Scott Peck: ο ψυχίατρος που συνδύασε την ψυχιατρική με την πνευματικότητα

Ο Scott Peck τονίζει στα βιβλία του πως η ζωή δεν είναι ποτέ φτιαγμένη για να είναι εύκολη, αλλά αντίθετα αποτελεί ένα πεδίο μάχης από προβλήματα. Ο καθένας, μπορεί είτε να γκρινιάζει για αυτά είτε να τα λύσει με τη βοήθεια ενός πολύ σημαντικού εργαλείου, της πειθαρχίας.

Ο Morgan Scott Peck γεννήθηκε το 1936 στη Νέα Υόρκη και ήταν ο μικρότερος από δύο παιδιά. Ο πατέρας του ήταν διακεκριμένος δικηγόρος και δικαστής. Η θρησκεία φαίνεται πως έπαιζε σημαντικό ρόλο στην οικογένεια του Peck, καθώς η γιαγιά του ενστερνιζόταν την Ιουδαϊκή θρησκεία, οι γονείς του ανήκαν σε μία αίρεση του Χριστιανισμού και ο ίδιος έγινε προτεστάντης. Στοιχεία πνευματικότητας και θρησκευτικότητας μάλιστα είναι φανερά στη μετέπειτα ζωή του όπως και στο έργο του.

Σπούδασε στο Harvard και αποφοίτησε το 1958 με Bachelor (BSc) στο αντικείμενο των κοινωνικών σχέσεων. Στη συνέχεια σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Ohio, από όπου αποφοίτησε το 1963 με τίτλο Master (MSc). Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του εντάχθηκε στο στρατό των Η.Π.Α. και συγκεκριμένα με την ειδικότητα του ψυχιάτρου.

Αν κ ήταν αντίθετος με τον πόλεμο του Βιετνάμ θεώρησε πολύ ενδιαφέρον να παρατηρεί τις συμπεριφορές των ατόμων στις αντίξοες αυτές συνθήκες. Έτσι από το 1967 έως το 1970 ήταν επικεφαλής του τμήματος ψυχολογίας στο Ιατρικό Κέντρο των Η.Π.Α. στην Okinawa της Ιαπωνίας, ενώ από το 1970 έως το 1972 ήταν βοηθός υπεύθυνου ψυχιατρικής στο γραφείο γενικού χειρούργου στην Washington. Έπειτα, εγκαταλείποντας τη θέση του στο στρατό, μετακόμισε στο Connecticut και άνοιξε το δικό του γραφείο ως επαγγελματίας ψυχίατρος, το οποίο λειτούργησε έως το 1983.

Από το 1976 και μετά ο Peck βίωσε μία περίοδο λογοτεχνικής έμπνευσης και ξεκίνησε να γράφει βιβλία αυτό-βελτίωσης. Σε αυτά συνδύαζε τόσο τις γνώσεις κα την εμπειρία του από την ψυχιατρική όσο και την πνευματική διάθεση που τον διακατείχε από μικρή ηλικία.

Το πρώτο και πιο γνωστό βιβλίο του είναι το «The Road Less Traveled» και είναι αυτό που τον έκανε διάσημο στο ευρύ κοινό. Κάποια άλλα πολύ γνωστά βιβλία του είναι το «People of The Lie: The Hope For Healing Human Evil» και το «The Different Drum: Community Making and Peace». Μέσω των βιβλίων του ανέπτυξε ορισμένες θεωρίες, οι οποίες αποτέλεσαν εφαλτήριο σκέψης και προβληματισμού για πολλούς. Πιο συγκεκριμένα, οι θεωρίες του αφορούσαν τα εξής θέματα:

Πειθαρχία

Ο Peck ξεκινάει το βιβλίο του «The Road Less Traveled» με τη φράση «Η ζωή είναι δύσκολη!». Τονίζει πως η ζωή δεν ήταν ποτέ φτιαγμένη για να είναι εύκολη, αλλά αντίθετα αποτελεί ένα πεδίο μάχης από προβλήματα. Ο καθένας, σύμφωνα με το συγγραφέα, μπορεί είτε να γκρινιάζει για αυτά είτε να τα λύσει με τη βοήθεια ενός πολύ σημαντικού εργαλείου, της πειθαρχίας.

Στη συνέχεια έκανε εκτενή αναφορά στην πειθαρχία και στη σημασία της για τη συναισθηματική, ψυχολογική και πνευματική υγεία του ατόμου. Περιέγραψε μάλιστα αναλυτικά τέσσερεις τομείς από τους οποίους αυτή απαρτίζεται: καθυστέρηση της ικανοποίησης, αποδοχή της ευθύνης, αφοσίωση στην αλήθεια, ισορροπία.

Αυτά είναι και τα σύνεργα κατά τον Peck που βοηθάνε τον άνθρωπο να λύσει τα προβλήματα που συναντά κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τέλος αναφέρθηκε στις τεχνικές αυτές ως «τεχνικές του πόνου», καθώς το άτομο μέσα από αυτές βιώνει τον πόνο των προβλημάτων και επιλύνοντάς τα μαθαίνει και αναπτύσσεται.

«Γνήσιος πόνος» – «Νευρωτικός πόνος»

Αναλύοντας τη θεωρία του για την πειθαρχία, ο Peck κατέληξε πως μόνο μέσω του πόνου και της αγωνιώδους προσπάθειας μπορεί ο άνθρωπος να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τα εμπόδια που συναντάει στη ζωή του. Αυτό τον πόνο ονομάζει «γνήσιο πόνο».

Αντίθετα προσθέτει πως οι άνθρωποι που προσπαθούν να αποφύγουν τον πόνο στη ζωή τους προκαλούν ως αποτέλεσμα περισσότερες μη αναγκαίες πηγές πόνου, τις οποίες ονομάζει «νευρωτικό πόνο». Τα άτομα λοιπόν πρέπει να έχουν ως στόχο να εξουδετερώσουν τον «νευρωτικό πόνο» και να προσπαθήσουν μέσω του «γνήσιου πόνου» να επιτύχουν τους προσωπικούς τους στόχους.

Αγάπη

Ένα ακόμα ζήτημα που έθιξε στο βιβλίο του «The Road Less Traveled» είναι η αγάπη. Κατά τον Peck η αγάπη δεν είναι ένα συναίσθημα, είναι μία δραστηριότητα και μία επένδυση. Είναι κυρίως ένα γνήσιο ενδιαφέρον για την πνευματική ανάπτυξη του άλλου και μπορεί να διατηρηθεί και να ενισχυθεί μόνο όταν υπάρχει ανεξαρτησία ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Προβαίνει μάλιστα στη διαφοροποίηση της αγάπης από την «κάθεξη», η οποία εξηγεί την έλξη προς κάποιο άτομο. Συνεχίζοντας, τονίζει πως σίγουρα είναι αναγκαία η ύπαρξη «κάθεξης» για να σχετισθεί και να έρθει κοντά ένα άτομο με κάποιο άλλο, ωστόσο η «κάθεξη» δεν είναι αληθινή αγάπη.

Τα στάδια της πνευματικής ανάπτυξης

Μία τελευταία θεωρία που αναπτύσσει στο προαναφερόμενο βιβλίο είναι τα στάδια της ανθρώπινης πνευματικής ανάπτυξης, στα οποία είναι επίσης φανερό το θρησκευτικό του υπόβαθρο. Συγκεκριμένα:

Στάδιο 1: Επικρατεί το χάος, η απερισκεψία και αταξία. Στο στάδιο αυτό βρίσκονται τα πολύ μικρά παιδιά, τα οποία τείνουν να μην υπακούν στους κανόνες και αδυνατούν να κατανοήσουν πως υπάρχει ένα θέλημα ανώτερο από το δικό τους. Πολλοί εγκληματίες δεν έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν αυτό το στάδιο.

Στάδιο 2: Επικρατεί η τυφλή υπακοή. Όπως τα παιδιά σε αυτό το στάδιο μαθαίνουν να υπακούν τους γονείς τους, έτσι και πολλοί θρησκευόμενοι άνθρωποι που βρίσκονται στο στάδιο αυτό υπακούν τυφλά το θέλημα του Θεού και δεν αναρωτιούνται για την ύπαρξη του. Με την τυφλή υπακοή επέρχεται και η ταπεινότητα καθώς και η επιθυμία να βοηθάς τους άλλους. Γι’ αυτό και η πλειοψηφία των ανθρώπων που τηρούν τους νόμους εντάσσονται σε αυτό το στάδιο.

Στάδιο 3: Επικρατεί ο επιστημονικός σκεπτικισμός και η περιέργεια. Ένα άτομο που βρίσκεται σε αυτό το στάδιο δεν αποδέχεται τα πράγματα με βάση την πίστη, αλλά μόνο αν μπορούν να εξηγηθούν με βάση τη λογική. Πολλοί άνθρωποι που εργάζονται στην επιστημονική και τεχνολογική έρευνα εντάσσονται σε αυτό το πνευματικό στάδιο.

Στάδιο 4: Επικρατεί το μυστήριο και η ομορφιά της φύσης. Ένα άτομο που βρίσκεται σε αυτό το στάδιο διατηρεί το σκεπτικισμό του, ενώ παράλληλα παρατηρεί μοτίβα της φύσης. Η πνευματικότητα και η θρησκευτικότητά του δεν πηγάζει πλέον από τυφλή πίστη, αλλά από γνήσια πίστη. Τα άτομα αυτά συνήθως θεωρούνται μυστικιστές.

«Κακό»

Στο βιβλίο του «People of The Lie: The Hope For Healing Human Evil» ανέπτυξε τη θεωρία του για την ύπαρξη του «κακού». Αναλύοντας κάποιες ψυχιατρικές περιπτώσεις ασθενών που συνάντησε στο ιατρείο του, ο Peck όρισε το «κακό» ως «επίμονη άγνοια». Στον ορισμό του αυτό διαφαίνονται και στοιχεία θρησκευτικότητας καθώς προσομοιάζει στον ιουδαϊκό- χριστιανικό ορισμό της αμαρτίας: αμαρτία είναι μια συνεχής διαδικασία που οδηγεί σε αποτυχία κάποιου να επιτύχει το στόχο του.

Κατά το συγγραφέα λοιπόν, ένα «κακό» άτομο:

Προβάλλει τις «κακές» πλευρές του σε άλλους και προσπαθεί να τις απομακρύνει από αυτούς.

Διατηρεί ένα υψηλό επίπεδο σεβασμιότητας και πολλές φορές λέει ψέματα για να το διατηρήσει.

Είναι συνεπής στις αμαρτίες του.

Αδυνατεί να μπει στη θέση των άλλων.

Υποστηρίζει μάλιστα πως οι περισσότεροι «κακοί» άνθρωποι αντιλαμβάνονται το «κακό» βαθιά μέσα τους, αλλά δεν μπορούν να αντέξουν τον πόνο της ενδοσκόπησης και της παραδοχής αυτής της πλευράς τους. Έτσι συνεχώς την αποφεύγουν, τοποθετώντας τον εαυτό τους σε μία θέση ηθικής υπεροχής και ψάχνοντας τον «καρπό του κακού» στους άλλους. Με λίγα λόγια θεωρεί το «κακό» ως αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής.

Δημιουργία της κοινωνίας

Στο βιβλίο του «The Different Drum: Community Making and Peace» ο Peck υποστηρίζει πως η κοινωνία αποτελείται από τρία απαραίτητα συστατικά: τη συμμετοχή, τη δέσμευση και την ομοφωνία. Εκτός από τα συστατικά αυτά ωστόσο, αναφέρει πως η ιδανική κοινωνία για τον ίδιο θα περιλαμβάνει και:

Ρεαλισμό

Απολογισμό των πράξεων

Ασφάλεια

Ελευθερία για προσωπική ευαλωτότητα

Ειρηνική επίλυση διαφορών

Ομαδική λήψη αποφάσεων

Πνεύμα ειρήνης, αγάπης, σοφίας και δύναμης

Το έργο του Peck δέχτηκε έντονη κριτική από πολλούς συναδέλφους του για τον τρόπο που συνδύασε την επιστήμη με την πνευματικότητα. Ωστόσο οι διακρίσεις που έλαβε υπερτερούσαν των επικριτικών σχολίων (-ο τιμητικός τίτλος που του απονεμήθηκε το 1992 από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση και το μετάλλιο Μάθησης, Πίστης και Ελευθερίας που κέρδισε από το πανεπιστήμιο Georgetown το 1996 είναι μόνο μερικές από αυτές-), ενώ η επιρροή που άσκησαν τα βιβλία του είχε σαν αποτέλεσμα να γίνει το όνομά του συνώνυμο με τα βιβλία αυτό-βελτίωσης.

Όλα τα παραπάνω λοιπόν συνέβαλαν στο να θεωρηθεί ως μία από τις πιο σημαντικές πνευματικές προσωπικότητες του τελευταίου μισού του 20^ου αιώνα.

Βιβλιογραφία: