Οι διαφορές ανάμεσα στον εγκέφαλο και τον νου καθορίζουν τη λειτουργικότητα καθενός από αυτά. Στο άρθρο που ακολουθεί, θα βρείτε συναρπαστικά γεγονότα.
Το ένα μπορούμε να το δούμε, ενώ το άλλο είναι τελείως άπιαστο (άυλο). Ο εγκέφαλος και ο νους είναι διαφορετικά, αλλά και τα δύο ξεκινούν από αυτήν την καταπληκτική δομή η οποία αποτελείται από περισσότερους από 69.000 εκατομμύρια νευρώνες. Και ενώ οι επιστήμονες τονίζουν ότι γνωρίζουμε σχεδόν περισσότερα για το σύμπαν από ό,τι για αυτό το συναρπαστικό όργανο, ανακαλύπτουμε διαρκώς καινούριες απαντήσεις στα μυστήριά του.
Ένα σημαντικό σημείο που γνωρίζουμε από την ψυχολογία είναι ότι αυτό που σκεφτόμαστε αλλάζει τον εγκέφαλο. Οι ψυχολογικές θεραπείες μπορούν να μειώσουν την υπερδραστηριότητα της αμυγδαλής και να αυξήσουν ακόμη και τη νευρική σύνδεση. Αν και για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρούσαμε ότι ο εγκέφαλος διέπει όλη τη συμπεριφορά και τη σκέψη, η αλήθεια είναι ότι ο νους έχει μεγαλύτερη δύναμη από ό,τι νομίζουμε.
Η επίγνωση των διαφορών μεταξύ των δύο αυτών οντοτήτων θα είναι τόσο αποκαλυπτική όσο είναι και ενδιαφέρουσα. Ας σκάψουμε λοιπόν ακόμα πιο βαθιά παρακάτω.
Είναι ο εγκέφαλος και ο νους το ίδιο πράγμα;
Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που ξεκίνησε την προσπάθεια κατανόησης των φαινομένων του μυαλού, διαχωρίζοντάς το από τα βιολογικά φαινόμενα. Στο έργο του Περί Ψυχής, το 350 π.Χ., έγραψε μια εκπληκτική πραγματεία η οποία, αν και πραγματευόταν ως κύριο θέμα την ψυχή, επίσης τόνιζε τη βάση της ίδιας της βιοψυχολογίας. Ο νους, έλεγε, είναι οτιδήποτε μπορούμε να το σκεφτούμε.
Τώρα, αυτό που είναι προφανές είναι ότι ο νους απαιτεί τον εγκέφαλο για να υπάρξει. Αυτό κάνει το πρώτο να μοιάζει με επινόηση του δεύτερου, οδηγώντας το σε ένα σχετικό αναγωγισμό.
Θεωρείται ότι όλα τα ψυχολογικά φαινόμενα περιορίζονται στο νευρολογικό. Παρόλα αυτά, δεν συμβαίνει πάντοτε έτσι. Η κατανόηση των διαφορών ανάμεσα στο νου και στον εγκέφαλο μας επιτρέπει να αποκτήσουμε μια ευρύτερη οπτική του ποιοι είμαστε και πώς ενεργούμε.
Με αυτόν τον τρόπο, εργασίες σαν αυτές που έχουν δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό Perspectives on Psychological Science (Προοπτικές της Ψυχολογικής Επιστήμης) ισχυρίζονται κάτι ενδιαφέρον. Είναι αλήθεια ότι η ψυχολογία και η νευροεπιστήμη απαιτείται να δουλεύουν μαζί. Αλλά η βιολογία και η νευρολογία δεν εξηγούν τα πάντα.
Οι γνώσεις, τα συναισθήματα, οι αναμνήσεις, η αυτοεκτίμηση και οι πεποιθήσεις είναι περισσότερο περίπλοκες από ό,τι νομίζουμε. Θα μιλήσουμε διεξοδικότερα για τις διακρίσεις αυτές παρακάτω.
1. Βιολογικό έναντι φαινομενολογικό
Ο νους είναι ένα φαινόμενο του εγκεφάλου, μια αφηρημένη οντότητα που ενσωματώνει τη συνείδηση και έναν απεριόριστο αριθμό από γνωστικές διαδικασίες. Ο εγκέφαλος, από την πλευρά του, είναι κομμάτι του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ) και αποτελεί τη πιο ογκώδη περιοχή του κρανίου. Είναι ένα περίπλοκο όργανο που αντιπροσωπεύει το αποτέλεσμα εκατοντάδων ετών εξέλιξης.
Γι’ αυτό, ενώ ο τελευταίος αποτελείται από χειροπιαστές και παρατηρήσιμες περιοχές όπως ιστούς, κύτταρα και νευρικά δίκτυα, αυτό που συμβαίνει μέσα στο νου δεν μπορεί να ιδωθεί. Όλες οι διαδικασίες του, οι υποκειμενικότητες και οι λειτουργικοί μηχανισμοί του αντιμετωπίζονται από την ψυχολογία, ενώ η νευροεπιστήμη ασχολείται με τον εγκέφαλο.
2. Ηardware έναντι software
Μπορούμε να δούμε τον εγκέφαλο ως τη δομή, τα συστατικά, το υλικό (hardware) και το νου ως το λογισμικό (software) που τρέχει πάνω σε αυτόν. Έτσι, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ενώ αυτά τα δύο είναι στενά συνδεδεμένα, ο εγκέφαλος και ο νους έχουν διαφορές ως προς τις λειτουργίες τους. Παρακάτω, θα σας βοηθήσουμε να κατανοήσετε τις διαδικασίες που διεξάγονται σε καθένα από αυτά.
Ο εγκέφαλος
- Μνήμη
- Γλώσσα
- Συναισθήματα
- Αναπνοή
- Αυτοέλεγχος
- Προσωπικότητα
- Καρδιακός ρυθμός
- Κύκλοι του ύπνου
- Κινητική δραστηριότητα
- Ισορροπία και συντονισμός
- Επεξεργασία των αισθητηριακών πληροφοριών
- Είναι υπεύθυνος για ομοιοστατικές λειτουργίες
- Ρυθμίζει τις λειτουργίες διαφορετικών οργάνων
- Ρυθμίζει ενδοκρινολογικές και ορμονικές λειτουργίες
- Δημιουργεί τα θεμέλια για τις γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες
Ο νους
- Ρυθμίζει τα συναισθήματα
- Σχηματίζει την ταυτότητά μας
- Δίνει νόημα στο τι βλέπουμε και τι συμβαίνει σε εμάς
- Διεξάγει όλες τις γνωστικές διαδικασίες (σκέψεις)
- Ο νους λειτουργεί σε τρία επίπεδα: συνειδητό, υποσυνείδητο και ασυνείδητο
- Επεξεργάζεται και σχηματίζει τις πεποιθήσεις, την αυτοεκτίμησή μας, τα συναισθήματα, τις κρίσεις και τη μνήμη μας.
- Η συνείδηση είναι μέρος του νου γιατί, εξαιτίας αυτού, κατανοούμε τι άτομο είμαστε, τι μας περιβάλλει και κάθε εμπειρία.
Αν και ακόμα δεν γνωρίζουμε τις λειτουργίες του νου ακριβώς, εργασίες όπως αυτές που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience (Σύνορα στην Ανθρώπινη Νευροεπιστήμη) υποδηλώνουν ότι μπαίνουμε σε μία εποχή μεγάλων εξελίξεων, κατά την οποία η επιστήμη της νευροφαινομενολογίας θα αποκαλύψει περισσότερα δεδομένα.
3. Τοποθεσία έναντι διανομής
Επί του παρόντος, η επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί το νου ή τη συνείδηση. Αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια που καλούμαστε να λύσουμε. Καταλαβαίνουμε παρόλα αυτά κάθε περιοχή, λειτουργία και διαδικασία του εγκεφάλου. Ξέρουμε ότι «στεγάζεται» στην κρανιακή κοιλότητα, η οποία χωρίζεται σε δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια τα οποία αλληλοσυνδέονται από το μεσολόβιο.
Τώρα, ο νους δεν βρίσκεται σε ένα φυσικό και συγκεκριμένο μέρος, αλλά κάνει τον εαυτό του έκδηλο εξαιτίας των νευρολογικών δικτύων και του κόσμου της εμπειρίας και συνδέεται με το σώμα μας.
Διαβάστε σχετικά: Οι τραυματικές αναμνήσεις μπορούν να επαναπρογραμματίσουν τον εγκέφαλο
4. Ο εγκέφαλος και ο νους, το βιολογικό και το ψυχολογικό
Ο εγκέφαλος είναι ένα βιολογικό όργανο, το αποτέλεσμα της εξέλιξής μας, που ακολουθεί τις αρχές της νευροβιολογίας, της φυσιολογίας και της ανατομίας. Κυβερνάται από βιολογικές διαδικασίες, ενώ ο νους κυβερνάται από ψυχολογικές διαδικασίες.
Ενώ η νευροεπιστήμη ασχολείται με την κατανόηση του εγκεφάλου και τις διαδικασίες του, η ψυχολογία έχει ξοδέψει δεκαετίες προσπαθώντας να καταλάβει πώς λειτουργεί ο νους. Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η γνωστική ψυχολογία είναι η πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση για να δώσει απαντήσεις σε όλα αυτά τα φαινόμενα που προκύπτουν στο νοητικό σύμπαν.
Έρευνες όπως αυτές που έχουν δημοσιευθεί στο Journal of Rational – Emotive & Cognitive – Behavior Therapy (Εφημερίδα για την Ορθολογική – Συναισθηματική & Γνωστική – Συμπεριφορική Θεραπεία) ανασκοπούν όλο αυτό το έργο και την ιστορική προοπτική του ως προς αυτό.
5. Ασθένειες του εγκεφάλου έναντι διαταραχών του μυαλού
Ο εγκέφαλος μπορεί να αναπτύξει ασθένειες και διαταραχές και να αντέξει τραύματα, όλα από τα οποία είναι εύκολα διαγνώσιμα. Δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο και για τον νου. Μια αλλαγή στο νου δεν μπορεί να κατονομασθεί ως «ασθένεια» επειδή δεν μπορεί να παρατηρηθεί με ακτινογραφίες, ΜRΙ ή από ένα κανονικό ιατρικό ιστορικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αναφερόμαστε σε ψυχικές διαταραχές.
Υπάρχουν κοινά στοιχεία τα οποία μπορούμε να τονίσουμε. Οποιαδήποτε ασθένεια, εγκεφαλικό πρόβλημα, ή αλλαγή στους νευροδιαβιβαστές επηρεάζουν την ψυχική υγεία. Ένα παράδειγμα αυτού είναι η έλλειψη σεροτονίνης, που θα μπορούσε να επηρεάσει τη διάθεση. Παρόλα αυτά, αυτό μπορεί να αντιστραφεί αν φροντίσουμε την πνευματική μας συγκέντρωση και πάμε σε θεραπεία επειδή ο νους αλλάζει τον εγκέφαλο.
6. Ο εγκέφαλος ελέγχει τη φυσιολογία, ο νους ελέγχει τι σκέφτεστε και νιώθετε
Ο εγκέφαλος και τ νους είναι δύο υπέροχα αλληλοσυνδεόμενες διαστάσεις. Ο πρώτος ενεργεί σαν ένα κτήριο, ενώ ο νους είναι η οντότητα που του δίνει ζωή, το διακοσμεί και το κατοικεί. Έτσι, ενώ ο εγκέφαλος δομεί κάθε φυσιολογική διαδικασία, ο νους είναι η άυλη έκφραση κάθε σκέψης, συναισθήματος, επεξεργασμένης εμπειρίας, χτισμένης πεποίθησης και ξεπερασμένου φόβου.
7. Αναγωγικός έναντι ολιστικού
Είναι ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ότι η μελέτη του εγκεφάλου τείνει να ακολουθεί μια αναγωγική προσέγγιση. Η νευροεπιστήμη επικεντρώνεται στη μελέτη μικρότερων διαδικασιών προκειμένου να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς που ενορχηστρώνουν κάθε λειτουργία. Είναι μια αναλυτική, πειραματική και πολύ αντικειμενική εργασία.
Ο νους, από την άλλη, είναι ολιστικό και φαινομενολογικό και ενσωματώνει διαδικασίες όλων των ειδών προκειμένου να προσπαθήσουμε να το κατανοήσουμε. Μπορούμε να το δούμε από μια γνωστική, συναισθηματική, φιλοσοφική και ακόμα και πνευματική προοπτική. Επειδή ενώ ο εγκέφαλος είναι μια συλλογή ιστών και νευρικών κυττάρων, ο νους είναι σαν τον κόσμο: κάτι απέραντο, άπειρο, και γεμάτο δυνατότητες.
Παρόλο που έχουν διαφορές, ο εγκέφαλος και ο νους είναι αλληλοσυνδεόμενες διαστάσεις
Για να καταλήξουμε, πρέπει να τονίσουμε μια μικρή πλευρά του θέματος. Παρόλο που έχουμε καταγράψει τις πιο παρατηρήσιμες διαφορές ανάμεσα στον εγκέφαλο και το νου και οι δύο διαστάσεις είναι αλληλοσυνδεόμενες και, προκειμένου να τις κατανοήσουμε, είναι αδύνατόν να χωρίσουμε τη μία από την άλλη.
Εξαιτίας αυτού, είναι σημαντικό η νευροεπιστήμη και η ψυχολογία να εργάζονται μαζί. Ας αποφύγουμε τον αναγωγισμό και ας διευρύνουμε τη ματιά μας.
Απόδοση: Παναγιώτα Νταλιακούρα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
