Αγαπημένε μου Άγιε Βασίλη, φέτος δεν ήμουνα καλό παιδάκι, δεν ήμουν όμως και κακό, ήμουν ζωηρός, παιχνιδιάρης, νοιαζόμουνα για τα μαθήματά μου, αλλά δεν είχα πάντα όρεξη, μου αρέσουν οι φίλοι, αλλά μαλώνουμε και καμιά φορά, αγαπώ τους γονείς μου, όμως νευριάζω μαζί τους πολλές φορές, όπως νευριάζω και με τους δασκάλους μου όταν με ζορίζουν.
Αυτή η συνήθεια του Άγιου Βασίλη να φέρνει δώρα μόνο στα «καλά» παιδιά είναι σαν να αποκλείει σχεδόν όλα τα παιδιά του κόσμου, καθώς φαντάζει σαν να να τους λέει πως μπορούν να είναι μόνο καλά ή μόνο κακά.
Ο άνθρωπος παρόλα αυτά, σε όλες του τις ηλικίες, δεν υφίσταται μονοδιάστατα. Αντιθέτως, η προσωπικότητά του δομείται πάνω σε πολλαπλά χαρακτηριστικά, ενώ αντίστοιχα η φύση του διαμορφώνεται πολυφωνικά.
Ο μονοφωνικός εαυτός -καλό παιδί / κακό παιδί- ενυπάρχει μονάχα στη βρεφική, νηπιακή ηλικία κατά την οποία το νήπιο αντιλαμβάνεται τη μητέρα του και μέσα από το βλέμμα της τον εαυτό του και άρα και τον κόσμο ολόκληρο, μόνο ως καλό ή κακό. Ως εκ τούτου το αντάλλαγμα του αγίου είναι παράδοξο και δημιουργεί σύγχυση στα παιδιά.
Βέβαια, ως είθισται, το κάθε δώρο γίνεται στα πλαίσια μιας ανταλλακτικής σχέσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο και ο Άγιος Βασίλης είναι μία από τις φιγούρες που την συναντούμε σε πολλούς πολιτισμούς με διάφορες παραλλαγές, αλλά πάντοτε με αυτό το κοινό στοιχείο: φέρνει δώρα με ανταλλάγματα. Άλλωστε, όπως λέει ο Γάλλος ανθρωπολόγος Μαρσέλ Μος, εάν μπορούμε να κατανοήσουμε τους κανόνες και τον ρόλο της ανταλλαγής δώρων και της αμοιβαιότητας, μπορούμε να καταλάβουμε ολόκληρο τον πολιτισμό.
Κι ο δικός μας πολιτισμός συμπυκνώνει το αντάλλαγμα στη δυϊστική διχοτόμηση του ανθρώπινου ψυχισμού σε καλό και κακό, σε μια κανονιστική δηλαδή θέση περί διαπαιδαγώγησης των παιδιών.
Ο Άγιος Βασίλης λοιπόν περιμένει από τα παιδάκια να είναι καλά για να συνεχίσει να φέρνει τα δώρα του. Η έννοια όμως του καλού παιδιού έχει έναν ηθικοπλαστικό χαρακτήρα ο οποίος περιορίζει την παιδική προσωπικότητα στα στενά όρια και πλαίσια μιας καταπιεστικής κανονικότητας.
Διαβάστε σχετικά: Τα δώρα των παιδιών για τα Χριστούγεννα
Ο δρόμος της «καλοσύνης», ως μονομέρεια, στερεί από την προσωπικότητα του παιδιού την ανάγκη η καλοσύνη να χτίζεται πάνω στα θεμέλια της διαλογικής του αναζήτησης, της συνεχούς αντίστιξης και της «αντιπαράθεσης» των πολλαπλών του εσωτερικών φωνών, διότι η προσωπικότητα του παιδιού δεν χτίζεται πάνω στις διχοτομήσεις, αλλά μέσα από τις συνεχείς συνθέσεις των αντιφάσεων και των αναζητήσεών του.
Τα παιδιά εν ολίγοις, όπως ακριβώς και οι ενήλικες δεν είναι μόνο καλά ή μόνο κακά, παρά μια σύνθεση των δικών τους εσωτερικών φωνών, που σημαίνει πως στη βάση ενός «καλού παιδιού» αναπτύσσονται οι «καλές» τους και οι «κακές» τους στιγμές και πλευρές. Σίγουρα λοιπόν ένας καλός άνθρωπος μπορεί να έχει και κακές συμπεριφορές, όπως κι ένας κακός να έχει και καλές.
Ποια εννοούμε όμως συνήθως ως καλά παιδιά; Νομίζω πως αυτά που δεν μας ενοχλούν, τα βολικά, ίσως και τα αλάνθαστα, όσα δηλαδή προσπαθούν να μη ζουν ως παιδιά.
Η αξία του δώρου προς τα παιδιά έγκειται στην ενίσχυση των σχέσεων κι όχι στην επιβράβευση ή την τιμωρία της συμπεριφοράς τους. Κάνουμε, με άλλα λόγια, δώρα μεταφέροντας μέσα από αυτά συμπυκνωμένες τις επιθυμίες μας, τις προσδοκίες μας και τα συναισθήματα μας. Είναι χρήσιμο λοιπόν το κάθε δώρο απλώς να προηγείται για να διαμορφώνει το σκηνικό της ανταλλαγής όλων των παραπάνω. Το δώρο, δεν είναι ο στόχος αλλά το μέσο για την συναναστροφή μας με τα παιδιά.
Για τα παιδιά τα δώρα και η γιορτινή ατμόσφαιρα είναι πολύ γοητευτικά και παίρνουν άλλες διαστάσεις στη φαντασία τους, η οποία καλπάζει σαν άτι. Στα όρια της φαντασίας τους λοιπόν ο μύθος του Άι Βασίλη έχει τις συμβολικές του διαστάσεις και δημιουργεί τεράστια προσμονή και χαρά, την οποία είναι άδικο να τους την στερούμε με την απειλή του «καλού» παιδιού. Ας αφήσουμε λοιπόν τα παιδιά να είναι απλά …. Παιδιά.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
