουν αυτά τα στάδια, αλλά κάποιες φορές θέλω να τους πείσω να τα καταφέρουν.
Αν τους πιέσετε πολύ θα επιδεινωθούν, αν όμως δεν τους πιέσετε όσο χρειάζεται, δεν θα υπάρξει καμία πρόοδος. Φυσικά, οι ψυχοθεραπευτές δεν είναι σε θέση να πιέζουν καταστάσεις, δεν μπορούμε να πούμε σε έναν ανορεκτικό να φάει, σε έναν αλκοολικό να σταματήσει να πίνει, στους ανθρώπους να μην αυτοκαταστρέφονται.
Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να τους βοηθήσουμε να κατανοήσουν τον εαυτό τους καλύτερα, δειχνοντάς τους πως να θέτουν σωστά ερωτήματα, μέχρι να προκύψει κάτι είτε εσωτερικά ή εξωτερικά, ώστε να μπορέσουν να πειστούν από μόνοι τους. Έχει να κάνει με το να θέτουμε την προκαταρκτική εργασία, να γνωρίζουμε πότε να πιέσουμε, πότε να αποτραβηχτούμε.
Οφείλουμε πάντα να έχουμε στο νου μας ότι για κάθε κέρδος υπάρχει και μια απώλεια και με βάση το αξίωμα αυτό βοηθάμε τον θεραπευόμενο στην διερεύνηση του ερωτήματος: ‘Τι φοβάσαι να εγκαταλείψεις;’.
Αναφέρομαι στην απώλεια, καθώς θεωρώ ότι η αλλαγή και η απώλεια είναι δύο έννοιες που συμπορεύονται. Δεν υπάρχει αλλαγή χωρίς απώλεια και αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους που πολλές φορές που επιθυμούμε μια αλλαγή, τίποτα δεν μένει το ίδιο. Όταν λέτε ότι είναι δύσκολο να προχωρήσετε, αν και αυτό είναι που πραγματικά επιθυμείτε, στην ουσία μιλάτε για ένα πένθος. Πενθείτε, αλλά τις περισσότερες φορές αφορά στο μέλλον και όχι στο παρόν. Σε τελική ανάλυση, δεν φαίνεται να είστε και ιδιαίτερα χαρούμενη με την τωρινή κατάσταση.
Η πραγματική απώλεια τώρα αναφέρεται στο μέλλον που ελπίζατε. ‘Και αν γινόμασταν ζευγάρι; Και αν παντρευόμασταν και μοιραζόμασταν τη ζωή μας;’. Ανεξάρτητα από το πόσο μη ικανοποιητικό είναι το παρόν, αφήνει το περιθώριο να διατηρήσετε αυτή την φαντασίωση. Και η προσκόλληση σε αυτή τη φαντασίωση εξυπηρετεί έναν σκοπό: την αποφυγή του παρόντος.
Διαβάστε σχετικά: Ο δρόμος προς την προσωπική μας εξέλιξη
Έχετε παρατηρήσει πως όποτε αισθάνεστε μοναξιά (νιώθετε άδεια, λυπημένη, αγχωμένη), ο φίλος σας λειτουργεί ως αγχολυτικό; Αποτελεί τη μοναδική λύση, το ναρκωτικό του συναισθήματος, με την επιπλέον πρόκληση ότι σε σχέση με τους άλλους εθισμούς, αυτός σας κατευνάζει επειδή μπορείτε να επικοινωνήσετε για να βρεθείτε.
Τώρα που το ναρκωτικό σας απέχει μίλια μακριά από εσάς, αναγκάζεστε να υπομείνετε τον πόνο του παρόντος και ένα αβέβαιο μέλλον. Και για να αποκτήσετε το μέλλον που επιθυμείτε οφείλετε να αντικρίσετε την πραγματικότητα, όσο σκληρή και αν πιστεύετε ότι είναι. Θα χρειαστεί χρόνος για να δημιουργήσετε το μέλλον που θέλετε; Μπορεί. Χρειάζεται χρόνος για να ξεκινήσετε από την αρχή, αλλά μπορεί να κολλήσετε στο παρόν για πολύ καιρό και να απομακρύνετε το μέλλον σας ακόμα περισσότερο.
Δεν γνωρίζω αν βγαίνετε με κάποιον άλλον ή τι άλλο συμβαίνει στη ζωή σας, τι σας δίνει χαρά, ποιους έχετε κοντά σας, φίλους, οικογένεια κλπ, αν και φαίνεται ότι ο φίλος σας έχει καταλάβει αρκετό από τον πνευματικό σας χώρο. Χωρίς αυτόν, θα ανοίξει ένα μεγάλο μέρος του πνευματικού σας χώρου και όταν συμβεί αυτό θα εμφανιστεί το πένθος για το μέλλον που είχατε φανταστεί.
Μπορεί αυτό που σας λέω να σας φαίνεται τρομακτικό, αλλά είναι αυτό που επιθυμούμε να συμβεί. Χρειάζεται να πενθήσετε για το μέλλον που τόσο καιρό φανταζόσασταν. Αυτό είναι μέρος του σταδίου της Προετοιμασίας. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε, ταυτόχρονα, να περάσετε στο επόμενο στάδιο της αλλαγής, τη Δράση.
Μπορεί να σκέφτεστε διαρκώς για την αλλαγή που τόσο επιθυμείτε, αλλά κάποια στιγμή θα χρειαστεί να ξεκινήσετε. Είναι αλήθεια ότι η αλλαγή είναι δύσκολη. Περιλαμβάνει να αναλάβετε την ευθύνη για τη ζωή σας. Απαιτεί την αποδέσμευση από τα οικεία, που όσο δυσάρεστο και αν είναι, λειτουργεί καθησυχαστικά.
Πράγματι, η αλλαγή θα σας φέρει αντιμέτωπη με την απώλεια, αλλά η ομορφιά αυτής της απώλειας είναι ότι παρ’ όλο που μπορεί να χρειαστεί να παραιτηθείτε από την ελπίδα για ένα καλύτερο παρελθόν ή ένα λιγότερο οδυνηρό παρόν, το μέλλον βρίσκεται ξεκάθαρα στα δικά σας χέρια.
Πηγή: thecut.com
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
