Πώς αλήθεια έγινε η ανατροφή των παιδιών μια τόσο δύσκολη υπόθεση; Και ακόμα: πού μπορεί να βασιστεί ένας σύγχρονος γονιός ώστε να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις;
Όταν πριν από λίγο καιρό, ο νέος μπαμπάς Αχιλλέας Πεκλάρης, έκανε μια ανάρτηση στο Facebook αναζητώντας συμβουλές για το είδος parenting που θα έπρεπε να ακολουθήσει στην ανατροφή των -νεογέννητων- δίδυμων παιδιών του, κάποιοι τον προέτρεψαν να χαλαρώσει και όταν τα μωρά του μεγαλώσουν να ακολουθήσει το ένστικτό του. Άλλοι πάλι, ξεκίνησαν να απαριθμούν τα υπέρ και τα κατά του κάθε είδους parenting.
Πώς αλήθεια έγινε η ανατροφή των παιδιών μια τόσο δύσκολη υπόθεση; Και ακόμα: πού μπορεί να βασιστεί ένας σύγχρονος γονιός ώστε να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις; Ο Αχιλλέας, έχει μια απάντηση που πρόλαβε να φιλοσοφήσει πολύ πριν έρθουν στη ζωή τα δύο μωρά του. Η ανατροφή ενός παιδιού είναι θέμα σωστής ενημέρωσης, πριν μπεις σε ένα μεγάλο και σοβαρό εγχείρημα. Βασικός στόχος μου και αγωνία μου αν θέλεις, όπως νομίζω και πολλών άλλων γονιών, είναι να παραδώσω στην κοινωνία δύο άτομα που θα νιώθουν καλά με τον εαυτό τους και θα παράγουν λύσεις και όχι προβλήματα. Αυτό δεν μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να αφεθεί στην τύχη, ούτε και μόνο στο ένστικτο.
Το προφίλ των νέων γονιών
Στην πραγματικότητα, δεν είναι η αντίληψη για τη γονεϊκότητα που έχει αλλάξει την τελευταία δεκαπενταετία, είναι το ίδιο το προφίλ των σημερινών γονιών που οδήγησε σε νέες προσεγγίσεις. Μια πρόσφατη έρευνα της Pew σε δείγμα 3.757 γονιών στην Αμερική, αποκαλύπτει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για το ζήτημα. Το βασικό συμπέρασμα είναι πως η γονεϊκότητα σήμερα είναι πολύ πιο απαιτητική και στρεσογόνα από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Τα 2/3 των ερωτώμενων απάντησαν πως το να είναι γονείς είναι πιο δύσκολο εγχείρημα σε σχέση με αυτό που είχαν φανταστεί, με το 1/3 των μητέρων συγκεκριμένα, να απαντά πως ήταν μάλιστα πολύ πιο δύσκολο.
Τη μεγαλύτερη πίεση από όλες τις κατηγορίες γονέων και στα δύο φύλα, υφίστανται οι ανώτερης μόρφωσης μητέρες, οι οποίες έχουν απαιτητικές εργασίες που συχνά τους ζητούν να είναι διαθέσιμες σχεδόν όλες τις ώρες της ημέρας, χωρίς όμως οι μισθοί τους να αντικατοπτρίζουν την υψηλή κατάρτισή τους. Μάλιστα, η κοινωνική «απαίτηση» να είναι άψογες μητέρες την ώρα που πρέπει να είναι και άψογες επαγγελματίες, τους δημιουργεί μεγάλο άγχος, κάτι που δεν ισχύει τόσο με τους άντρες.
Και άντρες και γυναίκες, ανέφεραν πως νιώθουν την υποχρέωση να βρίσκονται σε συνεχή διάδραση με τα παιδιά τους και να τούς μαθαίνουν νέα πράγματα, ενώ αντιθέτως, οι γονείς των προηγούμενων γενιών δεν ένιωθαν καμία ενοχή με το να κάνουν πράγματα για τους ίδιους.
Σχεδόν το 50% των ερωτώμενων απάντησαν ότι μεγαλώνουν με διαφορετικό τρόπο τα παιδιά τους σε σχέση με την ανατροφή που πήραν οι ίδιοι. Η βασική διαφορά έγκειται στον τρόπο που δείχνουν την αγάπη τους αλλά και στις καλές σχέσεις που προσπαθούν να χτίζουν με τα παιδιά τους.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι «γονείς-ελικόπτερο» της δεκαετίας του 1980 ανησυχούσαν περισσότερο για ζητήματα τα οποία είχαν να κάνουν με την ασφάλεια των παιδιών τους, ενώ οι σημερινές ανησυχίες έχουν να κάνουν με την ψυχική και πνευματική υγεία των παιδιών αλλά και την ευτυχία τους, με τα ¾ των γονιών της έρευνας να ανησυχούν μήπως τα παιδιά τους εμφανίσουν άγχος ή υποστούν bullying.
Αγωνία για τα πάντα
Με το που έκανα το πρώτο μου παιδί, στα 32, ξεκίνησαν οι αμφιβολίες για τα πάντα. Σε αυτό συνέβαλαν γιαγιάδες, παππούδες, φίλοι, φίλες, ο άντρας μου… Ο καθένας είχε την άποψη του και -ενώ ήμουν αρκετά διαβασμένη- αμφισβητούσα τις αποφάσεις μου σε σχέση με τον μικρό μου γιο λέει στην «Κ» η Νατάσσα Ανυφαντή, περιγράφοντας τις δυσκολίες που άρχισε να νιώθει, όταν έγινε μητέρα.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το εργασιακό τέλμα στο οποίο βρισκόταν εκείνη την περίοδο αλλά και την ανάγκη να δει πιο «επαγγελματικά » το parenting, την οδήγησαν στην απόφαση να δώσει εξετάσεις στη σχολή Νηπιαγωγών – ενώ η βασική εργασία της ήταν στον χώρο της επικοινωνίας. Όταν πέρασε στη σχολή, ο μεγάλος της γιος ήταν δύο χρονών. Όταν την τελείωσε, ο δεύτερος γιος της ήταν ενός έτους.
Η Νατάσσα περιγράφει πως αυτή η απόφαση την έφερε πιο κοντά στον κόσμο του παιδιού ως επιστήμονα της προσχολικής αγωγής, όχι όμως και ως μαμά. Όπως λέει: Το νέο πτυχίο μού διεύρυνε τον τρόπο σκέψης. Ως μαμά, περισσότερο με βοήθησε η ψυχοθεραπεία παρά το πτυχίο.
Η ίδια δεν κρύβει πάντως πως στο υπόστρωμα όλης αυτής της ανάγκης για καλή ανατροφή, βρίσκεται ένα έντονο άγχος, το οποίο περιγράφει ως εξής: Το παρακάνουμε, το υπεραναλύουμε. Στόχος μας, να γίνουν όλα σωστά. Προσωπικά, έχω περάσει τεράστιο άγχος με αυτό. Νομίζω γι’ αυτό και οδηγήθηκα στις νέες σπουδές. Ξέσπασα έτσι. Επίσης, οι σημερινοί γονείς ζουν πολύ μέσα από τα παιδιά τους.
Ο Αχιλλέας από την πλευρά του συνειδητοποιεί πως οι αγωνίες που άρχισε να νιώθει πριν γίνει πατέρας ήταν πολλές και «απλώνονταν» σε πολλά πεδία. Όταν έμεινε έγκυος η γυναίκα μου, όλοι οι φίλοι έλεγαν “θα υποφέρεις, θα σέρνεσαι, θα τσακώνεσαι με τη γυναίκα σου”. Την ίδια στιγμή, εμείς συνειδητοποιούσαμε ότι δεν είμαστε ικανοποιημένοι από την κοινωνία στην οποία ζούμε και θέλουμε να βάλουμε το λιθαράκι μας στο να βελτιωθεί. Μας ενδιέφερε να μάθουμε στα παιδιά μας να σέβονται τον διπλανό τους, να είναι ευγενικά, να κάνουν υπομονή όταν πρέπει, να έχουν αυτοπεποίθηση, να μοιράζονται, να μην είναι βίαια. Με άγχωναν όμως και άλλα, πιο πρακτικά ζητήματα. Να διαβάσω για παράδειγμα τους “οκτώ τρόπους για να ηρεμήσει ένα παιδί που κλαίει” πριν βρεθώ σ’ αυτή τη δύσκολη θέση, ή να γνωρίζω μερικά βασικά πράγματα για το πώς να διαχειριστώ το πρώτο κρυολόγημα. Απλές γνώσεις δηλαδή, που κάνουν την καθημερινότητα του μωρού και των γονέων του πολύ πιο βατή. Κάπως έτσι, ο Αχιλλέας βρέθηκε να διαβάζει πλήθος βιβλίων και συμβουλευτικών πηγών στο διαδίκτυο επί εννέα μήνες, όσο δηλαδή διήρκησε η εγκυμοσύνη της γυναίκας του.
Ο ίδιος πάντως παραδέχεται πως σαν άνθρωπος έχει δύο χαρακτηριστικά που είναι κοινά σε πολλούς σημερινούς ανθρώπους, όχι απαραίτητα γονείς: Είμαι προ δραστικός και υπέρ αναλυτικός. Πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου σκεφτόμαστε πως η σωστή προετοιμασία, είναι το μισό της επιτυχίας, ειδικά όταν καταπιάνεσαι με ένα νέο αντικείμενο.
Αμαρτίες γονέων
Μιλώντας με γονείς που έχουν προνοήσει ήδη πριν γεννηθούν τα παιδιά τους για τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουν κάθε πιθανή κι απίθανη δυσκολία, αναρωτιέται κανείς τι τους δημιούργησε αυτή την ανάγκη. Η Χριστίνα Ρασιδάκη, Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Γονέων και Σύμβουλος Εκπαιδευτικών, από τις πρώτες που έτρεξαν με μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα τις «Σχολές Γονέων», δίνει την επιστημονική απάντηση.
Σύμφωνα με την ίδια, οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση, έμφυτη νευροβιολογικά, να δίνουν θαλπωρή προς τα μωρά. Αν όμως κάποιος έχει βιώσει μια άσχημη ή τραυματική παιδική ηλικία, τότε θα έχει μια μάλλον άσχημη αίσθηση για την παιδική ηλικία εξηγεί η ψυχοθεραπεύτρια και συμπληρώνει πως οι εν λόγω γονείς είναι και αυτοί που κατά βάση αναζητούν βοήθεια για την ανατροφή των παιδιών τους, ακριβώς γιατί θέλουν να προσφέρουν κάτι καλύτερο από αυτό που έλαβαν οι ίδιοι.
Ποια είναι όμως τα πιο συχνά λάθη στα οποία υποκύπτουν οι σύγχρονοι γονείς;
Η Νένη Περβανίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αναπτυξιακής & Συμπεριφορικής Παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ θεωρεί πως αυτά πηγάζουν από αντικειμενικά προβλήματα που δεν υπήρχαν παλιότερα καθώς σήμερα οι γονείς εργάζονται εντατικά και προσπαθούν να διεκπεραιώσουν 100 πράγματα ταυτόχρονα. Συχνά παίζουν με το παιδί τους και ταυτόχρονα κοιτούν το κινητό τους. Δεν μπορούν να αφεθούν εύκολα. Δεν τους αφήνει το άγχος και η υπερένταση της δουλειάς. Μάλιστα, το ότι γονείς και παιδιά είναι διαρκώς συνδεδεμένοι στις οθόνες, κάνει την επικοινωνία τους διακοπτόμενη υπογραμμίζει η κυρία Περβανίδου δίνοντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Η αντανακλαστική κίνηση κάθε γονέα όταν θέλει να συγκεντρωθεί σε μια δουλειά ή να επιτύχει κάτι με το παιδί του, είναι να του δώσει το κινητό για να παίξει. Αυτό είναι λάθος σημαντικό. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν πως όλοι οι παιδίατροι στον κόσμο τονίζουν πως με τα παιδιά δεν πρέπει να έρχονται καθόλου σε επαφή με τις οθόνες μέχρι να γίνουν δύο ετών.
Συμβουλευτική, λύσεις και παγίδες
Σημαντικό «κεφάλαιο» στο νευραλγικό θέμα της γονεϊκότητας, είναι το πού ακριβώς μπορούν οι σύγχρονοι γονείς να αναζητήσουν βοήθεια και αξιόπιστη συμβουλευτική.
Σύμφωνα με την κυρία Περβανίδου, μέσα από προγράμματα “Θετικής Γονεϊκότητας” μπορεί κανείς να βελτιώσει τις γονεϊκές του ιδιότητες αλλά και να ξέρει τι να περιμένει σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο από το παιδί του, γιατί και αυτό είναι πρόβλημα των σημερινών γονιών, οι μη ρεαλιστικές απαιτήσεις και προσδοκίες.
Στην ουσία, όλα αυτά σου εξηγούν τι γίνεται με το παιδί σου την ώρα που εσύ δεν καταλαβαίνεις τίποτα από τη συμπεριφορά του. Σου προτείνουν όλους τους εναλλακτικούς τρόπους που υπάρχουν, ώστε να αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα σωστά, φτάνοντας στο θετικό αποτέλεσμα προσθέτει η κ. Ρασιδάκη, επισημαίνοντας πως δεν έχει νόημα ένας γονιός να νιώθει ανήμπορος και κατακλυσμένος από ενοχές αν δεν τα καταφέρνει σε κάποιο κομμάτι ή απλώς αν δεν συγκρατήθηκε και τελικά έβαλε τις φωνές.
Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις που τα προγράμματα αυτά δεν μπορούν να βοηθήσουν, όπως όταν ένα παιδί αντιμετωπίζει περισσότερες δυσκολίες από τις αναμενόμενες για την ηλικία του. Σε ένα παιδί με ΔΕΠΥ, με μαθησιακές διαταραχές, με καθυστέρηση του λόγου, με κοινωνικές δυσκολίες, για να δώσω μερικά παραδείγματα, αυτό που χρειάζεται είναι ένας έμπειρος παιδοψυχολόγος ή νευροαναπατυξιολόγος τονίζει η κύρια Περβανίδου.
Η κ. Ρασιδάκη βάζει άλλη μια παράμετρο: Όταν τα τραύματα ενός γονέα από την παιδική του ηλικία είναι βαθιά, τότε αυτός ο γονιός χρειάζεται ατομική ψυχοθεραπεία.
Τι γίνεται όμως αν κάποιος γονιός δεν έχει τα χρήματα ή / και τον χρόνο για να παρακολουθήσει μια σχολή γονέων ή κατ’ ιδίαν συνεδρίες;
Είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τι είναι πιο αξιόπιστο παραδέχεται ο Αχιλλέας και αναφέρει τον ιστότοπο parents.com, που κατά τον ίδιο παρέχει συμβουλές σε γονείς μέσα από μια κορυφαία επιστημονική επιτροπή, σταχυολόγηση εμπειριών και «καλές πρακτικές» απ’ όλο τον κόσμο. Ο ίδιος συμπληρώνει πως τα καλά βιβλία και οι καλές και δωρεάν πηγές αναφοράς για κάποιον που «το ψάχνει» είναι πάρα πολλές, αλλά χρειάζονται φιλτράρισμα από τους γονείς. Τα γκρουπ στα social media με γονείς που μόνοι τους ρωτάνε και μόνοι τους απαντούν μπορούν να τραβήξουν κάποιον σε μια δίνη σχολιάζει καυστικά ο Αχιλλέας.
Δεν χρειάζεται οι πηγές να είναι εξεζητημένες λέει από πλευράς της η κ. Περβανίδου, φέρνοντας ως παράδειγμα μιας καλής πηγής συμβουλών την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν χρειάζεται να φτάσει κανείς τόσο μακριά, η συζήτηση των θεμάτων που απασχολούν έναν γονέα μπορεί άνετα να γίνει και με τον παιδίατρο του. Στην Ελλάδα, κάθε γονιός έχει έναν και συνήθως έχει με αυτόν σχέση εμπιστοσύνης.
Η ίδια δίνει ένα ακόμα πιο απτό και εύκολο παράδειγμα, στο οποίο έχει μάλιστα βάλει την υπογραφή της. Πρόκειται για το ψηφιακό, εκπαιδευτικό υλικό με τίτλο «Θετική γονεϊκότητα – ένας εναλλακτικός τρόπος διαπαιδαγώγησης των παιδιών» υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Ωνάση που περιλαμβάνει δύο οδηγούς. Ο πρώτος καταπιάνεται με τα ορόσημα της ανάπτυξης και με πρακτικές συμβουλές ενίσχυσης δεξιοτήτων και συμπεριφορών του παιδιού, ενώ ο έτερος με τις αρχές της ενίσχυσης της σχέσης μεταξύ γονέα και παιδιού έτσι ώστε να αποφεύγονται οι αρνητικές συμπεριφορές, οι φωνές και τα «μη».
Στο τέλος αυτής της μακράς συζήτησης, η κ. Περβανίδου θέλει να επιστήσει την προσοχή όλων των γονιών στο εξής: Σήμερα, ο καθένας αυτοαποκαλείται, εύκολα, parent coach. Λογιών και λογιών προγράμματα κατακλύζουν το διαδίκτυο. Πολλά δεν είναι καθόλου αξιόπιστα. Ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων αλλά και ο Ιατρικός Σύλλογος είναι φορείς που ένας γονέας πρέπει να αξιοποιεί όταν ψάχνει κάποιον ειδικό. Τις δημόσιες υπηρεσίες επίσης, αν και ναι, όλοι το ξέρουμε ότι εκεί υπάρχουν συχνά μεγάλες καθυστερήσεις. Ο καλύτερος άνθρωπος για να κάνει parent coaching είναι κάποιος που είναι ήδη ψυχολόγος παιδιών κι εφήβων, με εμπειρία στα νευροαναπτυξιακά θέματα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το parent coaching δεν είναι ούτε επάγγελμα, ούτε επαγγελματικός τίτλος.
Το θετικό παράδειγμα δίνει η Νατάσσα που με το νέο της πτυχίο στα παιδαγωγικά αλλά και την τριβή που έχει αποκτήσει η ίδια μέσα στο ρόλο της μητέρας νιώθει σήμερα πιο ψύχραιμη και σίγουρη. Όπως λέει: Είναι πάρα πολύ δύσκολο να είσαι γονιός. Είναι σημαντικό να ψάχνεσαι, να ζητάς βοήθεια αλλά και να αυτοαναλύεσαι γιατί έτσι μόνο ίσως βρεις μια άκρη να γίνεις καλύτερος και να ακολουθήσεις εν τέλει και το ένστικτό σου. Ή και να μην το ακολουθήσεις κάποιες φορές. Κρίνεις ανάλογα με την περίπτωση.
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το www.kathimerini.gr
