Η ταινία «Whiplash» φέρνει στο φως την άσκηση κακοποίησης, την πίεση για την επίτευξη της τελειότητας και την εφαρμογή της ιδεολογικής δομής ότι «τα αγαθά κόποις κτώνται».
Η ιστορία που εξελίσσεται μάς περιγράφει την ψυχική κατάσταση φοιτητών μουσικής, οι οποίοι υποβάλλονται σε συναισθηματική και σωματική κακοποίηση από τον εκπαιδευτή τους, Τέρενς Φλέτσερ. Τη μία στιγμή τους επαινεί ενώ την αμέσως επόμενη τους χλευάζει, μετατρέποντας τα μαθήματα σε ψυχολογικά βασανιστήρια.
Ο τελευταίος μαθητής που βιώνει τον απολυταρχισμό του Φλέτσερ, είναι ένας πολλά υποσχόμενος νεαρός ντράμερ της τζαζ, ο Άντριου. Ο Φλέτσερ δεν διακρίνει τόσο το ταλέντο σε αυτόν όσο το κίνητρο του δηλαδή την επιθυμία του να γίνει ο καλύτερος, πιστεύοντας ότι το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό του μπορεί να διαμορφωθεί σε μουσική τελειότητα.
Η ταινία «Whiplash» διερευνά κυρίως τις δυνατότητες, την αξία και το κόστος της τελειότητας. Είναι η τελειότητα όντως εφικτή; Και αν ναι, αξίζει να την κυνηγήσει κανείς; Η ταινία αφιερώνει ένα σημαντικό μέρος της στη μέτρηση του κόστους αυτής της επιδίωξης, μέσα από τη συναισθηματική κακοποίηση, μέσω της θυσίας των σημαντικών άλλων όπως η οικογένεια και οι φίλοι, καθώς και μέσω της υποβολής σε επώδυνες σωματικές απαιτήσεις. Κανείς μας δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι το παίξιμο ντραμς μπορεί να ματώσει τα χέρια, σε τόσο μεγάλο βαθμό.
Ωστόσο, όταν έχουμε καταλήξει να πιστεύουμε ότι η ταινία αφορά μια τυπική διδακτική ιστορία, μάς απογειώνει σε μια φρενήρη κορύφωση όπου τα μέχρι τώρα νοήματα που έχουμε βγάλει, μάς φαίνονται θολά. Για μια στιγμή αναρωτιόμαστε, εάν όλα αυτά τα βάσανα που υπέστη ο Άντριου, μπορεί, τελικά, και να μην άξιζαν τον κόπο.
Διακρίνουμε, επίσης, μια διαβολική λεπτότητα στις τακτικές του Φλέτσερ. Κάποια στιγμή, βλέπουμε να έχει μια ιδιαίτερη, χαλαρή συνάντηση με τον Άντριου στον διάδρομο της σχολής, όπου και μαθαίνει κάποιες προσωπικές λεπτομέρειες για τον νέο του μαθητή. Το παράδοξο είναι ότι, λίγες στιγμές αργότερα, φωνάζει στον Άντριου μπροστά σε όλους τους φοιτητές, ενσωματώνοντας στις προσβολές τους αυτές τις ευαίσθητες πληροφορίες.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτή η συναισθηματική κακοποίηση πονάει περισσότερο από τα χαστούκια που δέχεται στο πρόσωπο ο Άντριου, όταν ο Φλέτσερ προσπαθεί να τον κάνει να παραδεχτεί ότι είναι τονικά πιο γρήγορος.
Η ταινία μοιάζει επίσης με την περιπτωσιολογική μελέτη μιας κακοποιητικής σχέσης. Ο εκφοβισμός περιλαμβάνει τρία βασικά στοιχεία: επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά, μια πραγματική ή εκλαμβανόμενη διαφορά ισχύος μεταξύ των εμπλεκομένων ατόμων και την αίσθηση της απειλής. Όλα αυτά υπάρχουν στη σχέση μεταξύ του Άντριου και του καθηγητή Φλέτσερ.
Η ιστορία μάς κάνει να σκεφτούμε γιατί κάποιος άνθρωπος ανέχεται την κακοποίηση. Γιατί δεν φεύγει από την πρώτη κιόλας στιγμή; Γιατί δεν την καταγγέλλει άμεσα; Γιατί παραμένει προσκολλημένος, ακόμη και πιστός, σε έναν κακοποιητικό δάσκαλο ή σύντροφο; Τι είναι αυτό που δίνει, τελικά, στον εκβιαστή τόσο μεγάλη δύναμη;
Η ταινία μάς θέτει, επίσης, το ερώτημα: μπορεί μια καλλιτεχνική ιδιοφυΐα να είναι αποτέλεσμα του φόβου της αποτυχίας; Ο Φλέτσερ φαίνεται να το πιστεύει αυτό. Προσπαθεί να λυγίσει τους μαθητές του, για να δει αν κάποιος από αυτούς μπορεί να έχει μεγαλειώδη εξέλιξη.
Είναι επώδυνο να βλέπουμε πόσο μακριά φτάνει ο Φλέτσερ για να καταστρέψει την αυτοπεποίθηση του Άντριου και πόσο πρόθυμα οι άλλοι μαθητές ακολουθούν τις μεθόδους του. Ο Φλέτσερ είναι ένας θεός μεταξύ απλών ανθρώπων στη σχολή και έτσι αντιμετωπίζεται από τους μαθητές του.
Εν τέλει, ο Άντριου καταφέρνει να ξεφύγει από την ακραία πίεση και, με την παρότρυνση του πατέρα του, καταγγέλλει ανώνυμα τον Φλέτσερ, οδηγώντας στην απόλυσή του εξαιτίας κακοποιητικής συμπεριφοράς. Στην τελευταία σκηνή, ο Άντριου βρίσκεται στο Κάρνεγκι Χολ, όπου και υποβάλλεται σε ένα τελευταίο σκληρό χτύπημα το οποίο ενορχηστρώνεται από τον Φλέτσερ, ο οποίος θέλοντας να ταπεινώσει δημοσίως τον Άντριου, τον προτρέπει να παίξει λάθος μουσική.
Στο τέλος όμως, ο Άντριου αντιστρέφει τους όρους του παιχνιδιού και παίρνει εκδίκηση.
Όσο και να θεωρούμε τον Φλέτσερ τρομακτικό, σε όλη την ταινία, το τελικό επίτευγμα του Άντριου είναι ότι καταφέρνει, επιτέλους, να τον εντυπωσιάσει, χωρίς καμία προειδοποίηση. Ο Άντριου σπαταλάει, με τραγικό τρόπο, τον κόπο του, προσπαθώντας να καλύψει το κοινωνιοπαθητικό κενό ενός άνδρα, ωστόσο δεν γίνεται να μην συγκινηθούμε από την υπεράνθρωπη προσπάθειά του.
Η ταινία μεθάει το κοινό, αφήνοντάς να πανηγυρίσει τη νίκη του Άντριου, ανεξάρτητα από την έκταση της εσωτερικής σύγκρουσης που έχει υποστεί.
Δείτε εδώ το trailer
Απόδοση-Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
