Η ταινία του Darren Aronofsky είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ και μια «εφιαλτική» απεικόνιση της ψυχικής κατάρρευσης ενός ανθρώπου, που χάνει τον έλεγχο στην προσπάθειά του να πετύχει την τελειότητα.
Η Nina είναι μια ταλαντούχα χορεύτρια μπαλέτου, που ζει στην Νέα Υόρκη με την μητέρα της. Όταν η επαγγελματική σχολή χορού στην οποία ανήκει ανεβάζει την «Λίμνη των Κύκνων», η Nina κάνει το όνειρό της πραγματικότητα και επιλέγεται στον διττό κεντρικό ρόλο της Βασίλισσας των Κύκνων.
Ο Λευκός Κύκνος βρίσκεται πολύ κοντά στην δική της προσωπικότητα, αλλά ο Μαύρος απαιτεί την εγκατάλειψη της αυστηρότητας, της συγκράτησης, της τελειομανίας που την χαρακτηρίζουν. Προσπαθώντας να τον προσεγγίσει, η Nina χάνει την επαφή της με την πραγματικότητα.
Το μέγεθος του άγχους και της πίεσης που συνοδεύουν αυτή την προσπάθεια, ωθούν την πρωταγωνίστρια εκτός ορίων. Η Nina λυγίζει υπό το βάρος των απαιτήσεων του ανταγωνιστικού επαγγελματικού της περιβάλλοντος, αλλά αυτές έρχονται να προστεθούν σε ένα σύνολο συνυπαρχουσών πιέσεων.
Είναι απόλυτα προσηλωμένη στο χορό και την τελειοποίησή του, κοινωνικά απομονωμένη, με μοναδική ίσως επαφή της την αποπνικτική και απαιτητική της μητέρα, πρώην χορεύτρια και η ίδια, που μεταθέτει στο παιδί της τις δικές της αξιώσεις. Αντιμετωπίζει πιθανά κάποια διατροφική διαταραχή, συνθήκη πολλάκις συνδεδεμένη με το περιβάλλον του επαγγελματικού χορού.
Δέχεται έντονη ψυχοσεξουαλική πίεση από τον νέο διευθυντή της σχολής για να «απευλευθερωθεί», ώστε να μπορέσει να ερμηνεύσει σωστά τον Μαύρο Κύκνο. Και μέσα σε όλα αυτά, η ύπαρξη της Lily, μιας εξίσου ταλαντούχας χορεύτριας του θιάσου, που θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για την θέση της, επιδεινώνει και αποδιοργανώνει ακόμα περισσότερο την ψυχική της ισορροπία, οδηγώντας σε αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ψυχωτικό επεισόδιο.
Από την αρχή της ταινίας, ο σκηνοθέτης μας μεταφέρει οπτικά το βίωμα της πρωταγωνίστριας και την σταδιακή της πτώση. Απεικονίζει το μέγεθος στο οποίο οι παραισθήσεις γίνονται πραγματικότητα για τον άνθρωπο που τις βιώνει, και το πώς αυτή η διαταραγμένη πραγματικότητα γίνεται για τον ίδιο σταδιακά περίπλοκη, τρομακτική και εν τέλει επικίνδυνη.
Στόχος ενός θρίλερ είναι πάντα να δημιουργήσει συναισθήματα φόβου, ανησυχίας, αγωνίας. Όταν όμως ένα θρίλερ καταπιάνεται με την ψυχική ασθένεια, υπάρχει πρόβλημα, γιατί σχεδόν πάντα ενισχύεται πολλαπλώς το στίγμα που την συνοδεύει. Τέτοιες ταινίες, στο βωμό του συναισθήματος, της επίδρασης ή του δράματος, περιλαμβάνουν συνήθως πολλές ανακρίβειες, οι οποίες προβάλλουν, εργαλειοποιούν και ενισχύουν συγκεκριμένες όψεις, λανθασμένες κυρίως, σε σχέση με την νόσο και τις διάφορες διαγνώσεις της.
Έτσι κι εδώ, δεν τηρείται κάποια ιδιαίτερη προσοχή. Ανακρίβειες υπάρχουν, και σίγουρα πολλές καταστάσεις ενισχύονται για λόγους δραματικής επίδρασης. Η συνύπαρξη τόσων διαγνώσεων, διαφορετικών κατηγοριών, δεν είναι συνήθης, ενώ η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά που αποτυπώνεται ενισχύει τον φόβο που συνοδεύει την ψύχωση και τις εκδηλώσεις της.
Σε κάθε περίπτωση όμως, το αίσθημα της ανησυχίας, του τρόμου και του σταδιακού εγκλωβισμού της ηρωίδας σε αυτά, μεταδίδεται επιτυχώς, οικοδομώντας μια ιδιαίτερα επιδραστική ατμόσφαιρα.
Ο ίδιος ο Aronofsky δήλωσε ότι Η ταινία μπορεί να γίνει αντιληπτή σαν μια ποιητική μεταφορά της γέννησης ενός καλλιτέχνη, με την έννοια της οπτικής αναπαράστασης της ψυχικής οδύσσειας της Nina, με στόχο την επίτευξη της καλλιτεχνικής τελειότητας, και του τιμήματος που πρέπει να πληρωθεί για αυτό.
Σίγουρα δεν είναι η πρώτη φορά που μια ταινία εξετάζει το δίπολο καταστροφής – τελειότητας και τα άκρα τα οποία συχνά περιλαμβάνει και ενισχύει το καλλιτεχνικό μεγαλείο. Και αυτή πιθανά να είναι και η αφετηρία της οδύσσειας της πρωταγωνίστριας, το απόγειο της καριέρας της, η δικαίωση των χρόνιων κόπων και στερήσεων, η τέλεια εμφάνιση.
Ωστόσο, η βασική ιδέα που απηχεί η ταινία, το γεγονός δηλαδή ότι ένα σύνολο βαριά ψυχοπιεστικών και αγχογόνων παραγόντων, παραμελημένων συχνά, μπορεί να οδηγήσει σε μια ακραία ψυχική αποδιοργάνωση, μπορεί να απαντηθεί σε μια πληθώρα καταστάσεων, πέραν των καλλιτεχνικών περιεχομένων.
Το «Θέλω μόνο να είμαι τέλεια.» της Nina είναι απλά η αρχή.
Δείτε εδώ το trailer
Συγγραφέας: Ανδρομάχη Σδούκου, Ψυχολόγος με εκπαίδευση στις Μεταμοντέρνες Προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία καθώς και στην Συστημική σκέψη και προσέγγιση
