Κάθε ναρκισσιστική προσωπικότητα λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο.
Σύμφωνα με τo εργαλείο αναζητήσεων Google Trends, τα τελευταία δέκα χρόνια η χρήση του όρου «ναρκισσιστής» έχει αυξηθεί και συχνά χρησιμοποιείται ως προσβολή. Σε κανέναν δεν αρέσει να είναι γνωστός ως ναρκισσιστής ή να χαρακτηριστεί ως άτομο με ναρκισσιστική συμπεριφορά – παρόλο που για τους ψυχολόγους οι ναρκισσιστικές ανάγκες είναι φυσιολογικές και καθολικές. Όλοι πρέπει να επαινούνται από τους γονείς ή τους φροντιστές τους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας αλλά και αργότερα στη ζωή, να εκτιμούνται από τους φίλους και τους σημαντικούς άλλους.
Αυτός ο συγκεκριμένος τύπος εκτίμησης – γνωστός ως επικύρωση – είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη της υγιούς αυτοεκτίμησης.
Το 1914, ο Φρόιντ ισχυρίστηκε ότι όλα τα βρέφη περνούν από ένα στάδιο «πρωτογενούς ναρκισσισμού», ένα πρωτόγονο εγωκεντρικό πλαίσιο στο οποίο δεν μπορούν να καταλάβουν ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι απόλυτα ξεχωριστά όντα από αυτά.
Αυτό το στάδιο, είπε ο Φρόιντ, είναι μόνο μια στάση στο δρόμο για την ανάπτυξη ενός φυσιολογικού, υγιούς ενήλικα. Σε αντίθεση με πολλούς, ο Φρόιντ πίστευε ότι οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες σε ενήλικες προκλήθηκαν από την υπερβολή του υγιούς ναρκισσισμού. Μία διάδοχός του, η Κάρεν Χόρνεϊ, πίστευε ότι αυτές οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες θα μπορούσαν να προκληθούν από ένα συγκεκριμένο στυλ γονικής μέριμνας: εάν οι γονείς υπερεκτιμούν ή υποτιμούν τα παιδιά τους, είπε, τότε θα μεγαλώσουν συνεχώς λαχταρώντας ασυνήθιστα επαίνους ή επικύρωση.
Ένας άλλος, πιο πρόσφατος ψυχαναλυτής, ο Ότο Κέρνμπεργκ, θεωρεί τον ναρκισσισμό στον ενήλικα ως ένα είδος προσωπείου ή έναν τρόπο προστασίας του εαυτού του. Είπε ότι οι άνθρωποι με ναρκισσιστικές προσωπικότητες αποκομίζουν την επικύρωση που χρειάζονται από τους ίδιους όσο και από άλλους, υποστηρίζοντας τον εαυτό τους με τεχνητό τρόπο, γεγονός που δεν τους αφήνει κανένα αποτελεσματικό τρόπο να υποστηρίξουν εσωτερικά τη δική τους αυτοεκτίμηση.
Διαβάστε σχετικά: Στο μυαλό ενός Νάρκισσου
Ο ναρκισσισμός όχι μόνο είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης κοινωνικής και συναισθηματικής ανάπτυξης, αλλά ούτε έχει μία μοναδική έννοια. Έχουν δημιουργηθεί αρκετές υποκατηγορίες, οι οποίες χρησιμεύουν για να σκιαγραφούν τις διαφοροποιήσεις του ναρκισσιστικού χαρακτήρα (τόσο τις φυσιολογικές όσο και τις παθολογικές).
Για παράδειγμα, η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να υποδιαιρεθεί σε θετικούς και αρνητικούς τύπους, γνωστούς ως «κοινωνικός» ή «αντικοινωνικός» ναρκισσισμός. Ο τυπικός μεγαλοπρεπής ναρκισσιστής που έχει γίνει τάση, μπορεί να επισκιάσει έναν λιγότερο γνωστό αλλά εξίσου δύσκολο τύπο προσωπικότητας: τον ευάλωτο ναρκισσιστή.
Μέσα στην τρέχουσα αντίληψη του ναρκισσισμού βρίσκεται η αρχή πως ο ναρκισσιστής υπάρχει μόνο για τον εαυτό του και συχνά οδηγείται σε κατάχρηση ή η εκμετάλλευση σχέσεων για δικό του όφελος.
Αυτό χαρακτηρίζει καλύτερα τον αντικοινωνικό ναρκισσιστή – ένα εξαιρετικά δύσκολο, εγωκεντρικό άτομο που αναμένει υπερβολική ικανοποίηση από τους άλλους στη ζωή του. Αντίθετα, οι κοινωνικοί ναρκισσιστές αποκομίζουν την αποδοχή από θετικά επιτεύγματα. Προσπαθούν να κάνουν καλές πράξεις – συχνά σε κοινή θέα – και να κάνουν τους άλλους ανθρώπους να είναι ευχαριστημένοι μαζί τους. Με τον τρόπο αυτό, αποκομίζουν την επικύρωση που και αυτοί χρειάζονται απεγνωσμένα.
Εάν υπάρχουν στη ζωή σας κοινωνικοί ναρκισσιστές, ίσως να τους αναγνωρίσετε καθώς είναι πολύ διασκεδαστικό να τους έχετε γύρω σας (και που παρεπιπτόντως λαμβάνουν βαθιά ικανοποίηση από τις αντιδράσεις σας απέναντί τους). Θέλουν να αρέσουν – μερικές φορές, πάρα πολύ. Θέλουν να είναι γνωστοί και να εκτιμούνται από όλους στη ζωή τους και οι προθέσεις τους είναι γενικά καλοήθεις.
Δεν δείχνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, όπως ένα άτομο με την παραδοσιακή διαταραχή της ναρκισσιστικής προσωπικότητας. Αντιθέτως χρησιμοποιούν τη ενσυναίσθησή τους για να συντονιστούν με αυτό που σας ευχαριστεί και με αυτόν τον τρόπο βρίσκουν επικύρωση.
Αντίθετα, ένας κακοήθης, αντικοινωνικός ναρκισσιστής δεν κάνει τίποτα προς όφελός σας. Είναι πιθανό να εκδιώξει ή να προσπαθήσει να καταστρέψει άλλους ανθρώπους για να στηρίξει την εύθραυστη αίσθηση του εαυτού του. Ο Κέρνμπεργκ περιέγραψε για πρώτη φορά τον κακοήθη ναρκισσιστή στα τέλη της δεκαετίας του 1980, σημειώνοντας ότι πρόκειται για έναν συνδυασμό ναρκισσιστικών και αντικοινωνικών διαταραχών προσωπικότητας.
Αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να σχηματίσουν μακροχρόνιες σχέσεις, αλλά η συμπεριφορά τους είναι ασταθής και μπορούν να γίνουν επιθετικοί αν αντιληφθούν ότι απειλούνται. Εσωτερικά, εργάζονται σκληρά για να προστατεύσουν τις μεγαλοπρεπείς αυτο-αντιλήψεις τους και συχνά μπορούν να είναι μυγιάγγιχτοι, να αντιλαμβάνονται τα καθημερινά γεγονότα – όπως μια περιστασιακή παρατήρηση – ως επιθέσεις.
Άνθρωποι με αντικοινωνικό ναρκισσισμό επίσης δεν αισθάνονται περιορισμένοι από την αλήθεια, αλλά όταν τους πιάσουν να λένε ψέματα, μπορεί να θυμώσουν ή να οργιστούν. Θεωρούν το κοινωνικό περιβάλλον ως έναν τεράστιας σημασίας διαγωνισμό και θα κάνουν οτιδήποτε για να τον κερδίσουν.
Διαβάστε σχετικά: Τα τρία προσωπεία του παθολογικού Ναρκισσισμού
Υπάρχει επίσης ένα άλλο, λιγότερο προφανές είδος ναρκισσιστή εκτός από τους αντικοινωνικούς και μεγαλοπρεπείς τύπους: ο κρυφός ή ευάλωτος ναρκισσιστής.
Μην εξαπατάστε από το όνομα, γιατί αυτά τα άτομα πιστεύουν επίσης ότι είναι ανώτερα, αλλά κρατούν αυτές τις πεποιθήσεις κρυμμένες. Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές είναι ιδιαίτερα εγωκεντρικοί, διατηρούν μια τεχνητά φουσκωμένη αίσθηση του εαυτού τους και πιστεύουν ότι δικαιούνται περισσότερη προσοχή από ό,τι λαμβάνουν. Ως εκ τούτου, αισθάνονται χρόνια θύματα, σαν ο κόσμος να μην κατάφερε να αναγνωρίσει τη λαμπρότητα ή την ιδιαιτερότητά τους.
Με αυτό τον τρόπο, ο κρυφός ναρκισσιστής γίνεται επιρρεπής σε συναισθήματα κατάθλιψης, ακόμα και όταν εκφράζει ισχυρή περιφρόνηση για άλλους ανθρώπους. Αυτοί οι ναρκισσιστές, επίσης, στερούνται ενσυναίσθησης. Μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητοι, αλλά η ευαισθησία τους δεν επεκτείνεται στα συναισθήματα των άλλων.
Μπορεί να είναι δύσκολο να διατηρήσετε τις σχέσεις σας με ανθρώπους που έχουν ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Θα σας απογοητεύουν συχνά δίνοντας προτεραιότητα στις δικές τους ανάγκες, και δεν θα απολογούνται για τη συμπεριφορά τους. Μπορεί να αισθάνεστε ότι αγωνίζεστε να κερδίσετε την προσοχή τους, προσπαθώντας υπερβολικά για να μην τους προσβάλλετε ή προσπαθώντας συνεχώς να μην σας κατηγορήσουν για τις αρνητικές εμπειρίες στη ζωή τους.
Γνωρίζοντας για την ύπαρξη αυτών των προσωπικοτήτων και των υποτύπων τους μπορεί να σας βοηθήσει να δημιουργήσετε καλύτερα όρια ανάμεσα στον εαυτό σας και τους ανθρώπους που τις ενσαρκώνουν.
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Άννα Μπαρδακά
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
