Η σχέση γονέα παιδιού είναι γεμάτη προκλήσεις και απολαβές, απαιτητική όσο και ανταποδοτική. Θέτει διλήμματα, προκαλεί φόβους και αγωνίες ως προς πιθανούς εξωτερικούς κινδύνους αλλά και ερωτήματα αναφορικά με τα μηνύματα που το παιδί λαμβάνει στη σχέση μαζί τους.
Ωθούμενοι από τις θεμιτές προσδοκίες που διατηρούν σχετικά με τη συμπεριφορά και την εξέλιξη του παιδιού, οι γονείς μέσα από τη στάση τους στην καθημερινότητα αλλά και πιο ειδικά στη σχέση μαζί του, λειτουργούν ως πρότυπο, επιδιώκοντας να το επηρεάσουν αντίστοιχα. Πασχίζουν να περάσουν μηνύματα που θα κατευθύνουν τη νοοτροπία και τις επιλογές του ώστε να συγκλίνουν όσο το δυνατόν περισσότερο με τον δικό τους αποδεκτό τρόπο, καθώς αναγνωρίζουν ότι με τη στάση τους συμβάλλουν σταθερά στη διάπλαση του χαρακτήρα του.
Ένα από τα σημαντικά ζητήματα στη σχέση γονιού – παιδιού αφορά στην προώθηση της αλήθειας. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις διδαγμάτων που επιλέγουν να του μεταδώσουν, έτσι και σε αυτήν, ο χρυσός κανόνας αποτελεί το δικό τους παράδειγμα. Η προτίμηση του παιδιού προς την αλήθεια χτίζεται στα πλαίσια της μεταξύ τους επαφής, σαν τρόπος επικοινωνίας που θα αποδυναμώσει την άμεση ανταμοιβή ή τη διευκόλυνση που συχνά προσφέρει το ψέμα.
Οι γονείς χρειάζεται να κάμψουν την αυθόρμητη αντίδραση του παιδιού να αποκρύψει το λάθος, την αποτυχία προκειμένου να διατηρήσει ή να ενισχύσει την καλή εικόνα για τον εαυτό του. Η πρόκληση είναι μεγάλη καθώς το ψέμα επιτρέπει, έστω και παροδικά, την αποφυγή της τιμωρίας ή της απογοήτευσης που προκαλεί η αποκάλυψη της αλήθειας, με την υπόσχεση του οφέλους που προσφέρει η δυνατότητα να ξεφύγει κανείς από τη συνέπεια μιας πράξης. Οι γονείς καλούνται να πείσουν για την αξία της ειλικρίνειας όταν αυτή με κάποιον τρόπο λειτουργεί ενάντια στην επιθυμία για προσωπικό συμφέρον, υλικό ή ηθικό, με όποιον τρόπο κι αν ορίζεται.
Η πρόκληση είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς και οι ίδιοι αντιμετωπίζουν παρόμοια διλήμματα στη σχέση τους με το παιδί. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που καλούνται να είναι ειλικρινείς σε θέματα που τους δυσκολεύουν, που προκαλούν αμηχανία, που εμπίπτουν στην κατηγορία “ταμπού” τα οποία προκύπτουν είτε με αφορμή τη σχέση των γονιών είτε ως ερεθίσματα από το περιβάλλον.
Πόσο εύκολο είναι για τον ενήλικα να αποκαλύψει την αλήθεια για δικά του θέματα. Πόσο αντέχει να κλονίσει την εικόνα που επιθυμεί να διατηρεί στα μάτια του παιδιού. Πόση αμηχανία βιώνει απέναντι στο ενδεχόμενο να παραδεχτεί λάθη και αστοχίες. Πόσο ο φόβος να εκτεθεί και να απολογηθεί για τις επιλογές του, κινδυνεύοντας να χάσει τη θέση του άτρωτου ή του αλάνθαστου, οδηγεί στην εύκολη διέξοδο που προσφέρει το ψέμα.
Διαβάστε σχετικά: Μεγαλώνοντας ανεξάρτητα παιδιά
Η στάση του γονιού είναι συχνά καθοριστική για τις αντίστοιχες επιλογές του παιδιού. Είναι άραγε θεμιτό να επιδιώκουμε μια ειλικρινή απάντηση από εκείνο, όταν οι ίδιοι συγκαλύπτουμε τα συναισθήματα ή τις δυσκολίες στις δικές μας σχέσεις;
Όσα άλλοθι κι αν αναγνωρίζουμε στον εαυτό μας για τη διαφορετική διαχείριση που επιλέγουμε, είτε μέσα από το πλεονέκτημα που προσφέρει η θέση του ενήλικα, είτε στη βάση της επιθυμίας να τα προστατέψουμε από δυσάρεστες πληροφορίες, η στάση αυτή λειτουργεί περισσότερο σαν υπεκφυγή παρά σαν δικαιολόγηση.
Η αλήθεια είναι περισσότερο ένας τρόπος που συνηθίζει κανείς να υιοθετεί όταν σχετίζεται με τους γύρω του παρά ένα μάθημα που εφαρμόζει επειδή κάποιος του υποδεικνύει ή του επιβάλλει. Οι γονείς συχνά ξαφνιάζονται, νιώθουν ντροπή ή απογοήτευση όταν το παιδί τους πιαστεί να λέει ψέματα, ωστόσο δυσκολεύονται να αναλογιστούν με ποιον τρόπο η δική τους συμπεριφορά κάνει το ψέμα την μόνη επιλογή. Μήπως είναι αυτό που ο γονιός αντέχει περισσότερο να ακούσει;
Aς αναλογιστούμε την περίπτωση ενός παιδιού που ξεκινά να καπνίζει κρυφά. Η μητέρα το ανακαλύπτει, και απειλεί να το πει στον πατέρα. Εκείνος γνωρίζει ήδη τι συμβαίνει, ωστόσο δεν μιλάει ανοιχτά στο παιδί του, αρκούμενος σε μια σιωπηλή σύμβαση ότι δε θα καπνίσει ποτέ μπροστά του. Ιστορίες παιδιών που, χρόνια μετά, από τη θέση του ενήλικα πλέον, συναινούν ακόμη στο να συνεχίσουν να αποκρύπτουν την πραγματικότητα από σεβασμό στην επιθυμία του πατέρα που έχει προ καιρού παραβιαστεί, σε μια σιωπηρή αμοιβαία συμφωνία ξεγελάσματος.
Όλα τα τεκμήρια είναι εκεί, ένα πακέτο τσιγάρα στο τραπέζι, ο ξεχασμένος αναπτήρας στο μπουφάν, η μυρωδιά που πάντα προδίδει και τους πιο επιμελείς ως προς την υγιεινή, ωστόσο κανείς από τους δυο δεν είναι έτοιμος να μιλήσει ανοιχτά για την αλήθεια που και οι δυο προ καιρού γνωρίζουν. Το παράδειγμα θα ήταν αμελητέο αν την ίδια στιγμή δεν αποτελούσε μια συμβολική επανάληψη των μηνυμάτων που ο γονιός αναπαράγει και το παιδί αντίστοιχα λαμβάνει στη σχέση μαζί του.
Πέρα από μυστικές διαφωνίες ή αντιρρήσεις, το ψέμα λειτουργεί σαν ένας κοινά αποδεκτός τρόπος συσχετισμού και συνύπαρξης, που συντηρείται όσο κανείς δεν μιλά ανοιχτά γι’ αυτές. Πρόκειται για μια αμοιβαία παραδοχή ότι “πρόβλημα” δε συνιστά το γεγονός καθεαυτό αλλά η ενδεχόμενη αποκάλυψή του.
Σε αυτήν την περίπτωση, το ψέμα στηρίζει την ανάγκη του γονιού να διεκδικεί το ρόλο του σοβαρού και αυστηρού κηδεμόνα επιβάλλοντας έναν επίπλαστο σεβασμό που η προσποίηση του επιτρέπει να διατηρεί για τον εαυτό του. Το παιδί με τη σειρά του, του κάνει το χατίρι όπως θα λέγαμε απλοϊκά, θεωρώντας ότι με αυτόν τον τρόπο προστατεύει τη σχέση.
Μέσα από τη σιωπή και την απόκρυψη προσφέρει στο γονιό την ψευδαίσθηση μιας θέσης ισχύος, καθώς αν προτάξει την επιθυμία του μιλώντας ανοιχτά για τις επιλογές του θα εκληφθεί σαν να συμβάλλει στην αποκαθήλωσή του.
Είναι άραγε η ανάγκη για αυτοπροστασία – της εικόνας ή των κεκτημένων μας – θεμιτός λόγος για την καταφυγή στο ψέμα; Ιδιαίτερα μάλιστα, όταν η θέση που επιλέγει για τον εαυτό του, τι αντίστοιχα επιδιώκει μέσα από αυτήν, είναι μια απόφαση καθοριστική όχι μόνο ως προς την τωρινή σχέση με το παιδί αλλά και για τη στάση που θα υιοθετήσει ως μελλοντικός ενήλικας.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
