Ένας βασικός, κοινός ανθρώπινος φόβος είναι αυτός της μοναξιάς. Φοβάμαι να είμαι μόνος μου. Να μείνω μόνος μου. Φοβάμαι να με απορρίψουν, να με εγκαταλείψουν, να με περιθωριοποιήσουν.
Αφορμή γι’ αυτό το άρθρο στάθηκε μια συνεδρία που είχα πρόσφατα. Είναι από τα πιο περίεργα, δύσκολα και συναρπαστικά στοιχεία του επαγγέλματος. Να ακούς. Να παρατηρείς. Να μπαίνεις στη θέση του άλλου. Με σεβασμό και κατανόηση.
Ο καθένας έχει την ιστορία του. Δεν ξέρεις ποτέ τι θα ακούσεις. Γι’ αυτό και δεν μπορείς ποτέ να κρίνεις έναν άνθρωπο από την εικόνα του. Πίσω από το χαμόγελό του, δεν ξέρεις τον πόνο που μπορεί να έχει βιώσει. Πίσω από το βλέμμα που αποπνέει ελπίδα, δεν είσαι σε θέση να ξέρεις το βάθος της απελπισίας που έχει γνωρίσει. Αν συνειδητοποιούσαμε πόσο ίδιοι είμαστε σε πολλά πράγματα, θα ήμασταν λιγότερο σκληροί κι αυστηροί μεταξύ μας.
Ένας βασικός, κοινός ανθρώπινος φόβος είναι αυτός της μοναξιάς. Φοβάμαι να είμαι μόνος μου. Να μείνω μόνος μου. Φοβάμαι να με απορρίψουν, να με εγκαταλείψουν, να με περιθωριοποιήσουν.
Αυτός ο φόβος γεννιέται πολύ νωρίς στη ζωή μας, ανάλογα με τα βιώματά μας. Φωλιάζει η αίσθηση ότι δεν είμαι αρκετός. Δεν είμαι άξιος της αγάπης των άλλων. Είμαι ελλειμματικός. Είμαι προβληματικός. Κάπου κάτι κάνω λάθος. Κάπου φταίω και δεν αξίζω να αγαπηθώ.
Τα παιδιά είναι σαν τα σφουγγάρια. Απορροφούν ό, τι ακούν και καταγράφουν ό, τι βλέπουν. Όλα αφήνουν το αποτύπωμά τους. Οι λέξεις έχουν τη σημασία τους. Οι πράξεις έχουν τη βαρύτητά τους. Πράξεις που έγιναν ενώ δεν θα ‘πρεπε. Πράξεις που θα έπρεπε να είχαν συμβεί και δεν έγιναν ποτέ.
Ένα παιδί για να μεγαλώσει και ν’ ανθίσει χρειάζεται αγάπη. Με λόγια και πράξεις που τη φανερώνουν. Χρειάζεται στοργή, τρυφερότητα, κατανόηση, αποδοχή, ασφάλεια, επιβεβαίωση, ενθάρρυνση. Χώρο και χρόνο. Να μπορέσει να μάθει να εκφράζει όλες τις πτυχές του εαυτού του. Όλα του τα συναισθήματα.
Δεν μπορώ να μάθω να διαχειρίζομαι κάτι αν το αγνοώ ή το κρύβω ή το κρίνω. Κι ό,τι μαθαίνω να κρύβω πιστεύω ότι χρειάζεται να το κρύψω γιατί μου κάνει κακό. Και δεν μπορώ να αγαπήσω κάτι που δεν (απο)δέχομαι. Ή που δέχομαι υπό προϋποθέσεις. Και θα χρησιμοποιήσω ένα απλό παράδειγμα για να εξηγήσω λίγο περισσότερο τι εννοώ.
Σκεφτείτε ένα παιδάκι που κλαίει. Και τις συνηθισμένες «ενήλικες» αντιδράσεις που μπορεί να έχουμε ακούσει/παρατηρήσει/πει κι εμείς οι ίδιοι και άθελά μας ενδεχομένως. «Ωχού… Σταμάτα! Γιατί κλαις πάλι; Τι θες; Προσοχή; Με ντροπιάζεις μπροστά στον κόσμο! Τι θα σκεφτούν οι άλλοι; Τα καλά παιδάκια δεν κλαίνε! Τα αγόρια δεν κλαίνε. Οι δυνατοί δεν κλαίνε! Αν συνεχίσεις να κλαις θα σε δείρω! Θα σε βάλω τιμωρία!…»
Τι μαθαίνουμε έτσι σε ένα παιδί; Είναι κακό να κλαις. Δεν πρέπει. Ρεζιλεύεις και ρεζιλεύεσαι. Είναι ντροπιαστικό να κλαις. Είσαι αδύναμος αν κλαις. Δεν είσαι άντρας αν κλαις. Είσαι ευάλωτος. Τι θα πει ο κόσμος; Μπορεί να σε κρίνει άσχημα. Είσαι κακό παιδί αν κλαις και στενοχωρείς τους δικούς σου. Ή τους κάνεις να θυμώνουν μαζί σου. Το κλάμα τιμωρείται.
Όλα αυτά διδάσκουν πως είναι λάθος για πολλούς λόγους να δείχνεις το συναίσθημά σου. Κρύψε το. Πνίξε το. Αγνόησέ το. Και μαθαίνεις να κρύβεις αντίστοιχα ό, τι σου λένε πως είναι κακό ή λάθος να δείχνεις. Ένα παιδί δεν έχει φίλτρο να κρίνει αν αυτά που ακούει είναι σωστά ή όχι. Δέχεται αυτά που ακούει από τους «μεγάλους» σαν απόλυτες αλήθειες. «Οι μεγάλοι είναι σοφοί κι έχουν πάντα δίκιο».
Και τώρα θέλω να σκεφτείτε πώς μπορεί να αντιδράσει ένα παιδάκι αν δει έναν ενήλικα να κλαίει. Πόσο πιθανό είναι ένα παιδάκι να του φωνάξει και να του πει να σταματήσει να κλαίει; Το πιο πιθανό είναι το παιδάκι να πάει κοντά του, να ρωτήσει τι τον έκανε να κλαίει, τι συνέβη. Να τον χαϊδέψει, να τον αγκαλιάσει, να του κρατήσει το χέρι. Να του δώσει το παιχνίδι του ή το αρκουδάκι του για να τον παρηγορήσει…Τα παιδιά πολλές φορές ξέρουν καλύτερα από εμάς πώς να φερθούν. Σε τέτοιες περιπτώσεις ίσως να ήταν καλό να «παλιμπαιδίζαμε»! Να παίρναμε παραδείγματα από τα παιδιά…
Μέσα από τη δουλειά μου έχω τη δυνατότητα να παρατηρώ. Και βλέπω ότι πάρα πολλοί άνθρωποι που είναι δοτικοί χωρίς όρια στους άλλους, είναι δοτικοί γιατί έτσι έμαθαν να αισθάνονται περισσότερο αρεστοί κι αποδεκτοί. Έμαθαν ότι χρειάζεται κατά κάποιον τρόπο να εξαγοράζουν την αγάπη των άλλων. Φυσικά δεν εννοώ ότι όλοι οι άνθρωποι που είναι δοτικοί το κάνουν γι’ αυτό το λόγο. Ούτε επίσης ότι οι άνθρωποι που είναι “people pleasers” το κάνουν και πάντοτε συνειδητά. Αξίζει όμως να σταθούμε στο κίνητρο που καθοδηγεί τις πράξεις των ανθρώπων.
Διαβάστε σχετικά: Επτά λόγοι που οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται την αγάπη
Στην πεποίθηση που κρύβεται και λέει πως:
«Πρέπει να ικανοποιώ πάντα τους άλλους»
«Πρέπει να λέω πάντα ναι σε ό, τι μου ζητήσουν/προτείνουν»
«Πρέπει να βοηθάω πάντα τους πάντες»
«Πρέπει να είμαι πάντα διαθέσιμος για τους άλλους»
«Πρέπει να καταβάλω υπέρμετρη προσπάθεια για να είναι όλοι ευχαριστημένοι μαζί μου»
«Οι ανάγκες των άλλων είναι πιο σημαντικές»
«Αν πω όχι, θα τον πληγώσω»
«Αν πω όχι, θα τον θυμώσω»
«Αν πω όχι, δεν θα μου ξαναπροτείνει να βγούμε»
«Πρέπει πάντα να συμφωνώ με τους άλλους»
«Αν δείξω δυσαρέσκεια δεν θα με θέλουν στην παρέα»
«Αν δίνω συνεχώς δεν θα έχουν παράπονα από μένα. Άρα δεν θα με εγκαταλείψουν»
«Πρέπει» και «δεν πρέπει». Είναι καλό να υπάρχουν κανόνες για να συμβιώνουμε αρμονικά και να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο. Δεν είναι καλό να ακολουθούμε κανόνες όταν δεν μας αφήνουν να υπάρχουμε και να είμαστε ο εαυτός μας. Όταν καταπιεζόμαστε για να είμαστε αρεστοί στους άλλους. Γιατί αν πούμε όχι φοβόμαστε την επίκριση και την απόρριψη. Όπως ο άλλος έχει τα γούστα του, τα δικαιώματά του, τις ανάγκες του, έτσι κι εγώ. Κι οφείλω να τιμώ κι εγώ εμένα.
Οι ανάγκες μου δεν είναι λιγότερο σημαντικές από των άλλων ανθρώπων. Ούτε και περισσότερο σημαντικές βέβαια. Είμαστε ίσοι. Αρκεί ο τρόπος που εκφράζομαι και διεκδικώ αυτά που θέλω, να μην προσβάλλει/θίγει/καταπατά τα δικαιώματα των άλλων.
Μπορεί όμως να έχω χτίσει μια τέτοια σχέση με τον εαυτό μου και να έμαθα να κρύβομαι και να στρέφομαι ενάντια σε πτυχές μου που θεωρώ ότι είναι αρνητικές, ανεπαρκείς, λάθος. Γιατί; Γιατί δεν αγαπήθηκα. Κι αφού δεν αγαπήθηκα από τους γονείς μου, γεμίζω το κενό που υπάρχει όπως μπορώ.
Ο καθένας αναπτύσσει τις δικές του άμυνες και μηχανισμούς επιβίωσης. Έχει να κάνει με το εκάστοτε περιβάλλον που μεγαλώνει ένα παιδί και τα ερεθίσματα που δέχεται. Παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς πολύ επικριτικούς και ψάχνουν μια ζωή να βρουν το «λάθος» τους για να το διορθώσουν και να μην είναι «μόνα». Γιατί πρέπει να είναι τέλεια και σωστά για να κερδίσουν την αγάπη.
Παιδιά που μεγαλώνουν με αδιάφορους γονείς, γονείς που είναι απόντες και πιστεύουν πως δεν έχουν κάτι ενδιαφέρον ή αξιόλογο για να τα αγαπήσει κάποιος και να ασχοληθεί μαζί τους. Παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς απόντες αλλά με πολλά χρήματα και δώρα, ως κίνηση να καλυφθεί το κενό. Παιδιά που πιθανότατα θα μάθουν ότι όπως οι γονείς τους, τούς αγαπούσαν με χρήματα και παιχνίδια, έτσι θα εξαγοράζουν την αγάπη των άλλων γύρω τους.
Η εξουσία, τα χρήματα, η δύναμη, συχνά προσελκύουν ανθρώπους. Ανοίγουν πόρτες. Δεν ανοίγουν όμως καρδιές. Όσα και να δίνω δεν θα πάρω αυτό που χρειάζομαι, αν το κάνω ως αντίδραση στο φόβο μου. Αν «καλομάθω» τον άλλο για να μην έχει παράπονα δεν σημαίνει ότι θα τον κρατήσω κοντά μου. Συχνά μάλιστα μπορεί αυτό να είναι κι ο λόγος που θα χάσω κάποιον. Να γαντζωθώ πάνω του, να τον πιέσω και να τον πνίξω με τον τρόπο μου και να τον απομακρύνω. Όπως επίσης, πολλοί άνθρωποι θέλουν να δίνουν τα πάντα για να εξαρτηθεί ο άλλος από πάνω τους και να μην τους αφήσει. Να μην έχει θεωρητικά τουλάχιστον κάποιον λόγο να τους εγκαταλείψει και να αναζητήσει κάτι άλλο.
Το ζητούμενο είναι να πλαισιώνομαι από ανθρώπους που θέλω και θέλουν να είναι δίπλα μου από ελεύθερη επιλογή. Επειδή ταιριάζουμε. Όχι επειδή καταπιεζόμαστε ή συμβιβαζόμαστε.
Να δίνω όσα θέλω να δώσω στους άλλους, επειδή πραγματικά το επιθυμώ και το επιλέγω. Επειδή αυτό είμαι και με εκφράζει ως άνθρωπο. Όχι επειδή φοβάμαι πως θα χάσω τον άλλο αν δεν το κάνω. Όχι για να είμαι αρεστός. Όχι για να «αγοράσω» αγάπη.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
