Εντελώς ο εαυτός του μπορεί να είναι κανείς μόνο εφόσον μένει μόνος του. Μόνον τότε είναι ελεύθερος.
Η πιο παλιά μαρτυρία σχετικά με τη μοναξιά αποδίδεται στον Zimmerman και στο έργο του ÜberdieEinsamkeit (“Περί Μοναξιάς”). Από τη δεκαετία του 1950 και μετά αρχίζει να προσδιορίζεται το πλαίσιο της μοναξιάς, ενώ τα πρώτα ερευνητικά δεδομένα έρχονται αρκετά αργότερα. H μοναξιά, αν και αποτελεί αναπόφευκτη εμπειρία ζωής, την οποία όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου, βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους, περιγράφεται με ποικίλους τρόπους, δίχως να αντιστοιχεί σε έναν συγκεκριμένο ορισμό.
Από τους κλασσικούς ερευνητές της μοναξιάς των ενηλίκων, οι Peplau & Perlman, η μοναξιά ορίζεται ως η δυσάρεστη εμπειρία που βιώνει ένα άτομο, όταν το δίκτυο των κοινωνικών του σχέσεων είναι ελλιπές κατά κάποιο σημαντικό τρόπο, ποιοτικά ή/και ποσοτικά.
Ένας άλλος ορισμός, αρκετά συχνός στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία αναφέρει πως: η μοναξιά είναι μια κατάσταση η οποία βιώνεται από το άτομο όταν υπάρχει δυσάρεστη ή ανεπίτρεπτη απουσία (της ποιότητας) ορισμένων σχέσεων. Περιλαμβάνει καταστάσεις όπου ο αριθμός των υπαρκτών σχέσεων είναι μικρότερος από αυτόν που το άτομο επιθυμεί, καθώς και καταστάσεις όπου η οικειότητα που ποθεί το άτομο, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.
Άλλοι πάλι τη θεώρησαν προϊόν αλληλεπίδρασης ανάμεσα στους παράγοντες της προσωπικότητας και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, με την ανάγκη για ανθρώπινη οικειότητα, να παραμένει ανεκπλήρωτη.
Από την πλευρά τους οι φιλόσοφοι έχουν τοποθετηθεί ποικιλοτρόπως απέναντι στη μοναξιά, κάνοντας λόγο και για τις δύο μορφές που μπορεί να πάρει – επώδυνη και ευεργετική. Ο Πλάτωνας (428-347 π.Χ) θεωρούσε πως η μοναξιά είναι ικανή να επηρεάσει τόσο τη συμπεριφορά όσο και τη συνείδησή του ανθρώπου. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ) υποστήριξε ότι για να μπορέσει να ζήσει κάποιος μόνος του θα πρέπει να είναι ή Θεός ή θηρίο.
O Pascal αναφέρει πως: Όλα μας τα δεινά προέρχονται από το ότι δεν είμαστε ικανοί να καθίσουμε ήρεμα σ’ ένα δωμάτιο, μονάχοι.
O Schopenhauer, συνδέει την ελευθερία έκφρασης και ύπαρξης με τη μοναξιά. Συγκεκριμένα, Εντελώς ο εαυτός του μπορεί να είναι κανείς μόνο εφόσον μένει μόνος του. Μόνον τότε είναι ελεύθερος.
Διαβάστε σχετικά: Ο φόβος της μοναξιάς και πώς να απεμπλακούμε από αυτόν
Από το χώρο του υπαρξισμού ο Kierkegaard περιγράφει τη μοναξιά, ως μέσο για προσωπική εμβάθυνση και εσωτερική αναζήτηση, η οποία περνάει μέσα από τη συμφιλίωση με το φόβο του θανάτου· Μόνο όταν ο άνθρωπος αποδεχθεί το θάνατο, είναι ελεύθερος να εμβαθύνει στην αλήθεια της ύπαρξής του.
Από τον ίδιο χώρο του υπαρξισμού, ο Gotesky, διαχωρίζει τη φυσική μόνωση (όταν δεν βρισκόμαστε στον ίδιο χώρο με άλλους ανθρώπους), από τη μοναξιά, ως απόρροια της απόρριψης και το αποκλεισμού μας από τους άλλους, ενώ επιθυμούμε να είμαστε μέρος της ομάδας τους. Και τη μοναξιά που μας υπαγορεύει η μοναχική μας διαδρομή σε αυτή τη ζωή από την επιλεγμένη μοναξιά, που είναι απαλλαγμένη από πόνο και δυσφορία.
O Sartre με τη γνωστή πλέον διαπίστωση ότι: Η κόλαση είναι οι άλλοι, κατατάσσει τη μοναξιά στις αρνητικές αντιδράσεις του ανθρώπου που εκδηλώνονται είτε ως παραίτηση, είτε ως απελπισία. Γνωρίζοντας ότι οι άλλοι υπάρχουν, οδηγούμαστε στην οδυνηρή διαπίστωση της προσωπικής μας μόνωσης.
O Nietzsche, διαχωρίζει τη μόνωση από τη μοναξιά μέσα στο πλήθος. Η ειδοποιός διαφορά για τον ίδιο είναι ότι στην πρώτη περίπτωση, ο ίδιος ο άνθρωπος “κατατρώει” τον εαυτό του, ενώ στη δεύτερη “κατατρώγεται” από το πλήθος που τον περιβάλει.
O αυστροεβραίος φιλόσοφος, Martin Buber, έχει σχετικά αναφέρει ότι Η μοναξιά είναι ο τόπος του εξαγνισμού, περιγράφοντάς τη ως αναγκαίο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζει ότι μέσα από την αληθινή αλληλεπίδραση με τους άλλους, το άτομο κατανοεί τη μοναδικότητά του.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
- Fromm Reichmann, F. (1959). Loneliness. Psychiatry, 22, 1-15.
- Nietzsche, F. (1844-1900). Stanford Encyclopedia of Philosophy. Διαθέσιμο σε: http://plato.stanford.edu/entries/nietzsche/
- Peplau, L. A., & Perlman, D. (1982). Loneliness: A sourcebook of current theory, research and therapy. New York: Wiley.
- Rosedale, M. (2007). Loneliness: An exploration of Meaning. Journal of the American Psychiatric Nurses Association, 13 (4), 201-209.
- Σοπενχάουερ, Α. (1788-1860). Η τέχνη να επιβιώνεις. Εκδόσεις: Γνώση.
- Weiss, R. S. (1973). Loneliness: The experience of emotional and social isolation. Cambridge, MA: MIT Press.
- Zimmermann, J. G. (1786). Über díe Einsamkeit [About loneliness]. Frankfurt: Thoppau.
- Γαλανάκη, Ε. (2015). Μοναξιά. Το παράδοξο της ανθρώπινης φύσης (πρόλ. Γ. Κουγιουμτζάκης). Εκδόσεις: Gutenberg
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
