Tα κατάφερες και μπήκες στη Σχολή Ψυχολογίας που ήθελες, συγχαρητήρια! Δες από εδώ και πέρα τι να προσέξεις και τι χρειάζεται να γνωρίζεις για τις σπουδές σου στην Ψυχολογία.
Αγαπητέ μελλοντικέ συνάδελφε, (επίτρεψέ μου να σε αποκαλώ έτσι) θέλω να σου δώσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για την εισαγωγή σου στο Τμήμα Ψυχολογίας που επέλεξες! Είμαι σίγουρος ότι πέρα από την υπερπροσπάθεια που κατέβαλλες τον τελευταίο χρόνo, είχες σωστή οργάνωση και στόχους ώστε να μην φτάσεις σήμερα στο σημείο να θεωρήσεις την επιτυχία σου σαν ένα θαύμα.
Άλλωστε, θαύματα δεν συμβαίνουν σήμερα – ούτε συνέβαιναν ποτέ – και είναι κρίμα να αποδώσεις όλη αυτή την προσπάθεια που κατέβαλλες σε κάτι «μεταφυσικό». Η επιτυχία, η αναγνώριση, η υπερηφάνεια, το καμάρι και όλα τα εύσημα ανήκουν σε εσένα και σε όσους είχες δίπλα σου που σε υποστήριξαν σε αυτό το ταξίδι.
Η πραγματικότητα είναι ότι εισήχθης σε μία σχολή που είναι τρίτη στις προτιμήσεις των μαθητών λυκείου- πίσω από την ιατρική και το πολυτεχνείο που αντιπροσωπεύουν παραδοσιακά επαγγέλματα εδώ και δεκαετίες στην Ελλάδα – και στην οποία κάθε χρόνο ανεβαίνουν οι βάσεις, γεγονός που δείχνει πόσο σημαντική είναι η επιτυχία σου. Με το μαθητικό σου ταξίδι λοιπόν να πιάνει ήρεμο λιμάνι, είσαι ήδη έτοιμος για το νέο ταξίδι σου, αυτό στον εκπληκτικό χώρο της επιστήμης της ψυχολογίας!
Ο Hermann Ebbinghaus – Γερμανός Ψυχολόγος, για τον οποίο θα διδαχθείς περισσότερα στη σχολή – έχει πει: “Η ψυχολογία έχει μακρύ παρελθόν αλλά μικρή ιστορία“. Παρομοίως και στην χώρα μας. Το παρελθόν της ψυχολογίας βρίσκεται στους αρχαίους Έλληνες Φιλοσόφους, αλλά ιστορικά ήρθε στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1920 από τον Θεόφιλο Βορέα, μαθητή του Wundt και στη συνέχεια από εκλεκτούς Ψυχολόγους όπως ο Δημήτριος Γεώργας, Γιάννης Παρασκευόπουλος και Γιώργος και Βάσω Βασιλείου (περισσότερα για την Ψυχολογία στην Ελλάδα μπορείς να βρεις εδώ και στη συνέντευξη του καθηγητή Δ. Γεώργα).
Το 1987 ιδρύθηκε το πρώτο Τμήμα Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και σήμερα υπάρχουν τέσσερα Τμήματα Ψυχολογίας, σε αντίστοιχα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Πάντειον Πανεπιστήμιον (το), Πανεπιστήμιο Κρήτης και Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Κάθε Τμήμα, μετά το πέρας επιτυχημένων σπουδών, οδηγεί σε πτυχίο ψυχολόγου, που ισοδυναμεί με απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου. Στην Ελλάδα οι επίσημοι σύλλογοι ψυχολόγων είναι δύο: ο Σύλλογος Ελλήνων Ψυχολόγων (Σ.Ε.Ψ.), μέλος της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συλλόγων Ψυχολογίας με μέλη του επαγγελματίες Ψυχολόγους και η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία (Ε.Λ.Ψ.Ε.), με μέλη της ψυχολόγους που έχουν διδακτορικό τίτλο.
Κυβερνήτες σε αυτό το νέο ταξίδι που ξεκινάς, θα είναι οι πιο αξιόλογοι καθηγητές Ψυχολογίας. Σωστά καταρτισμένοι, με εξειδικευμένες γνώσεις και συνεχή παρουσία σε Ελληνικά και ξένα συνέδρια, γνωρίζουν καλά πώς να παραμένουν ενήμεροι για τις νέες εξελίξεις στην επιστήμη της ψυχολογίας, πώς να διαχέουν τις γνώσεις τους στους φοιτητές και πώς να προετοιμάζουν τους μελλοντικούς επιστήμονες ψυχολόγους της Ελλάδας (περισσότερα μπορείς να διαβάσεις στη συνέντευξη του Αναπληρωτή Καθηγητή Ψυχολογίας Σπύρου Τάνταρου). Οι καθηγητές είναι πιο προσιτοί από ό,τι τους φαντάζεσαι και πάντα βοηθούν ενεργούς φοιτητές με φιλοδοξίες και όραμα.
Αγαπητέ μελλοντικέ συνάδελφε, ο υπέροχος κόσμος της Ψυχολογίας ανοίγεται μπροστά σου. Αν θα μπορούσα να παρομοιάσω αυτή την επιτυχία σου ώστε να τη συνειδητοποιήσεις καλύτερα, θα την παρομοίαζα με το άνοιγμα μιας πόρτας σε μία άλλη διάσταση. Ό,τι ήξερες μέχρι τώρα, ό,τι γνώριζες για τη ζωή, όλα είχαν την αναγωγή τους σε μία επιφανειακή αποτύπωση, σε μια πραγματικότητα στην οποία έβλεπες μόνο το συμπέρασμα. Πίσω από την επιφάνεια αυτή, βρίσκονται όλοι οι ανθρώπινοι μηχανισμοί, οι γνωστικές επεξεργασίες, τα κίνητρα, τα αίτια, οι ορμές, οι αλληλεπιδράσεις, τα συστήματα, τα συναισθήματα που κινούν όλον αυτό τον κόσμο που βλέπεις γύρω σου. Μέχρι τώρα αντιλαμβανόσουν μόνο ένα πολύ μικρό τμήμα του κόσμου σου. Η επιστήμη της ψυχολογίας, θα σε βοηθήσει να ανακαλύψεις αυτόν τον κόσμο και σταδιακά να εστιάσεις στις γνώσεις που θα θέλεις να προσλάβεις και να τις εξειδικεύσεις.
Σε αυτό το ταξίδι, θέλω να σου επιστήσω την προσοχή όμως σε μερικά πολύ σημαντικά θέματα, που είναι καλό να γνωρίζεις πριν ξεκινήσεις το ταξίδι σου στον κόσμο της Ψυχολογίας. Αυτά τα θέματα είναι σαν την κινούμενη άμμο, αν πέσεις μέσα, πολύ δύσκολα βγαίνεις, οπότε είναι προτιμότερο να τα προλάβεις.
Επίτρεψέ μου να πάω ένα βήμα πίσω και να σε προτρέψω να αναρωτηθείς: γιατί επέλεξες να σπουδάσεις ψυχολογία; Αυτή η βασική ερώτηση είναι ο κορμός του δέντρου και τα υπόλοιπα ερωτήματα θα προβάλλουν τα επόμενα χρόνια των σπουδών σου σαν κλαδιά: πώς τη γνώρισες, τι γνώριζες για αυτήν και τι βιώνεις τώρα, πού περιμένεις να δουλέψεις ως ψυχολόγος, ποιες είναι οι επαγγελματικές σου προσδοκίες κ.α. Γνωρίζοντας ότι η Ψυχολογία δεν υπάρχει ως μάθημα στο λύκειο, είναι πολύ εύκολο να παρασυρθεί ένας μαθητής και να την επιλέξει αυτοματοποιημένα.
Έτσι, ίσως νομίζεις ότι η ψυχολογία είναι οι τηλεοπτικές διαγνώσεις, το «διάβασμα» του μυαλού του συνανθρώπου μας, οι ερωτοαπαντήσεις και τα τέστ προσωπικότητας που βρίσκει κανείς στα εκλαϊκευμένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αλλά και η πεποίθηση ότι ο ψυχολόγος είναι όπως παρουσιάζεται στα βιβλία του Yalom – ένας επαγγελματίας που κάθεται σε μία πολυθρόνα, έχει αρκετούς πελάτες και βγάζει πολλά χρήματα σε πολύ λίγη ώρα. Αν παρακινήθηκες από τα παραπάνω για να σπουδάσεις ψυχολογία, θα βρεις πολλές φουρτούνες στο ταξίδι σου και δεν θα ξέρεις πώς να τις ξεπεράσεις. Και ακαδημαϊκά και επαγγελματικά, θα αντιμετωπίσεις μία εντελώς διαφορετική κατάσταση. Ίσως θα ήταν καλύτερα να ξαναδώσεις πανελλήνιες και να επιλέξεις μία άλλη σχολή.
Αν όμως, έχεις ψάξει πιο βαθιά, όπως αρμόζει στην επιστήμη της Ψυχολογίας, έχεις ως αφετηρία εσωτερικές ανησυχίες, φιλοσοφικούς προβληματισμούς, μία τάση βοήθειας και αγάπης προς τον συνάνθρωπο, έχεις παρακινηθεί εφηβικά από ένα βιβλίο του Freud, του Fromm, του Jung, τότε έχεις ανακαλύψει τη ρωγμή από την οποία μπαίνει ένα διαφορετικό φως, που φώτισε την ψυχή σου και σε παρακίνησε να ανακαλύψεις από που προέρχεται τόση λάμψη. Αν ναι, έχεις κάνει μία συνειδητή επιλογή. Το ταξίδι σου δεν θα είναι ήρεμο, αλλά θα έχεις τα εφόδια να αντιμετωπίσεις τις όποιες φορτούνες βρεις μπροστά σου γιατί είσαι ήδη οπλισμένος με πίστη και αγάπη για αυτό που έχεις επιλέξει. Όσο θα προχωρά το ταξίδι αυτό, τόσο θα αγαπάς περισσότερο αυτή την επιστήμη και θα δυναμώνεις πιο πολύ.
Εν πάσει περιπτώσει και στις δύο επιλογές, οι προσδοκίες είναι εντελώς διαφορετικές από την πραγματικότητα που θα αντιμετωπίσεις, όσοι όμως βρίσκονται στη συνειδητή, είναι περισσότερο έτοιμοι γιατί έχουν ήδη δει τον μακροπρόθεσμο στόχο. Εισερχόμενος στον κόσμο της ψυχολογίας, θα πρέπει να γνωρίζεις ότι δεν σου εμφυτεύονται οι μαγικές γνώσεις να βλέπεις τον κόσμο από διαφορετική οπτική. Αυτή είναι μία διαδικασία, που απαιτεί πολύ κόπο, εξελίσσεται σταδιακά και όσο νωρίτερα ενεργοποιηθεί τόσο καλύτερα. Και η αρχή των σπουδών σου είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος, καθώς απαιτείται εγρήγορση.
Για παράδειγμα, πολλοί φοιτητές θεωρούν ότι με την εισαγωγή τους στην Ψυχολογία, έχουν ξεμπλέξει από τα μαθηματικά. Αν το πιστεύεις και εσύ, θα σε απογοητεύσω. Η στατιστική και η ψυχομετρία είναι βασικά μαθήματα της επιστήμης της Ψυχολογίας από την αρχή των σπουδών, αναπόσπαστα κομμάτια της στον ερευνητικό τομέα και θα σε συνοδεύουν μέχρι το τέλος των σπουδών σου, προπτυχιακά/μεταπτυχιακά/διδακτορικά. Είναι μία ψυχρολουσία, το γνωρίζω αλλά αποδέξου τα μαθήματα αυτά από την αρχή γιατί μετά θα είναι δυσκολότερα να τα ενσωματώσεις.
Τα φοιτητικά χρόνια, έχουν τη δική τους σημασία. Πολλοί φοιτητές αδυνατούν να ελέγξουν την τόση ελευθερία που ανοίγεται ξαφνικά μπροστά τους και το μικρό βήμα της ενηλικίωσης, αρκετές φορές γίνεται όχημα ανεξαρτητοποίησης χωρίς φρένα. Το αποτέλεσμα πολλές φορές είναι ότι τα δύο, τουλάχιστον, πρώτα χρόνια των σπουδών σου, να καταναλώνονται χωρίς να το καταλάβεις. Σίγουρα θα διασκεδάσεις, θα νιώσεις ανεξάρτητος, ίσως πολιτικοποιηθείς, ίσως υπερβάλλεις μπροστά σε αυτή την τόση ελευθερία που ανοίγεται ξαφνικά μπροστά σου. Προσπάθησε όμως να την αξιοποιήσεις υπέρ της ωριμότητάς σου, μην την αφήσεις να σε καταχραστεί και την ξοδέψεις μπροστά στην εφήμερη απόλαυση. Ειδικότερα, θα πρότεινα να αποφύγεις κάθε είδους πολιτικοποίηση αν δεν σκοπεύεις να γίνεις «ιπποκόμος» κάποιου αβέβαιου πολιτικού φορέα. Αν πάλι, επιδιώκεις να αλλάξεις τον κόσμο, είναι καλύτερα να το προσπαθήσεις στο μέλλον ως καταξιωμένος επιστήμονας Ψυχολόγος, μέσα από το έργο σου.
Κάθε Τμήμα Ψυχολογίας σε όλη την διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους και πέρα από τα στάνταρντ μαθήματα, παρέχει πολύτιμες ευκαιρίες για να αναπτύξεις τους ψυχολογικούς σου ορίζοντες. Κατά καιρούς, επιστημονικοί και επαγγελματικοί φορείς σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο, διοργανώνουν σημαντικές εκδηλώσεις, συνέδρια, ημερίδες και ομιλίες, με εξαιρετικούς επιστήμονες που, ακόμα και αν αφορούν σε φοιτητές μεγαλύτερων ετών, πάντα έχεις να κερδίσεις από την παρακολούθηση αυτών.
Πάρε μέρος εθελοντικά σε συνέδρια, παρακολούθησε εξωπανεπιστημιακές εκδηλώσεις, ρώτα καθηγητές για ευρωπαϊκά προγράμματα Εrasmus, για ανταλλαγές Ευρωπαίων φοιτητών, προετοίμασε από τώρα το μέλλον σου. Είχα την ευκαιρία ως φοιτητής, μαζί με μία ομάδα συμφοιτητών, να ιδρύσουμε τον Σύλλογο Ελλήνων Φοιτητών Ψυχολογίας και να κάνουμε σπουδαία πράγματα με πολύ όρεξη και δημιουργία. Σε λίγο καιρό, ο ΣΕΦΨ θα μετεξελιχθεί σε Φοιτητικό Τμήμα μέσα στον Σύλλογο Ελλήνων Ψυχολόγων, οπότε θα μπορείς να γίνεις εκεί μέλος και να γνωρίσεις ακόμα περισσότερα για τον επαγγελματικό χώρο της Ψυχολογίας.
Επιπρόσθετα, αν θέλεις να μοιραστείς μία δυσκολία σου, υπάρχουν ανοικτές αλλά διακριτικές πόρτες για να ζητήσεις βοήθεια: στο Τμήμα Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ μπορείς να απευθυνθείς στο Εργαστήριο Ψυχολογικής Συμβουλευτικής Φοιτητών (http://www.skf.psych.uoa.gr/), στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης λειτουργεί το Συμβουλευτικό Κέντρο Φοιτητών (http://skf.uoc.gr/) και παρόμοια κέντρα σε Πάντειο και Αριστοτέλειο.
Το επαγγελματικό σου μέλλον, εξαρτάται από το πανεπιστημιακό παρόν σου
Που θέλεις να κατευθυνθείς επαγγελματικά; Σε μεταπτυχιακό στην Ελλάδα, σε εξειδίκευση σε ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, σε σπουδές στο εξωτερικό…; Φυσικά και δεν είναι καιρός να αγχωθείς από τώρα, αλλά θα ήταν ιδανικό να μην αγχωθείς ούτε όταν έρθει η στιγμή της επιλογής. Η επιλογή αυτή δεν είναι απόφαση μίας ημέρας, αλλά μία βάσιμη και μετρημένη κατεύθυνση, μέσα από την ήδη οργανωμένη και ψυχολογικά εστιασμένη πορεία σου στο πανεπιστήμιο. Έχω την ανάγκη να σημειώσω εδώ, ότι η ψυχολογία είναι πολύ νέο επάγγελμα στην Ελλάδα και δεν έχει τύχει της αναγνώρισης που της αξίζει, για λόγους που ξεφεύγουν από τη δικαιοδοσία των συλλόγων και χτυπούν σε άλλους τοίχους.
Αυτή τη στιγμή οι θέσεις εργασίας στο δημόσιο είναι μετρημένες, όχι μόνο λόγω οικονομικού κλίματος, καθώς οι κυβερνήσεις όλα αυτά τα χρόνια έχουν ιατρικοποιήσει τον χώρο της ψυχικής υγείας, δίνοντας τον πρώτο λόγο στη θεραπεία της ψυχικής ασθένειας μέσα από τη χορήγηση φαρμάκων και οι ψυχολόγοι που έχουν τις γνώσεις, τα ψυχολογικά εργαλεία και τον τρόπο να θεραπεύσουν αλλά και το κυριότερο να προλάβουν τις ήπιες ψυχικές ασθένειες χωρίς φάρμακα, μένουν επαγγελματικά απομονωμένοι.
Την ίδια στιγμή, θα πρέπει να γνωρίζεις ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει λάβει κανένα μέτρο πρόσληψης ψυχολόγων στα σχολεία, θεωρώντας τους μη απαραίτητους την ίδια ώρα που οι μαθησιακές δυσκολίες, το bullying και οι ψυχικές ασθένειες μαθητών και γονέων βρίσκονται σε έξαρση, με τους εκπαιδευτικούς να αδυνατούν να βοηθήσουν. Οι ενίοτε αποσπασματικές προσλήψεις ψυχολόγων, είναι ένα πυροτέχνημα μείωσης της ανεργίας, με ουσιαστικά αντίστροφο και αρνητικό αποτέλεσμα για όλους τους άμεσα εμπλεκόμενους – ψυχολόγους/εκπαιδευτικούς/μαθητές/γονείς. Αξιόλογες προσπάθειες καταβάλλονται άνα τακτά χρονικά διαστήματα από τους συλλόγους ώστε να βελτιωθούν οι εργασιακές συνθήκες του ψυχολόγου.
Για αυτό το επαγγελματικό μέλλον, θέλω να επισημάνω κάτι τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό. Η ψυχολογία δεν είναι ψυχοθεραπεία, δηλαδή η επιτυχής έξοδος από το πανεπιστήμιο δεν οδηγεί μονοδιάστατα στο άνοιγμα ενός γραφείου ψυχολόγου και στην θεραπεία πελατών. Για το επάγγελμα του Ψυχολόγου, μπορείς να βρεις περισσότερα εδώ. Για να εργαστεί ένας ψυχολόγος ψυχοθεραπευτικά, σημαντικό εφόδιο για τον ίδιο είναι η απόκτηση ενός μεταπτυχιακού κλινικής ψυχολογίας ή να έχει εκπαιδευθεί σε μία ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, μετά την πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Απαραιτήτως όμως χρειάζεται σε κάθε περίπτωση να έχει κάνει ο ίδιος ψυχοθεραπεία.
Αγαπητέ μελλοντικέ συνάδελφε, θα μπορούσα να γράψω πολλές σελίδες ακόμα, αλλά νομίζω ότι κάποια πράγματα είναι καλό να τα γνωρίσεις και μόνος σου, να «τριφτείς» με αυτά μέσα από το ταξίδι σου στο πανεπιστήμιο. Άλλωστε ο χώρος του πανεπιστημίου, είναι χώρος ωρίμανσης, δημιουργίας ιδεών, εγκαθίδρυσης αξιών και πειραματισμών. Μέσα σε αυτήν την πορεία, θα γνωρίσεις ότι η ψυχολογία δεν είναι απλά μία επιστήμη αλλά κάτι παραπάνω, καθώς συνδυάζει τα επιστημονικά κριτήρια με τα συστημικά, μη γραμμικά αίτια της ανθρώπινης συμπεριφοράς και είμαι σίγουρος ότι θα την αγαπήσεις ακόμα περισσότερο.
Προσωπικά, χαίρομαι να βλέπω τόση μεγάλη ζήτηση από τους μαθητές για την επιστήμη της Ψυχολογίας, προσδοκώντας ότι μετά από λίγα χρόνια, θα υπάρχουν πολλοί και αξιόπιστοι επαγγελματίες, που θα εκπροσωπούν ένα καταξιωμένο, εδραιωμένο και περιζήτητο στην κοινωνία μας επάγγελμα, μακριά από ενοχικές προκαταλήψεις. Σου δίνω και πάλι συγχαρητήρια και εύχομαι η πορεία σου να συνεισφέρει θετικά στην άνοδο της επιστήμης της ψυχολογίας στην Ελλάδα.
