Η μετεκπαίδευση στη Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Ενηλίκων εστιάζει σε δύο βασικά ψυχαναλυτικά ρεύματα: τη «θεωρία των αντικειμενότροπων σχέσεων» και τη «θεωρία του συναισθηματικού δεσμού».
Το ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. (Διεπιστημονική & Ερευνητική Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη Παιδιών και Ενηλίκων) ξεκινά για τέταρτη χρονιά, το Μετεκπαιδευτικό πρόγραμμα στη Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Ενηλίκων, ένα από τα ελάχιστα προγράμματα στην Ελλάδα που συνδυάζουν τη θεραπεία και παιδιών και ενηλίκων. Η κυρία Άσπα Πασπάλη, επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος και του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ μας παρουσιάζει τη φιλοσοφία, τους βασικούς άξονες και τα οφέλη της εκπαίδευσης.
ΕΡ: Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες της Μετεκπαίδευσης;
ΑΠ: Η μετεκπαίδευση στη Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Ενηλίκων εστιάζει σε δύο βασικά ψυχαναλυτικά ρεύματα: τη «θεωρία των αντικειμενότροπων σχέσεων» και τη «θεωρία του συναισθηματικού δεσμού». Τα δύο αυτά ρεύματα παρότι παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις στην ορολογία και αντλούν τα στοιχεία τους από διαφορετικούς χώρους, βασίζονται στο ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο.
Ο κοινός τους άξονας περιστρέφεται γύρω από την ιδέα ότι οι πρώτες συναισθηματικές εμπειρίες που έχει σχηματίσει ένας άνθρωπος μέσα από τις πολύ πρώιμες σχέσεις του με τα σημαντικά πρόσωπα της βρεφικής και παιδικής του ηλικίας, αποτελούν ρυθμιστικό παράγοντα της μετέπειτα ζωής του και της ψυχικής του ευημερίας καθορίζοντας έτσι την ευτυχία του.
Με απλά λόγια, οι άνθρωποι που είχαν την τύχη να γεννηθούν μέσα σε μια υποστηρικτική οικογενειακή δομή μεγαλώνοντας με ασφάλεια και αγάπη μεταφέρουν αυτό το μοτίβο στις σχέσεις που οικοδομούν αργότερα ως ενήλικες. Αντιθέτως, όσοι ανατράφηκαν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον συναισθηματικής στέρησης, όπου δεσπόζει η βία, η παραμέληση και η ανασφάλεια, έχουν κληρονομήσει «μια συναισθηματική πληγή η οποία αιμορραγεί με κάθε νέα ευκαιρία και μολύνει τις σημαντικές σχέσεις της ζωής τους».
ΕΡ: Ποια η διαφορά αυτών των ρευμάτων από την κλασική ψυχανάλυση;
ΑΠ: Στον πυρήνα κάθε θεωρίας, προσέγγισης ή θεραπείας που χαρακτηρίζεται ως ψυχαναλυτική, βρίσκεται μία δυναμική αντίληψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή η συμπεριφορά κινείται από ισχυρές ασυνείδητες δυνάμεις και μπορεί να κατανοηθεί αν και εφόσον γίνουν συνειδητές οι δυνάμεις αυτές που την υποκινούν. Τα ρεύματα που άνθισαν μετά τον Freud, με επίκεντρο τις θεωρίες των αντικειμενότροπων σχέσεων, επισημαίνουν ως κύρια την ανάγκη του ανθρώπου να σχετιστεί με τους άλλους ανθρώπους, που με τη σειρά της πηγάζει από την ανάγκη και τις προσπάθειες του βρέφους να σχετιστεί με τη μητέρα του. Οι συναισθηματικές εμπειρίες που γεννιούνται από την αρχαϊκή αυτή σχέση διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου και επηρεάζουν όλες τις μετέπειτα σχέσεις.
Ενώ λοιπόν, στην κλασική Φροϋδική ψυχανάλυση οι ενορμήσεις είναι οι κινητήριες δυνάμεις του ψυχισμού, στα μεταφροϋδικά ρεύματα, τη θέση των ενορμήσεων διαδέχεται η πρωταρχική σχέση βρέφους-μητέρας. Η «αρχαϊκή» σχέση μεταξύ μητέρας – βρέφους θεωρείται εξαιρετικά σημαντική για την συναισθηματική ωρίμανση και εξέλιξη του ανθρώπου. Συνεπώς ο «μίτος» που μπορεί να οδηγήσει είτε στην ψυχική ωρίμανση είτε στην εμφάνιση μορφών ψυχοπαθολογίας ενός ανθρώπου, ξετυλίγεται από και προς αυτή την πρωταρχική δυαδική σχέση.
ΕΡ: Πόσο διαφορετικές είναι οι σχολές ψυχοθεραπείας και γιατί γίνεται ένα είδος «πολέμου» ανάμεσα στις σχολές;
ΑΠ: Η εμφάνιση της ψυχαναλυτικής σκέψης αποτέλεσε διανοητικό ορόσημο, όντας μία από τις συνταρακτικότατες συλλήψεις του ανθρώπινου είδους. Η ψυχανάλυση γρήγορα εξελίχθηκε από ψυχοθεραπευτική τεχνική σε κοσμοθεωρία, οδηγώντας μας σε μία καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας.
Σύμφωνα με μία έρευνα δημοσιευμένη το 1959, απαριθμούνται 36 διαφορετικά είδη ψυχοθεραπείας. Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι η ψυχοθεραπευτική σκέψη και πρακτική έχει έναν ιδιαίτερα πλουραλιστικό χαρακτήρα.
Ανεξάρτητα από τον ιδεολογικό προσανατολισμό της κάθε ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης, το σημαντικό είναι να εστιάσουμε στα κοινά γνωρίσματα της αποτελεσματικής θεραπείας και όχι να αναλωθούμε στις διάφορες και να στήνουμε συντεχνίες.
Το ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ δεν υποστηρίζει τις δογματικές και διασπαστικές τάσεις μέσα στον χώρο της ψυχοθεραπείας, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά της κάθε ψυχοθεραπευτικής σχολής. Μελετά και εφαρμόζει τα κοινά χαρακτηριστικά των θεραπευτικών μεθόδων που έχουν -βάσει πληθώρας ερευνών- φανεί ιδιαίτερα χρήσιμα για τους ασθενείς.
ΕΡ: Η Μετεκπαίδευση στην Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Ενηλίκων είναι από τα ελάχιστα προγράμματα στην Ελλάδα που συνδυάζουν τη θεραπεία και παιδιών και ενηλίκων. Πείτε μας λίγα πράγματα για αυτό.
ΑΠ: Η μετεκπαίδευση στη Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Ενηλίκων είναι αποτέλεσμα πολυετούς κλινικής εμπειρίας και ακαδημαϊκών διαλέξεων με σκοπό την προώθηση της ψυχικής υγείας παιδιών και ενηλίκων. Το έμπειρο διεπιστημονικό προσωπικό του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ πρωτοστατεί εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες στην ψυχοκοινωνική στήριξη παιδιών και ενηλίκων μέσα από την οργάνωση σεμιναρίων και κλινικών παρεμβάσεων.
Ο συνδυασμός μίας γκάμας 40 ειδικών στον ίδιο χώρο, οι κοινές διεπιστημονικές και τα πολλά περιστατικά μας έκαναν να καταλάβουμε την αναγκαιότητα την έγκαιρης κλινικής παρέμβασης και της αποτελεσματικής κλινικής πρακτικής στο ευρύτατο ηλικιακό φάσμα των συνανθρώπων μας που υποφέρουν και χρειάζονται τη βοήθεια μας.
ΕΡ: Το πρόγραμμα σας περιλαμβάνει εκτός από τις διαλέξεις και εποπτεία και προσωπική ψυχοθεραπεία και συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη. Γιατί είναι απαραίτητο να γίνει αυτό;
ΑΠ: Όπως προαναφέρθηκε, πέρα από το γνωστικό υπόβαθρο, ένα κλινικό πρόγραμμα εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία πρέπει να «εξοπλίζει» τον εκπαιδευόμενο με τις απαραίτητες κλινικές δεξιότητες προετοιμάζοντας τον για την αντιμετώπιση περιστατικών. Οι εποπτείες αποτελούν αστείρευτη πηγή κλινικής γνώσης, διότι οι επόπτες μοιράζονται τις προσωπικές τους εμπειρίες στην ψυχοθεραπεία υποβοηθώντας έτσι την αναλυτική διαδικασία. Μέσα από τις εποπτείες ο εκπαιδευόμενος μπορεί να συζητήσει και να μοιραστεί προβλήματα που αντιμετωπίζει στη δική του κλινική πρακτική. Ο επόπτης βοηθά τον εκπαιδευόμενο να κατανοήσει την οικουμενική πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, θωρακίζοντας έτσι το γνωστικό του υπόβαθρο μέσα από την άμεση κλινική εμπειρία που του χαρίζουν.
Στον ίδιο βαθμό η προσωπική θεραπεία πρέπει να αποτελεί ζωτικό κομμάτι μιας ψυχοθεραπευτικής εκπαίδευσης. Ο μελλοντικός ψυχοθεραπευτής θα πρέπει να έχει λύσει τα δικά του προσωπικά προβλήματα και να έρθει αντιμέτωπος με τους δικούς του προσωπικούς «δαίμονες», να τους κατανοήσει και να τους αποδεχτεί. Ειδικά στη ψυχοδυναμική θεραπεία η οποία βασίζεται στην αναλυτική δυάδα και θεραπευτική συμμαχία, είναι επιτακτική ανάγκη για κάποιον να έχει το “γνώθι σαυτόν” κάνοντας κατάδυση στην άβυσσο της δικής του ψυχής.
Η συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη του ψυχοθεραπευτή είναι απαραίτητη για την θεραπευτική του ταυτότητα. Οι εκπαιδευόμενοι χρειάζεται να μπορούν να εξελίσσουν τη γνώση και να εμπλουτίζουν την εμπειρία τους στο αντικείμενο με το να ενημερώνονται για τις εξελίξεις στη ψυχοθεραπεία μέσω ημερίδων, επιστημονικών συνεδρίων, σεμιναρίων, εξειδικευμένων εργαστηρίων και άλλων συναφών τρόπων μάθησης.
Στο πλαίσιο αυτό οι παρέχεται η δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους εφόσον κι αν το επιθυμούν να εκπαιδευτούν στην αξιολόγηση περιστατικών μέσω της χρήσης προβολικών τεστ χορηγούμενα σε ενήλικες και παιδιά- Thematic Apperception Test (Τ.Α.Τ.), Children’s Apperception Test (C.A.T), Παιδικό Ιχνογράφημα και τεστ Κηλίδων Μελάνης Rorschach .
Η συνέντευξη της ψυχαναλυτικής εκτίμησης είναι ένα βασικό μέρος της εκπαίδευσης το οποίο σε συνδυασμό με τη χορήγηση προβολικών δοκιμασιών μπορούν να ενισχύσουν περαιτέρω τη θεραπευτική διαδικασία υποβοηθώντας ενίοτε σημαντικά τη θεραπεία. Κι εδώ ο βιωματικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης προσφέρει άμεση εμπειρία στον σπουδαστή, μέσα από τις ομάδες εποπτείας του έμπειρου διεπιστημονικού προσωπικού του ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ με στόχο τη σωστή χορήγηση, καλύτερη κατανόηση και ερμηνεία των προβολικών δοκιμασιών.
ΕΡ: Γιατί δεν θα μπορούσε κάποιος να βοηθηθεί μελετώντας μόνο τους θεωρητικούς και σε ποια άλλα πεδία δίνει έμφαση στο πρόγραμμα σας;
ΑΠ: Σήμερα κάποιος ο οποίος θέλει να πλεύσει στο ψυχαναλυτικό πέλαγος μπορεί να χρησιμοποιήσει μια πληθώρα συγγραμμάτων και εγχειριδίων, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πυξίδα στο ταξίδι του αυτό. Ωστόσο η ψυχανάλυση εν γένει αλλά και η ψυχοδυναμική προσέγγιση, πέρα από θεωρίες κατανόησης του ανθρώπινου ψυχισμού αποτελούν και ψυχοθεραπευτικές τεχνικές. Υπάρχουν συνεπώς ζητήματα κλινικής πρακτικής τα οποία οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να γνωρίσουν εμπειρικά και αυτού του είδους η γνώση δε προσφέρεται μέσα από την ακαδημαϊκή μελέτη.
Ο εκπαιδευόμενος θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει βιντεοσκοπημένες συνεδρίες, να αναλύσει δικά του περιστατικά, να ακούσει περιστατικά συναδέλφων και φυσικά να κατανοήσει τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τις ψυχοδυναμικές τεχνικές στις κλινικές περιπτώσεις στο ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ.
Αυτά τα κλινικά ζητήματα της ψυχαναλυτικής πρακτικής, όπως για παράδειγμα η ερμηνεία και η διαχείριση των ερωτικών μεταβιβάσεων, τα χρονικά πλαίσια μιας θεραπείας, οι αντιστάσεις ή τα όρια στη θεραπευτική διαδικασία. Για παράδειγμα αν επιτρέπεται να δέχεται δώρα, να απαντάει σε μηνύματα, να δέχεται τηλεφωνήματα, πότε και αν πρέπει να δει μαζί και κάποιο άλλο άτομο σε κοινή συνεδρία, τι κάνει αν κάποιος ακυρώνει συχνά τις συνεδρίες, είναι ορισμένα από τα πρακτικά ζητήματα που δίνει έμφαση το πρόγραμμά μας.
ΕΡ: ‘Εχει λάβει η εκπαίδευση κάποια πιστοποίηση από σχετικό φορέα;
Το ΔΙΚΕΨΥ αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας (European Association for Psychotherapy, EAP Membership Number: Μ-1000041) και είναι συνεπώς προσαρμοσμένο στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις και ακολουθεί τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ψυχοθεραπείας.
Επίσης, το ΔΙΚΕΨΥ έχει λάβει πιστοποίηση από την Βρετανική Ένωση Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας (British Association for Counselling and Psychotherapy – BACP Organisational Membership Number: 275339). Ως πιστοποιημένος φορέας της BACP, το ΔΙΚΕΨΥ αποτελεί μέλος του τμήματος της ομάδας των Ενηλίκων και της ομάδας των Παιδιών και Εφήβων του φορέα. Με την ολοκλήρωση της Μετεκπαίδευσης στη Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Ενηλίκων όλοι οι απόφοιτοι θα έχουν τη δυνατότητα υποβολής αίτησης εγγραφής ως θεραπευτές στη BACP (British Association for Counselling and Psychotherapy – BACP) κατόπιν υποβολής ατομικής αίτησης.
ΕΡ: Γιατί είναι σημαντικό το ότι όλοι οι εισηγητές που εξασκούν την θεραπευτική πρακτική στο ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. είναι κλινικοί επιστήμονες και έμπειροι επαγγελματίες;
ΑΠ: Ένας κλινικός θεραπευτής με χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας στο χώρο της ψυχικής υγείας έχει την ικανότητα να παρουσιάσει τις ψυχοδυναμικές ιδέες με περισσότερο ελκυστικό τρόπο καθιστώντας προσβάσιμες, εφαρμόσιμες και κατανοητές. Αυτό όμως που καθιστά ξεχωριστή τη συμβολή ενός έμπειρου ειδικού είναι η ικανότητα του να παρουσιάζει τις ψυχοδυναμικές ιδέες μέσα από κλινικά παραδείγματα. Για έναν εκπαιδευόμενο που δεν έχει καθόλου κλινική εμπειρία, το παράδειγμα αποτελεί την καλύτερη δυνατή μέθοδο κατανόησης και εφαρμογής μιας πολύπλοκης και δυσνόητης θεωρίας. Ο πεπειραμένος θεραπευτής μέσα από μια διαδικασία «δοκιμών» βοηθά τον εκπαιδευόμενο να μυηθεί στους διαφορετικούς τρόπους θεραπευτικής παρέμβασης και να υιοθετήσει αυτούς που ταιριάζουν στην προσωπικότητα και τις ικανότητες του.
Επίσης, ένας έμπειρος κλινικός γνωρίζει πώς να βελτιώσει την ψυχική υγεία ενός ανθρώπου οδηγώντας τον βαθμιαία στην αναδόμηση του εαυτού του, μεταβάλλοντας έτσι την «ενδοψυχική του αρχιτεκτονική».
ΕΡ: Ποιες κατηγορίες ανθρώπων μπορούν να επωφεληθούν από την ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία; Που έγκειται η θεραπευτική της συμβολή;
ΑΠ: Η ψυχοδυναμική θεραπεία είναι αποτελεσματική στην πλειοψηφία των ψυχολογικών διαταραχών συμπεριλαμβάνοντας κατάθλιψη, φοβίες, αγχώδεις διαταραχές, σεξουαλικές διαταραχές καθώς και για ένα μεγάλο φάσμα διαταραχών της προσωπικότητας του ατόμου. Πέραν όμως της θεραπείας, η βασική συνεισφορά της ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας είναι ότι οδηγεί τον θεραπευόμενο σε μία εις βάθος κατανόηση του εαυτού του και των ασυνείδητων δυνάμεων που κρύβονται πίσω από τη συμπεριφορά του.
Σκοπός της, λοιπόν είναι να καταφέρει να φέρει σε επαφή το θεραπευόμενο με το πρόσωπο με το οποίο έχει συνυπάρξει σε όλη του τη ζωή, δηλαδή τον εαυτό του.
ΕΡ: Πώς έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τους ψυχολόγους που μόλις τελειώνουν και πως τους θεραπευόμενους;
ΑΠ: Η οικονομική κρίση έχει αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα έχοντας σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης από τους φορείς, οι δομές ψυχικής υγείας στην Ελλάδα κλείνουν η μία μετά την άλλη. Το γεγονός αυτό επηρεάζει άμεσα τους απόφοιτους ψυχολογίας τους οποίους και είναι αδύνατον να απορροφήσουν -ούτε καν για πρακτική άσκηση- οι ελάχιστες δομές ψυχικής υγείας λόγω της υπάρχουσας υποχρηματοδότησης με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος των να μένει χωρίς πρακτική εμπειρία και άνεργο. Στον παρονομαστή της κρατικής ανεπάρκειας να απορροφήσει εξειδικευμένο προσωπικό ψυχικής υγείας βρίσκονται οι συμπολίτες μας που χρειάζονται θεραπευτική στήριξη. Η κρίση αυτή οδηγεί τον θεραπευόμενο να αναζητήσει τη γρήγορη και οικονομικά συμφέρουσα “ανακούφιση” στην ψυχιατρική βοήθεια και τα φάρμακα. Που συχνά είναι απαραίτητη αλλά από μόνη της δεν απαντά στις βαθύτερες δυσκολίες του θεραπευόμενου.
Όλα αυτά φυσικά συμβαίνουν στην «εποχή της γρήγορης λύσης» που δεν έχει χρόνο να αφουγκραστεί τα προβλήματα, τις ανησυχίες και τις υπαρξιακές αγωνίας του ανθρώπου. Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζει τον άνθρωπο από μια δυναμική σκοπιά, ως μια πολυσύνθετη και πλουραλιστική οντότητα. Αυτό συνεπάγεται φυσικά μια μακρά ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση όπου ο εκπαιδευόμενος θα πρέπει να αποκτήσει τα κλινικά και θεωρητικά εφόδια που θα τον οδηγήσουν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση όλου του φάσματος των διαταραχών και συναισθηματικών δυσκολιών του θεραπευμένου.
* ΤΟ ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ
Το ΔΙ.ΚΕ.Ψ.Υ. (Διεπιστημονική & Ερευνητική Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη Παιδιών και Ενηλίκων) δημιουργήθηκε το 1999 με στόχο την προαγωγή της ψυχικής υγείας, παιδιών, εφήβων και ενηλίκων μέσα από έγκυρη επιστημονική διάγνωση και εξειδικευμένες υποστηρικτικές θεραπείες. Μια έμπειρη διεπιστημονική ομάδα ειδικών η οποία στελεχώνεται από Ψυχολόγο, Ψυχοθεραπευτή, Ψυχίατρο, Παιδοψυχολόγο, Λογοθεραπευτή, Εργοθεραπευτή, Ειδικό Παιδαγωγό, συμβάλει στην επιτυχή διεκπεραίωση του στόχου αυτού με την ολοκληρωμένη διάγνωση και θεραπεία.
