Μία έφηβη αυτοκτονεί. 13 κασέτες ήχου καταγράφουν 13 γεγονότα που εμπεριέχουν συναισθήματα και σκέψεις της κοπέλας και συνδέονται με τους 13 θύτες/λόγους. Η σειρά είναι μια καλή αφορμή να αναλογιστούμε όλοι τις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις μας προς τις σιωπηλές κραυγές αυτών των νέων ανθρώπων, που υποφέρουν τόσο που πολλές φορές το θεωρούν μάταιο ακόμα και να μοιραστούν τον ψυχικό τους πόνο.
Η τηλεοπτική σειρά φαινόμενο «13 Λόγοι γιατί…» (13 reasons why…) πραγματεύεται όχι απλά την αυτοκτονία μίας έφηβης αλλά και την ανίχνευση των λόγων εκείνων που την οδήγησαν να πάρει αυτή την τελεσίδικη για τη ζωή της απόφαση. Τους λόγους επιλέγει να τους ανασύρει η ίδια κατασκευάζοντας ένα παιχνίδι αναζήτησης για τους θύτες της λίγο πριν δώσει τέλος στη ζωή της. 13 κασέτες ήχου καταγράφουν 13 γεγονότα που εμπεριέχουν συναισθήματα και σκέψεις της κοπέλας και συνδέονται με τους 13 θύτες/λόγους.
Η σειρά κρατά τον θεατή σοκαρισμένο απ’το πρώτο μέχρι και το τελευταίο επεισόδιο, όχι γιατί συνειδητοποιεί έστω μέσω της μυθοπλασίας ότι η απόπειρα για αυτοκτονία δεν αποτελεί γεγονός που κινείται στη σφαίρα της φαντασίας αλλά ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι και σημάδια μέσα στην καθημερινότητα ενός ανθρώπου που είναι ικανοί συγκεντρωτικά να οδηγήσουν σ’αυτή τη σκοτεινή επιλογή. Και αν η σειρά είναι ικανή να σοκάρει έναν μέσο θεατή, έναν γονιό ή έναν εκπαιδευτικό σίγουρα τον τρομάζει, γιατί καταλαβαίνει πόσο σημαντικό είναι να αφουγγράζεται με προσοχή ένα παιδί και να αντιλαμβάνεται όλα εκείνα τα σημάδια που καμιά φορά ενώ χάνονται μέσα στη σιωπή κάνουν πολύ θόρυβο.
Δείτε το trailer:
Η εφηβεία αποτελεί από μόνη της μία περίοδο ρευστότητας καθώς ο έφηβος αναζητά την ταυτότητά του, ακροβατεί ανάμεσα στην παιδική ηλικία και την ενήλικη ζωή προσπαθώντας να ισορροπήσει. Είναι η περίοδος επαναπροσδιορισμού της αυτοεικόνας του και κυρίως του σώματος του και της σεξουαλικότητάς του. Της απομυθοποίησης του γονεϊκού πρότυπου και της ίδιας της κοινωνίας και των θεσμών. Μέσα απ’αυτό το υπαρξιακό ταξίδι οι ορμές του εφήβου βρίσκονται σε τόση έξαρση και ένταση που οι βίαιες συμπεριφορές δεν αποτελούν ασυνήθιστο φαινόμενο.
Οι συμπεριφορές αυτές μπορούν να ξεφύγουν όταν ο έφηβος κατακλυστεί από συναισθήματα ματαίωσης, αδυναμίας να ανταπεξέλθει στο μη γνώριμο αυτό αναπτυξιακό στάδιο, απώλεσης της παιδικότητας και αδιεξόδου απ’το βάρος και το άγχος που του δημιουργεί ο σχηματισμός ενός ενήλικου εαυτού. Ο έλεγχος μπορεί να χαθεί πλήρως όταν ο έφηβος αδυνατεί πλέον να αντέξει όλα τα παραπάνω καθώς έχουν κλονιστεί όλα του τα ψυχικά αποθέματα. Αυτή τη κατάσταση περιγράφουν με αφοπλιστικό τρόπο και οι συντελεστές της σειράς «13 λόγοι γιατί…».
Με τον όρο Αυτοκτονία εννοούμε μια μοιραία, αυτοτραυματική πράξη με πρόθεση να φέρει θάνατο είναι μόνο μία συμπεριφορά ανάμεσα σε μια συνέχεια αυτοκτονικής συμπεριφοράς, η οποία περιλαμβάνει επίσης τον αυτοκτονικό ιδεασμό (δηλαδή, σοβαρές σκέψεις αυτοκτονίας που συχνά θεωρούνται ως πρόδρομοι των πιο σοβαρών μορφών της αυτοκτονικής συμπεριφοράς), αυτοκτονική πρόθεση (δηλαδή, οι προθέσεις ενός ατόμου για την απόπειρα αυτοκτονίας), και απόπειρες αυτοκτονίας (δηλαδή, αυτοτραυματικές συμπεριφορές που διεξάγονται με την πρόθεση της πρόκλησης του θανάτου).
«A flood of emotions rushes into me. Pain and anger. Sadness and pity. But most surprising of all, hope.»
― Jay Asher, Thirteen Reasons Why
Η απόπειρα αυτοκτονίας θυμίζει οξύ ψυχωσικό επεισόδιο. Ο έφηβος εκείνη τη στιγμή είναι σαν να κοιτάει τον εαυτό του από ψηλά, σαν να έχει αποσυνδεθεί απ’τον εαυτό του και κάθε συναίσθημα φροντίδας και αγάπης για τον εαυτό έχει χαθεί. Όλα έχουν μεταμορφωθεί σε εχθρικά ερεθίσματα, που όμως αδυνατεί να τα βλάψει και στρέφει το καταστροφικό μένος πάνω του. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν ένας έφηβος μας εξομολογηθεί κάποια αυτοκτονική σκέψη ή φαντασίωση θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποιον θέλει να σκοτώσει, καθώς η αυτοκτονιά ειδικά στην εφηβεία εμπεριέχει ένα έντονο τιμωρητικό κομμάτι πρωτίστως προς το στενό ή και ευρύτερο περιβάλλον και ύστερα προς τα μη ανεκτά κομμάτια του εαυτού του εφήβου.
Τα κορίτσια είναι στατιστικά πιο ευάλωτα στην απόπειρα αυτοκτονίας, όμως επιλέγουν τρόπους αυτοκτονίας λιγότερο βίαιους σε σχέση με τα αγόρια γι’αυτό και οι θάνατοι από αυτοκτονία είναι περισσότεροι στον ανδρικό πληθυσμό αυτής της ηλικίας, καθώς είναι πιο βίαιοι με μεγαλύτερο ποσοστό επίτευξης της αυτοκτονίας. Και τα δύο φύλα όμως, ειδικά σ’αυτή την ηλικία άμα μοιραστούν την αυτοκτονική τους σκέψη σημαίνει ότι επιθυμούν να σωθούν και κάποιος να τους δώσει ξανά την ελπίδα που πήγαν να χάσουν. Η σιωπηλή απόπειρα αυτοκτονίας αντανακλά μια απόφαση που πάρθηκε μέσα στην απόλυτη ματαίωση, χωρίς καμία ελπίδα για κάτι καλύτερο.
Τα ανησυχητικά σημάδια των εφήβων που οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν είναι η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες και στον ύπνο, η απόσυρση από τους φίλους, την οικογένεια, και από τις καθημερινές δραστηριότητες. Κάποιες βίαιες ενέργειες και επαναστατική συμπεριφορά, καθώς και η χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ. Μια άλλη πολύ ανησυχητική συμπεριφορά είναι η ασυνήθιστη παραμέληση της προσωπικής εμφάνισης και η έντονη αλλαγή προσωπικότητας, όπως και η μόνιμη πλήξη και δυσκολία συγκέντρωσης και συχνά παράπονα για σωματικά συμπτώματα, που συχνά σχετίζονται με πόνους, όπως στομαχόπονους, πονοκεφάλους, κόπωση κ.λ.π.. Τέλος, είναι η απώλεια ενδιαφέροντος για ευχάριστες δραστηριότητες και ότι δεν ανέχονται τον έπαινο ή τις ανταμοιβές.
Η τεχνολογία και ιδιαίτερα τα social media έχουν καταστρεπτικό αλλά ταυτόχρονα ευεργετικό ρόλο στο θέμα της αυτοκτονίας των εφήβων. Καταστρεπτικό γιατί σύμφωνα με έρευνες τα πολλά έντονα ερεθίσματα, με τις φωτογραφίες και αναρτήσεις συνομήλικων με περισσότερη αποδοχή και δημοφιλία είναι ικανά να οδηγήσουν σε καταθληπτικά μονοπάτια αν ο έφηβος αισθανθεί αποκλεισμένος ψηφιακά απ’τους συνομηλικούς του. Επίσης, τα social media μπορούν πολύ εύκολα να μετατραπούν σε πλατφόρμες cyberbullying οξύνοντας ακόμα περισσότερο τις αυτοκτονικές σκέψεις ενός εφήβου, καθώς η αυτοεικόνα του μπορεί να απειληθεί να γίνει ή και να γίνει όντως αντικείμενο δημόσιου χλευασμού. Απ’την άλλη, πολλοί έφηβοι χρησιμοποιούν τα social media για να εκφράσουν τις πιο σκοτεινές και αυτοκαταστροφικές τους σκέψεις είτε με έμμεσο τρόπο, όπως π.χ. μια δημοσίευση που να παραπέμπει σε βαθειά καταθλιπτική σκέψη είτε άμεσα ανεβάζοντας κάποιο βιντεο ή κάνοντας live αναμετάδοση εξηγώντας γιατί σκέφτεται να επιχειρήσει να δώσει τέλος στη ζωή του. Έτσι, λόγω αυτής της απελπισμένης κραυγής για βοήθεια των εφήβων πολλές αυτοκτονίες έχουν αποτραπεί από τα social media και τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
Κλείνοντας, η σειρά «13 λόγοι γιατί…» είναι μια καλή αφορμή να αναλογιστούμε όλοι, ο καθένας με τον ανάλογο ρόλο (γονιός, εκπαιδευτικός, ειδικός ψυχικής υγείας, συνομήλικος) συμπεριφορές και αντιδράσεις μας προς τις σιωπηλές κραυγές αυτών των νέων ανθρώπων, που υποφέρουν τόσο που πολλές φορές το θεωρούν μάταιο ακόμα και να μοιραστούν τον ψυχικό τους πόνο. Ας έχουμε όλοι μας κεραίες ανοιχτές, ειδικά σ’αυτούς τους χαοτικούς καιρούς που το βάρος της ύπαρξής μας στους ενήλικες γίνεται μεγαλύτερο μέσα στις δύσκολες συνθήκες που κοινωνικά βιώνουμε, πόσο μάλλον στους εφήβους. Ας δώσουμε το χώρο στους νέους να εκφραστούν, χωρίς να υποτιμούμε το μέγεθος των δυσκολίων ή των ματαιώσεών τους. Εξάλλου, κάποτε υπήρξαμε και εμείς έφηβοι, ας μη ξεχνάμε λοιπόν, πόση ανάγκη είχαμε την αποδοχή και την κατανόηση των ενηλίκων!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Freeman, D., & Freeman, J. (2015, January 21). Why are men more likely than women to take their own lives?
Morin, A. (2016, March 07). Science Explains How Facebook Makes You Sad.
Κιλαμπέρια. Εφηβική Αυτοκτονία: Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς
Σεφεριάδης, (n.d.). Η αυτοκτονία στην εφηβεία.
