Ο Γούντι Άλλεν και η Δυναμική της καταγωγής

Οι θεματικοί άξονες της ταινίας Match Point είναι πολλοί, μεταξύ αυτών είναι η τύχη, η ηθική, η επιλογή συντρόφου, οι οικογενειακοί δεσμοί, ο πλούτος και η αξία της ζωής. Υπάρχει όμως και ένας θεματικός άξονας ο οποίος γίνεται αντιληπτός σε ένα δεύτερο επίπεδο και με πιο προσεκτική ανάγνωση.

Η ταινία Match Point προβλήθηκε το 2005 και αποτελεί ένα ψυχολογικό θρίλερ εμπνευσμένο και σκηνοθετημένο απ’ τον Γούντι Άλεν. Ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας, Κρις Γουίλτον, ένας φτωχός νέος απ’την Ιρλανδία αναζητά επαγγελματικές ευκαιρίες στο Λονδίνο. Εκεί γνωρίζει τον μεγαλοαστό Λονδρέζο Τομ Χιούιτ και την οικογένεια του.

Σύντομα ο Κρις θα συνάψει σχέσεις με την αδελφή του Τομ, την Κλόη και θα διεκδικήσει μία θέση στη πλούσια, λονδρέζικη οικογένεια. Κατά τη διάρκεια μιας οικογενειακής συνάντησης ο Κρις θα γνωρίσει την Αμερικάνα αρραβωνιαστικιά του Τομ, τη Νόλα, με την οποία θα τολμήσει να συνάψει παράνομο δεσμό, εγκλωβίζοντας τον εαυτό του σε ένα παιχνίδι αντοχών, τύχης και ηθικής.

Οι θεματικοί άξονες της ταινίας είναι πολλοί, μεταξύ αυτών είναι η τύχη, η ηθική, η επιλογή συντρόφου, οι οικογενειακοί δεσμοί, ο πλούτος και η αξία της ζωής. Υπάρχει όμως και ένας θεματικός άξονας ο οποίος γίνεται αντιληπτός σε ένα δεύτερο επίπεδο και δεν είναι άλλος απ’τη δυναμική που ορίζει η καταγωγή του κάθε χαρακτήρα και πώς αυτή επηρεάζει την πορεία της ιστορίας.

Η επιλογή του Γούντι Άλεν να βάλει έναν Ιρλανδό να διαχειριστεί τα παιχνίδια της τύχης μέσα σε μια λονδρέζικη, μεγαλοαστική οικογένεια και να βρεθεί αντιμέτωπος με μια Αμερικάνα ερωμένη, μας δίνει μια άλλη θεματική οπτική και διάσταση για την ταινία και τους χαρακτήρες. Παρόλο που η σκηνοθετική ματιά περιορίζεται στα μικρά συστήματα που περιβάλλουν τους ήρωες, όπως είναι οι πατρικές οικογένειες τους και οι συντροφικές σχέσεις, οι σκιές των υπερσυστημάτων, η αλληλεπίδρασή τους και η εμπλοκή τους στη ζωή των χαρακτήρων είναι παρούσες.

Το αντι-ιρλανδικό αίσθημα, το οποίο είναι έκδηλο και στην ταινία, έχει τις ρίζες του στο Μεσαίωνα και παρουσιάζεται μέχρι σήμερα τόσο στη Μ.Β. όσο και στη Β. Αμερική προς τους Ιρλανδούς μετανάστες. Εμπεριέχει ρατσισμό, διάκριση, εχθρότητα ή φόβο προς το ιρλανδικό έθνος.

Ο ρατσισμός προς τους Ιρλανδούς στη Βικτωριανή Βρετανία και στις ΗΠΑ του 19^ουαιώνα εμπεριείχε το στερεότυπο του Ιρλανδού που είναι βίαιος και αλκοολικός.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του τότε Πρωθυπουργού της Μ.Β, Μπένζαμιν Ντισραέλι. για τους Ιρλανδούς:

Οι Ιρλανδοί μισούν τους νόμους μας, τον πολιτισμό μας, τη βιομηχανία μας και την αγνή μας θρησκεία. Η άγρια, ριψοκίνδυνη, αβέβαιη φυλή τους δεν έχει καμία σχέση με τον αγγλικό χαρακτήρα. Η ιστορία τους περιγράφει έναν φαύλο κύκλο από προκατάληψη και αίμα.

Στον 20^οαιώνα και συγκεκριμένα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ιρλανδοί στρατιώτες αντιμετωπίζονταν πολύ αυστηρά στα στρατοδικεία καθώς οι Βρετανοί διοικητές ήταν ρατσιστικά προκατειλημμένοι προς τους Ιρλανδούς στρατιώτες. Στις ΗΠΑ χαρακτηριστικές ήταν οι υποσημειώσεις τύπου «no Irish need apply» σε κάποιες αγγελίες, όπως επίσης και στα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρχαν πολλές ταμπέλες που έγραφαν “No Irish, No Blacks, No Dogs” στο Η.Β.

Και στον 21^ο αιώνα που θα περίμενε κάποιος να έχουν υποχωρήσει οι προκαταλήψεις τα περιστατικά ρατσισμού προς τους Ιρλανδούς είναι εξίσου έντονα. Δημοσιογράφοι, αθλητές και άλλα δημόσια πρόσωπα δεν έχουν διστάσει να εκφραστούν εναντίον των Ιρλανδών χαρακτηρίζοντας τους μεταξύ άλλων «αμόρφωτους, παιδεραστές, φιλο-ναζιστές, σεξιστές».

Ο κεντρικός ήρωας του Γούντι Άλεν, ο Κρις, αν και αγαπητός στους ανθρώπους που έρχεται σε επαφή, έχει την ταμπέλα του φτωχού αγοριού απ’την Ιρλανδία που έρχεται στο Λονδίνο για να βρει κάτι καλύτερο στη ζωή του, όπως οι περισσότεροι ομοεθνείς του. Θα έλεγε κανείς ότι ο Γούντι Άλεν βάζοντας για κεντρικό ήρωα έναν Ιρλανδό να παρουσιάζεται ως ο δυναμικός αριβίστας που πατά επί πτωμάτων για να ανελιχθεί στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα της Αγγλικής κοινωνίας, δυναμιτίζει τα αρνητικά στερεότυπα προς τους Ιρλανδούς.

Ο Γούντι Άλεν όμως δεν πετάει απλά έναν Ιρλανδό στα εθνικιστικά στερεότυπα και τον αφήνει να παλέψει με τις σκιές τους. Παράλληλα ξεγυμνώνει και τα άλλα υπερσυστήματα που περιβάλλουν και καθορίζουν τους υπόλοιπους χαρακτήρες. Οι Άγγλοι χαρακτήρες της ταινίας έρχονται αντιμέτωποι με την στερεοτυπία σχετικά με την υπεροψία τους, την αλαζονία, το σοβινισμό και τον υποβόσκοντα ρατσισμό τους τόσο προς τον Ιρλανδούς όσο και προς τους Αμερικάνους και η Νόλα έρχεται αντιμέτωπη με τη στερεοτυπική ματιά που θέλει ελαφρόμυαλη, χωρίς αξίες και ήθη την αμερικάνικη κουλτούρα.

Ο Γούντι Άλεν δεν χρησιμοποιεί τα στερεότυπα που σημαδεύουν τους χαρακτήρες γιατί θέλει να τα προβάλει, εξάλλου αν ήταν αυτός ο σκοπός του θα υπήρχαν πολλά ερωτηματικά γιατί δέχθηκαν οι ηθοποιοί να παίξουν ρόλους που δυναμιτίζουν τα στερεότυπα που αφορούν την εθνικότητά τους. Θα λέγαμε λοιπόν ότι ενδεχομένως χρησιμοποιεί τόσο μαζικά τα στερεοτυπικά στοιχεία των υπερσυστημάτων για να τα αποκαθηλώσει στο τέλος.

Τα υπερσυστήματα στα τελευταία λεπτά της ταινίας γίνονται μια μπάλα, ένα νέο ενιαίο υπερσύστημα που ορίζεται απ’την ανάγκη των ηρώων για πάθος, εγωκεντρικότητα και ανεύρεση διεξόδου από υπαρξιακά αδιέξοδα. Στο νέο αυτό υπερσύστημα, οι στερεοτυπίες έχουν καταρριφθεί καθώς όλοι οι ήρωες γίνονται θύματα και θύτες των επιλογών τους. Το νέο αυτό υπερσύστημα δεν είναι άλλο απ’την ίδια την ανθρώπινη φύση και τους υπαρξιακούς προβληματισμούς που την χαρακτηρίζει.

Τον Κρις και τη Νόλα δεν τους φέρνει κοντά μόνο η ερωτική έλξη και το πάθος. Στην πρώτη τους συνάντηση, συναντήθηκε και η ιστορία του καθενός τους, που ενώ ήταν τόσο διαφορετική, εμπεριείχε ένα κοινό στοιχείο, την επιθυμία να αποτινάξουν την ταυτότητα του ξένου/του μετανάστη και να ενσωματωθούν σε ένα νέο υπερσύστημα, αναβαθμισμένο στα μάτια τους και με πολλές υποσχέσεις για την ανέλιξή τους σε κάθε επίπεδο της ζωής τους. Και οι δύο χρησιμοποιούν τόσο τη γοητεία και τον ερωτισμό τους για να πείσουν τους συντρόφους τους να συνάψουν σχέση μαζί τους όσο και το μυστήριο που εμπεριέχεται στη διαφορετική νοοτροπία και κουλτούρα τους, προκαλώντας και προσκαλώντας τους συντρόφους τους να τους ανακαλύψουν.

Η διαφορά μεταξύ τους είναι ότι ενώ και οι δύο επιθυμούν να διαφοροποιηθούν τόσο απ’ τις οικογένειές τους όσο και απ’τις κοινωνίες στις οποίες μεγάλωσαν για να καταφέρουν να ενταχθούν στην αγγλική πραγματικότητα, η Νόλα παρουσιάζεται ως πιο αυθεντική και ειλικρινής χωρίς να σκοπεύει να θυσιάσει τα πάντα για να ανελιχθεί, φτάνοντας στο σημείο να εναντιώνεται στα υποψήφια πεθερικά της για την παρεμβατικότητά τους και παράλληλα να θέτει τον έρωτά της για τον Κρις ως πιο ιερό κίνητρο για αλλαγή απ’ ότι ο υλικός πλούτος που της προσφέρει ο αρραβωνιαστικός της Τομ.

Ο Κρις απ’την άλλη όχι μόνο φαίνεται να συμβιβάζεται και να διαπραγματεύεται ακόμα και την αξιοπρέπεια του για να αποδείξει ότι μπορεί να ανήκει πλέον σε μια μεγαλοαστική λονδρέζικη οικογένεια και να μην τον αντιμετωπίζουν σαν τον φτωχό μετανάστη αλλά ως γνήσιο αριβίστα που αδιαφορεί για όσα ιδανικά θυσιάζει στο βωμό της ανέλιξης και του πλούτου, όπως η οικογένεια, ο έρωτας, η αγάπη αλλά και η ίδια η ζωή.