Όταν η Barbie συνάντησε τον υπαρξισμό

Αλεξία Ειρήνη Κωνσταντίνου

Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Η ταινία Barbie (2023) της Γκρέτα Γκέργουιγκ κατάφερε να προκαλέσει αναστάτωση στο κινηματογραφικό κοινό, να απασχολήσει τα social media για καιρό και ένα μήνα μετά την κυκλοφορία της να αποτελεί θέμα συζήτησης τόσο σε παρέες γυναικών όσο και αντρών.

Η ματιά και η διάθεση απέναντι στην ταινία δημιουργεί και την αντίστοιχη αίσθηση και την κατανόηση πιο βαθιών νοημάτων. Ο θεατής που θα πάει για να τη χλευάσει και να την ακυρώσει δεν θα μπορέσει να δει και τα νοήματα που προσπάθησε να περάσει η σκηνοθέτις καθώς η ταινία αν και γεμάτη χρώμα και γκλιτερ ασχολείται με αρκετά σκοτεινά και σοβαρά ζητήματα της ανθρώπινης φύσης και ψυχοσύνθεσης. Έτσι, η πιο γνωστή κούκλα παγκοσμίως γίνεται απλώς ένα μεταβατικό αντικείμενο για να μιληθούν και να σχολιαστούν όλα αυτά.

Η ταινία ακολουθεί την Barbie και τον Ken σε ένα υπαρξιακό ταξίδι αναζήτησης ταυτότητας. Προσπαθεί μέσα απ’ αυτούς τους φαινομενικά αψεγάδιαστους χαρακτήρες να μιλήσει για τον φόβο και την αποδοχή θανάτου, την κατανόηση της σεξουαλικότητας, την αναζήτηση και τη διαμόρφωση “προσώπου”, το ρόλο των φύλων και την επιρροή των στερεοτύπων, την πατριαρχία και τον σύγχρονο φεμινισμό.

Κεντρικός όμως θεματικός άξονας είναι η απώλεια της παιδικότητας και το πέρασμα στην ενηλικίωση, στον “κόσμο των μεγάλων”, όπου όλα φαίνονται δύσκολα και μάταια.

Η Barbie αλλά και ο Ken παρουσιάζονται αθώοι, αφελείς και σοκάρονται όταν συνειδητοποιούν ότι ο πραγματικός κόσμος έχει και άλλες αποχρώσεις πέρα απ’ το ροζ, αντιδρούν σαν μικρά παιδιά, ίσως τελικά και να αντιδρούν όπως τα παιδιά που παίζουν μαζί τους ξέγνοιαστα και ξαφνικά βρίσκονται στην εφηβεία όπου όλα αποδομούνται.

Στην αρχή σοκ, μετά δέος, και μετά απόγνωση για το τι θα επιλέξουν. Μπερδεύονται μεταξύ του ποιοι τους είπαν ότι είναι με το ποιοι θέλουν να είναι αλλά και με το ποιοι είναι πραγματικά. Τι ορίζει τη θηλυκότητα και τι την αρρενωπότητα. Πώς αλληλεπιδρούν ως άντρες και γυναίκες. Τι προσδοκά η κοινωνία απ’αυτούς και τελικά τι προσδοκούν εκείνοι για τους εαυτούς τους.

Κομβική στιγμή η συνειδητοποίηση της Barbie για το πόσο λυτρωτικό και απελευθερωτικό είναι να μπορεί να νιώσει και τα αρνητικά της συναισθήματα, να μπορεί να ονοματίσει το θυμό, τη θλίψη, τον φόβο και το άγχος της, να μπορεί να δακρύσει από λύπη αλλά και από χαρά και συγκίνηση.

Η Barbie και ο Ken εξανθρωπίζονται όχι γιατί από κούκλες πλαστικές παίρνουν σάρκα και οστά αλλά γιατί μπορούν να αγγίξουν πλέον τον αυθεντικό εαυτό τους. Η αποδοχή του θανάτου απελευθερώνει την Barbie. Τη στιγμή που επιλέγει την φθορά απ’ την αφθαρσία επιλέγει και την ίδια τη ζωή. Συνειδητοποιεί ότι η άρνηση θανάτου και η πάλη για την αέναη νιότη και το αψεγάδιαστο εντείνει τη ματαιότητα και μεγαλώνει το αίσθημα του κενού.

Αν η Γκέργουιγκ αξιοποιούσε τη Barbie για να μιλήσει μόνο για τα θέματα της γυναικείας φύσης, το ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία, τα δικαιώματά της και τη σεξουαλικοποίησή της, θα μιλούσαμε για μία ταινία άκαμπτου και συντηρητικού φεμινιστικού μανιφέστου. Η σκηνοθέτις όμως ευτυχώς αξιοποιεί τη σύγχρονη ματιά του φεμινισμού όπου η γυναικεία ανισότητα δεν αφορά μόνο τις γυναίκες αλλά βλάπτει και τους άντρες. Η εστίαση λοιπόν, μετατοπίζεται και στον σύγχρονο άνδρα που επίσης υποφέρει από τα στερεότυπα, την πατριαρχία αλλά και τη δυσκολία να εκφραστεί η αρρενωπότητά του χωρίς δογματισμούς ελευθεριότητας.

Ο Ken παλεύει να βρει πρόσωπο σε όλη την ταινία, παλεύει να βρει την ταυτότητά του. Όταν θυμώσει με τη Barbie που δεν του δίνει εκείνο το βλέμμα που νομίζει ότι θα τον αξιώσει, στρέφεται στην στερεοτυπική εκδοχή του άντρα εγκλωβισμένου στην κακοποίηση της πατριαρχίας και του μη αυθεντικού. Όταν όμως συνειδητοποιεί ότι έχει δικαίωμα να ορίσει ο ίδιος την αρρενωπότητά του χωρίς να ορίζεται ούτε απ’τη Barbie αλλά ούτε και απ’το επιβεβλημένο και δοσμένο της κοινωνίας, τότε απελευθερώνεται και αποκτά πρόσωπο.

Τότε η σκηνοθέτις ουσιαστικά μας υπενθυμίζει τη σημασία της συμμαχίας των φύλων για έναν καλύτερο κόσμο. Για έναν κόσμο όπου άντρες και γυναίκες θα έχουν το περιθώριο πρώτα να κατανοήσουν και να κατακτήσουν το παραδοσιακό μοντέλο για τους ρόλους των φύλων και ύστερα να έχουν το δικαίωμα να τους υπερβούν και να παράξουν τον δικό τους αυθεντικό τρόπο έκφρασης και υπάρχειν.