Με την έρευνά της συνέβαλε σημαντικά στον τομέα της κοινωνικής ψυχολογίας και συγκεκριμένα στον τομέα της κοινωνικής γνώσης, των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων.
Η Susan Fiske γεννήθηκε το 1952 στο Σικάγο των Η.Π.Α. Προερχόταν από μία οικογένεια κοινωνικών ακτιβιστών, καθώς ο πατέρας της ήταν διάσημος ψυχολόγος και η μητέρα της είχε ηγετικό ρόλο στην κοινότητα. Αναμενόμενη επομένως ήταν η επιθυμία και της ίδιας να ακολουθήσει το δρόμο των κοινωνικών επιστημών.
Ειδικότερα, η Fiske σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Harvard στο αντικείμενο των κοινωνικών σχέσεων. Συνέχισε μάλιστα εκεί τις σπουδές της, ολοκληρώνοντας και το διδακτορικό της πάνω στο ίδιο αντικείμενο. Στα επόμενα χρόνια εργάστηκε ως βοηθός καθηγητή ψυχολογίας και κοινωνικών επιστημών στο πανεπιστήμιο Carnegie-Mellon, ενώ αργότερα έγινε καθηγήτρια ψυχολογίας και δημοσίων υποθέσεων στο Princeton, θέση που εξακολουθεί να κατέχει ως τώρα.
Με την έρευνά της συνέβαλε σημαντικά στον τομέα της κοινωνικής ψυχολογίας και συγκεκριμένα στον τομέα της κοινωνικής γνώσης, των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων. Οι τέσσερις σημαντικότερες θεωρίες της είναι το μοντέλο περιεχομένου στερεοτύπων, η θεωρία του διφορούμενου σεξισμού, το συνεχές μοντέλο της διαμόρφωσης εντύπωσης και η θεωρία της δύναμης ως μέσου ελέγχου.
Το μοντέλο περιεχομένου στερεοτύπων υποστηρίζει πως οι άνθρωποι τείνουν να αντιλαμβάνονται τις κοινωνικές ομάδες με βάση δύο θεμελιώδεις διαστάσεις: τη «ζεστασιά» και την «ικανότητα». Ο όρος «ζεστασιά» αναφέρεται στην αξιοπιστία και στη φιλικότητα των ατόμων, ενώ η λέξη «ικανότητα» περιγράφει την δυνατότητά τους να δρουν με βάση τις προθέσεις τους.
Με βάση το μοντέλο αυτό λοιπόν τα στερεότυπα για τους ανθρώπους διαφοροποιούνται ανάλογα με τις παραπάνω διαστάσεις, σε βαθμό που αυτά τα χαρακτηριστικά είναι τα πρώτα που εξετάζονται αυτόματα από τους υπόλοιπους. Η θεωρία αυτή δημιουργήθηκε αρχικά για την κατανόηση των κοινωνικών κατηγοριοποιήσεων στον πληθυσμό των Η.Π.Α., αλλά στη συνέχεια εφαρμόστηκε στην ανάλυση των κοινωνικών τάξεων και δομών παγκοσμίως.
Η θεωρία του διφορούμενου σεξισμού αναπτύχθηκε από τη Fiske και τον ψυχολόγο Peter Glick, προκειμένου να διερευνηθεί η προκατάληψη που υπάρχει προς τις γυναίκες. Σύμφωνα με τη θεωρία υπάρχουν δύο υποκατηγορίες σεξισμού: ο «εχθρικός σεξισμός» και ο «καλοπροαίρετος σεξισμός».
Ο πρώτος εντοπίζεται όταν οι μη παραδοσιακές γυναίκες γίνονται αντιληπτές ως απειλή, ενώ ο δεύτερος παρατηρείται όταν οι γυναίκες εξιδανικεύονται και προστατεύονται από τους άντρες, το οποίο ωστόσο συμβαίνει όταν οι γυναίκες συμμορφώνονται με τα παραδοσιακά πρότυπα. Με άλλα λόγια, ο «καλοπροαίρετος σεξισμός» επιβραβεύει τις γυναίκες που πραγματοποιούν τους παραδοσιακούς ρόλους, ενώ ο «εχθρικός σεξισμός» τιμωρεί τις γυναίκες που δεν εκπληρώνουν τα πρότυπα αυτά.
Όσον αφορά το συνεχές μοντέλο της διαμόρφωσης εντύπωσης, πρόκειται για ένα μοντέλο που εξετάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι διαμορφώνουν εντυπώσεις για τους άλλους. Υποστηρίζεται λοιπόν πως η διαδικασία αυτή γίνεται με βάση δύο παράγοντες: τις διαθέσιμες πληροφορίες και τα κίνητρα των ατόμων. Έτσι οι άνθρωποι προβαίνουν στη διαμόρφωση εντυπώσεων για τους άλλους διαμέσου ενός συνεχούς, από κατηγορικές και στερεοτυπικές μέχρι πλήρως εξατομικευμένες κρίσεις.
Διαβάστε σχετικά: Προκαταλήψεις και στερεότυπα: πως εμφανίζονται
Τέλος, η θεωρία της δύναμης ως μέσο ελέγχου αποσκοπεί στο να εξηγήσει πώς η κοινωνική δύναμη κινητοποιεί τα άτομα στο να προσέχουν ή να αγνοούν τους άλλους. Η «δύναμη» ορίζεται ως ο έλεγχος στα αποτελέσματα των άλλων. Τα άτομα που δεν διαθέτουν μεγάλη κοινωνική δύναμη τείνουν να προσέρχονται στα άτομα με δύναμη που ελέγχουν τα αποτελέσματά τους, ώστε να ενισχύσουν το αίσθημα ελέγχου. Ως αποτέλεσμα, τα άτομα αυτά είναι πιο πιθανό να διαμορφώσουν πολύπλοκες, χωρίς στερεότυπα εντυπώσεις.
Αντίθετα, τα άτομα με δύναμη προσέχουν λιγότερο και είναι πιο ευάλωτα στο να προβούν σε στερεοτυπικές αντιλήψεις για τους άλλους, καθώς όπως αναφέρει η Fiske «τα στερεότυπα και η δύναμη αλληλοενισχύονται, μιας και το να διαμορφώνει κάποιος στερεοτυπικές απόψεις από μόνο του ασκεί έλεγχο, συντηρεί και δικαιολογεί το status quo».
Η Fiske διακρίθηκε για το έργο της με πολλά βραβεία, ενώ διαθέτει και πολλές διακεκριμένες θέσεις σε με κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Το σημαντικότερο επίτευγμά της ωστόσο είναι τα θεμέλια που έθεσε στην έρευνα για το πώς τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις ενθαρρύνονται ή αποθαρρύνονται από τις σχέσεις με τους άλλους, έρευνα που επηρέασε και εξακολουθεί να επηρεάζει τους ψυχολόγους μέχρι σήμερα.
Βιβλιογραφία:
- Wikipedia contributors. (2021, September 20). Susan Fiske. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Susan_Fiske&oldid=1045516699
- (2016, June 22). Susan Fiske. Social Psychology Network. https://fiske.socialpsychology.org/
- Viegas, J. (2015, March 24). Profile of Susan Fiske. PNAS. https://www.pnas.org/content/112/12/3587
Απόδοση: Μορφιάδου Βασιλική – Ψυχολόγος
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
