Η ψυχολογία της τέχνης ανοίγει την πόρτα σε μια άλλη προοπτική της τέχνης, που είναι γεμάτη από τον ανθρώπινο ψυχισμό.
Η ψυχολογία της τέχνης είναι ένα πεδίο ψυχολογίας που μελετά τη δημιουργικότητα και την καλλιτεχνική απόλαυση από ψυχολογική άποψη. Οι στόχοι της ψυχολογίας της τέχνης είναι παρόμοιοι με αυτούς που επιδιώκουν άλλοι συναφείς κλάδοι της ψυχολογίας. Εδώ, μπορούμε να συμπεριλάβουμε τους κλάδους που μελετούν βασικές διαδικασίες όπως η αντίληψη, η μνήμη και το συναίσθημα, καθώς και ανώτερες λειτουργίες της σκέψης και της γλώσσας.
Ωστόσο, ο στόχος αυτού του κλάδου δεν είναι μόνο πρακτικός αλλά και θεωρητικός. Επιχειρεί να επεξεργαστεί τις θεωρίες τόσο της δημιουργικής όσο και της αντιληπτικής δραστηριότητας, χωρίς να αναιρεί τις θεμελιώδεις έννοιες και αρχές της επιστημονικής ψυχολογίας.
Ψυχολογία της τέχνης και άλλοι κλάδοι
Η ψυχολογία της τέχνης δεν περιλαμβάνει μόνο τα δικά της πεδία, αλλά και αυτά που μελετώνται από την ψυχολογία, εφόσον σχετίζονται. Έτσι, η ψυχοβιολογία, η εξελικτική ψυχολογία, η ψυχοπαθολογία ή οι μελέτες προσωπικότητας είναι τομείς με τους οποίους η τέχνη έχει σχέση λόγω των διάφορων κοινών πτυχών τους. Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο κλάδος έχει ένα αρκετά περίπλοκο πεδίο μελέτης.
Για πολλές χώρες, η ψυχολογία της τέχνης είναι ένας νέος κλάδος. Υπάρχει μια τεράστια ποικιλία σχετικών αναφορών στα αγγλικά. Ωστόσο, σε άλλες χώρες, όπως η Ισπανία για παράδειγμα, δεν υπάρχουν τόσες πολλές αναφορές. Επιπλέον, τα περισσότερα από αυτά τα κείμενα βασίζονται στην ψυχανάλυση.
Αυτός ο κλάδος διατηρεί επίσης μια σχέση με άλλους κλάδους, όπως η φιλοσοφία. Η συμβολή της προέρχεται από τα θεμέλιά της, με την κατανόηση των αισθητικών φαινομένων. Η συμβολή της ιστορίας της τέχνης είναι επίσης σχετική επειδή τα έργα μπορούν να αναλυθούν από ψυχολογική άποψη.
Η τροχιά της ψυχολογίας της τέχνης
Πολλοί ψυχοθεραπευτές θέλησαν να μελετήσουν και να δοκιμάσουν τις θεραπευτικές επιδράσεις της τέχνης, τόσο ατομικά όσο και ομαδικά. Σήμερα γνωρίζουμε τον τομέα μελέτης που συνδυάζει ψυχολογικά στοιχεία με καλλιτεχνικά ως θεραπεία τέχνης.
Η θεραπεία τέχνης εμφανίστηκε πριν από δεκαετίες, μέσω προγραμμάτων αποκατάστασης, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η γραφή, η μουσική, η ζωγραφική κλπ. Παρ’ όλα αυτά, η ενσωμάτωση στο κλινικό περιβάλλον είναι ακόμα αργή και δύσκολη. Ωστόσο, η λεγόμενη ψυχολογία της τέχνης έχει γίνει δημοφιλής. Βασίζεται στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας και στη μείωση του άγχους, χάρη στην εκμάθηση κλασικών καλλιτεχνικών τεχνικών (ζωγραφική, γλυπτική και συμπληρωματικές πλαστικές τέχνες).
Ψυχολόγοι με εξειδίκευση στον τομέα των πλαστικών τεχνών μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη δημιουργική διαδικασία ως μεσολαβητή στις θεραπευτικές σχέσεις. Με αυτόν τον τρόπο, παρακολουθούν ζητήματα που σχετίζονται με τον ψυχισμό, την υποκειμενικότητα, τον πολιτισμό και την κοινωνία.
Έχουν υπάρξει πολλές διαφορετικές συνεισφορές σε αυτόν τον κλάδο. Η σχολή Gestalt, ο Γκούσταβ Φέχνερ, ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο Βιγκότσκι και ο Γκάρντνερ ήταν οι βασικοί συγγραφείς που ανέπτυξαν έναν σχετικό ρόλο στη δημιουργία του.
Για τον Βιγκότσκι, ο υψηλότερος βαθμός ευγένειας είναι η έκφραση της τέχνης και του πολιτισμού, και η εργασία είναι ένα μέσο κοινωνικο-ιστορικής εξέλιξης. Η διδακτορική του διατριβή για την ψυχολογία της τέχνης αποτέλεσε ορόσημο στην ψυχολογία. Το πέτυχε αυτό κάνοντας έκκληση στο ασυνείδητο για να καθορίσει τις βασικές πτυχές της τέχνης.
Ωστόσο, ο Βιγκότσκι γνώριζε ότι η τέχνη δεν ήταν πρωταρχική ή φυσιολογική ανάγκη, λαμβάνοντας έτσι υπόψη την οπτική του Μάσλοου. Επιπλέον, υποστήριξε ότι η ασυνείδητη πτυχή της τέχνης δεν ήταν συγκρίσιμη με τις ονειρικές ασυνείδητες διαδικασίες. Υποστήριξε ότι η τέχνη είναι, μάλλον, ένα βήμα προς το λανθάνον υποσυνείδητο των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της εγρήγορσής τους.
Διαβάστε σχετικά: Τέχνες & Ψυχοθεραπεία – Θεραπεία μέσω των Εικαστικών Τεχνών
Ψυχολογικά οφέλη της τέχνης
Οι ειδικοί ανακάλυψαν πρόσφατα ότι η ζωγραφική επιτρέπει την απελευθέρωση ντοπαμίνης, της ορμόνης που παρέχει το αίσθημα της ανταμοιβής, και ενδορφινών, των ορμονών που δίνουν την αίσθηση της ευεξίας. Για παράδειγμα, οι τελευταίες απελευθερώνονται όταν ασκούμαστε.
Από την άλλη πλευρά, γνωρίζουμε ότι όταν τελειώνει κανείς ένα έργο τέχνης, νιώθει ένα αίσθημα ευτυχίας πολύ παρόμοιο με αυτό που βιώνουμε όταν κάνουμε παιδιά. Αυτό οφείλεται στην απελευθέρωση ωκυτοκίνης.
Κάποια άλλα κύρια οφέλη είναι τα ακόλουθα:
- Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων
- Απελευθέρωση άγχους και στρες
- Ψυχολογική ευημερία
- Έλεγχος συμπεριφοράς
- Εργασία στο υποσυνείδητο ως μέθοδος επίγνωσης
Εν ολίγοις, αν και η ψυχολογία της τέχνης είναι μια πρόσφατη επιστήμη, μέρος της προέλευσής της είναι η αρχική μελέτη του Βιγκότσκι. Η μελέτη αυτή θεωρείται και μια μέθοδος αυτογνωσίας, καθώς εργάζεται κανείς με το υποσυνείδητο. Αποτελεί επίσης ένα βασικό στοιχείο μελέτης σε διαφορετικούς κλάδους της ψυχολογίας.
Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της ψυχολογικής αξιολόγησης, χρησιμοποιείται ως απάντηση σε πιο συγκεκριμένα ενδιαφέροντα του αξιολογητή, ενώ, σε εργαστήρια καλλιτεχνικής θεραπείας, οι ειδικοί τη χρησιμοποιούν ως δωρεάν θεραπευτικό εργαλείο ή για την ενίσχυση της αυτογνωσίας.
Η ψυχολογία της τέχνης ανοίγει πόρτες σε έναν υπέροχο κόσμο έκφρασης σε κάθε τομέα της καλλιτεχνικής εκδήλωσης.
Απόδοση: Καισαρίδου Αλκμήνη- Ψυχολόγος
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
