Η αίσθηση ότι μπορεί να μην μοιάζουμε με τους άλλους είναι ο λόγος που μας κρατάει απομακρυσμένους και μόνους, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που αποζητάμε είναι η σύνδεση.
«Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας» δήλωσε ο Κάρολος Κουν, αποκαλύπτοντας με αυτή την απλή φράση την ψυχοθεραπευτική δύναμη του θεάτρου. Εκεί όπου συναντιούνται η ψυχή και ο νους μας.
Μέσα από το έργο και τους πρωταγωνιστές του, ο άνθρωπος νιώθει πως συμμετέχει, πως μοιράζεται, πως δεν είναι μόνος. Ο ηθοποιός είναι μια ανάσα μακριά από το θεατή και τον αγγίζει καταλυτικά, περνώντας μηνύματα όχι μόνο με τα λόγια του έργου, αλλά με όλο του το είναι.
Η ιστορία του Μπιλ και της Λου, που ανεβαίνει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, περιγράφει μια δυνατή φιλία που αναπτύσσεται διά αλληλογραφίας, ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που ζουν σε διαφορετικές ηπείρους.
Η Λου, ένα κάπως ιδιόρρυθμο, μοναχικό 8χρονο κορίτσι που μένει στη Μελβούρνη μαζί με τους εκκεντρικούς γονείς της, και ο Μπιλ Σπίλμπεργκ, ένας παχύσαρκος, φοβικός και μοναχικός 44χρονος που πάσχει από το σύνδρομο Άσπεργκερ και ζει στη χαοτική Νέα Υόρκη αλληλογραφούν και προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να νικήσουν την μοναξιά τους, και να αισθανθούν ότι κάποιος τους αποδέχεται και τους καταλαβαίνει.
Το έργο έχει μια παιδική, αφοπλιστική ειλικρίνεια και δίνει φωνή σε ανθρώπους που έχουν μάθει να ζουν στη σιωπή, ενώ φωτίζει την ομορφιά και την ευαλωτότητα αυτών που αποκαλούμε «διαφορετικούς». Τελικά, μας δείχνει έναν τρόπο να συμφιλιωθούμε και με τον εαυτό μας.
Αυτή ακριβώς η μοναδικότητά και το αποτύπωμά τους.
Βγαίνοντας από το θέατρο, άρχισα να σκέφτομαι για την ψυχοθεραπεία. Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο πολλές φορές έρχονται οι άνθρωποι;
Είμαι ομοφυλόφιλος, οι γονείς μου δεν θέλουν να με βλέπουν
Το παιδί μου έχει ΔΕΠΥ, και το κοροϊδεύουν στο σχολείο
Εγώ και ο άντρας μου δεν ταιριάζουμε, είμαστε τόσο διαφορετικοί
Γιατί να είμαι τόσο ευαίσθητη, γιατί δεν μπορώ κι εγώ να είμαι αναίσθητη σαν τους άλλους, και να περνάω απλώς καλά;
Σε όλη μας τη ζωή προσπαθούμε να «χωρέσουμε»: σε κουτάκια, ρόλους, δουλειές, ταμπέλες που μας φόρεσαν χωρίς να το επιλέξουμε. Για να είμαστε αποδεκτοί στο σχολείο, στο εργασιακό περιβάλλον, στην οικογένεια. Προσπαθούμε να χωρέσουμε, κι εμείς σαν ηθοποιοί σε ξένα κοστούμια: άλλα πολύ μεγάλα, αλλά πιο μικρά, μα σίγουρα σπάνια τα δικά μας κοστούμια, που φτιάξαμε με τις κλωστές και με τα υφάσματά μας.
Διαβάστε σχετικά: Δεν ξεκινάω ψυχοθεραπεία γιατί φοβάμαι να συναντήσω τον εαυτό μου
Σκέφτομαι μια μητέρα που ήρθε πρόσφατα στο γραφείο μου, ανήσυχη για την 10χρονη κόρη της, ένα κατά τα άλλα χαρούμενο και ήρεμο πλάσμα, επειδή είναι εσωστρεφής και έχει μονάχα 2 φίλες. Ή τον Δ., που προσπαθεί να «νικήσει» την ομοφυλοφιλία του, παλεύοντας, εδώ και χρόνια μέσα σε σχέσεις με γυναίκες, που τελικά το μόνο που αφήνουν είναι ματαίωση και στέρηση των όσων επιθυμεί.
Η αίσθηση ότι μπορεί να μην μοιάζουμε με τους άλλους είναι ο λόγος που μας κρατάει απομακρυσμένους και μόνους, ενώ στην πραγματικότητα το μόνο που αποζητάμε είναι η σύνδεση.
Η επιθυμία για σύνδεση εντοπίζεται βαθιά μέσα στη βιολογική μας σύσταση. Ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο που αγωνίζεται διαρκώς να συνδεθεί με κάτι που υπάρχει πέρα από τον εαυτό του.
Όταν αισθανόμαστε σύνδεση, νευροβιολογικά συμβαίνουν τα εξής:
- Ο οργανισμός εκκρίνει θετικές ορμόνες: ωκυτοκίνη, σεροτονίνη, ντοπαμίνη
- Τα κέντρα ανταμοιβής του εγκεφάλου ανάβουν σαν χιλιάδες λαμπάκια ενός φανταστικού χριστουγεννιάτικου δέντρου
- Ο προμετωπιαίος λοβός, που η δουλειά του είναι να σχεδιάζει και να αποκρούει τις απειλές, ηρεμεί και χαλαρώνει, αφήνοντας χώρο για νέες ιδέες
- Βιώνουμε «ασφαλή δεσμό», καθώς οι άλλοι μας αποδέχονται
Από την άλλη η ντροπή, όταν αισθάνεται κανείς διαφορετικός, είναι ο φόβος της αποσύνδεσης από τους άλλους – ο φόβος ότι κάτι που κάναμε ή που δεν καταφέραμε να κάνουμε, μας κάνει ανάξιους να επικοινωνήσουμε και να αγαπηθούμε.
Πολλές φορές για να πλησιάσουμε ως ψυχοθεραπευτές χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά για να συναντήσουμε στον δικό του κόσμο το θεραπευόμενο: σε μια χώρα, όπου τα πάντα είναι πολύ «μπερδαπορημένα», όπως λέει και ο Λου στο έργο.
Ο ψυχοθεραπευτής μέσα σε αυτό το πλαίσιο, χρειάζεται να ταξιδέψει και να μπει στον κόσμο του άλλου ανθρώπου, όποιος κι αν είναι αυτός: πολλές φορές είναι μια χώρα σκοτεινή, όπου όλα μας περιγράφονται ως άδικα, λάθος, ή ψέμα. Συχνά σε αυτόν τον κόσμο δεν υπάρχει ελπίδα, ή κυριαρχεί ένα σύστημα αξιών που δεν συμπίπτει με το δικό μας. Μπορεί να υπάρχει τρόμος, απειλή ή βία. Ή απλώς μπορεί όλα να μοιάζουν αλλόκοτα και αστεία.
Η δουλειά του ψυχοθεραπευτή σε αυτόν τον κόσμο είναι να βλέπει τα αλλόκοτα πλάσματα και να τα μετατρέπει σε κάτι που μπορεί ο θεραπευόμενος να αναγνωρίσει ευκολότερα.
Τι συμβαίνει όταν ο ψυχοθεραπευτής μπαίνει σε αυτόν τον κόσμο;
Σα να συνοδεύουμε ένα άτομο που δυσκολεύεται να περπατήσει, βαδίζουμε αργά, συντονιζόμαστε μαζί του, «κρατώντας» πάντα με ασφάλεια τη διαδικασία («Ηolding», κατά το Winnicott).
Και όπως τα νησιά, απόμακρα στην επιφάνεια, αλλά συνδεδεμένα στο βυθό της θάλασσας, χρειάζεται κανείς να πάει βαθιά για να βρει τα κοινά τους σημεία.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bryan JL, Baker ZG, Tou RY (2017). Prevent the blue, be true to you: Authenticity buffers the negative impact of loneliness on alcohol-related problems, physical symptoms, and depressive and anxiety symptoms. Journal of Health Psychology. 2017;22(5):605-616. doi:10.1177/1359105315609090
- Brown, Brene (2018). Dare to Lead: Brave Work. Tough Conversations, Whole Hearts. Ebury Publications
