Elizabeth Loftus: η ψυχολόγος που απέδειξε την ευπλαστότητα της ανθρώπινης μνήμης

ΨNowTeam

Η Ψυχολογία είναι ο Κόσμος μας!

H Elizabeth Loftus αποτελεί μία από τις πιο διακεκριμένες ψυχολόγους παγκοσμίως, καθώς με το καινοτόμο έργο της συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του πεδίου της γνωστικής ψυχολογίας γενικότερα και στον τομέα της ανθρώπινης μνήμης ειδικότερα.

Η Loftus γεννήθηκε στο Los Angeles το 1944. Σπούδασε Ψυχολογία και Μαθηματικά στο πανεπιστήμιο του Los Angeles στην California, ενώ ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό και το διδακτορικό της πάνω στο ίδιο αντικείμενο στο πανεπιστήμιο του Stanford. Μετά τις σπουδές της ξεκίνησε την καριέρα της στην έρευνα στο εκπαιδευτικό ίδρυμα «Νέο Σχολείο για Κοινωνική Έρευνα» της Νέας Υόρκης.

Η έρευνά της εκείνη την περίοδο επικεντρωνόταν στην οργάνωση της σημασιολογικής πληροφορίας στην μακροπρόθεσμη μνήμη, στον τρόπο δηλαδή που η γενικευμένη γνώση που έχει συγκεντρώσει ο άνθρωπος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του κωδικοποιείται και οργανώνεται στην μακροπρόθεσμη μνήμη.

Σύντομα ωστόσο συνειδητοποίησε πως ήθελε να ερευνήσει θέματα πιο σχετικά και μεγαλύτερης σημασίας για τις κοινωνικές επιστήμες. Έτσι αφιέρωσε την έρευνά της στα γνωστικά φαινόμενα για τα οποία έμεινε γνωστή στην επιστήμη της ψυχολογίας: στο αποτέλεσμα της παραπληροφόρησης και στη μαρτυρία του αυτόπτη μάρτυρα.

Πιο συγκεκριμένα, το 1973 η Loftus λαμβάνοντας το ρόλο της βοηθού καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Washington, διερεύνησε το αποτέλεσμα της παραπληροφόρησης διεξάγοντας μία μελέτη που ονόμασε «Αναδόμηση της Αυτοκινούμενης Καταστροφής». Στόχος της έρευνας αυτής ήταν να εξετάσει αν η μνήμη του αυτόπτη μάρτυρα μπορεί να μεταβληθεί από πληροφορίες που προσφέρθηκαν σε αυτόν μετά το γεγονός, όπως για παράδειγμα με τη χρήση καθοδηγητικών ερωτήσεων που υπαινίσσονται συγκεκριμένη απάντηση.

Ήδη προηγούμενες έρευνες είχαν καταλήξει πως οι αναμνήσεις δεν ήταν απαραίτητα ακριβείς αναπαραστάσεις των πραγματικών γεγονότων, αλλά στην πραγματικότητα είχαν δημιουργηθεί με βάση προηγούμενες εμπειρίες. Έτσι και η έρευνα της Loftus λοιπόν φανέρωσε πως οι αναμνήσεις των υποκειμένων μεταβλήθηκαν, όχι μόνο από τον τρόπο που ειπώθηκαν οι ερωτήσεις, αλλά και από την έκθεση σε εσφαλμένες πληροφορίες για ένα γεγονός.

Το παραπάνω φαινόμενο της παραπληροφόρησης αποτέλεσε ένα από τα πιο ευρέως γνωστά φαινόμενα στην ψυχολογία και αποτέλεσε τη βάση για τη διερεύνηση των γνωστικών μηχανισμών που οδηγούν σε αυτό το αποτέλεσμα.

Διαβάστε σχετικά: Η μνήμη, μια γνωστική λειτουργία σημαντική για την καθημερινή μας ζωή

Άξια αναφοράς επιπλέον είναι και η έρευνα της Loftus σχετικά με τη δημιουργία ψευδών αναμνήσεων για γεγονότα που δεν είχαν πραγματοποιηθεί ποτέ. Λαμβάνοντας αφορμή από μία υπόθεση στο δικαστήριο που της ζητήθηκε να πραγματοποιήσει έκθεση πραγματογνωμοσύνης, αποφάσισε να διερευνήσει αν υπάρχει δυνατότητα οι ανακαλούμενες αναμνήσεις να είναι λανθασμένες, καθοδηγούμενες από τεχνικές που χρησιμοποιούνταν την περίοδο εκείνη από μερικούς θεραπευτές.

Ο τότε μαθητευόμενός της μάλιστα και τωρινός νευροψυχολόγος και κλινικός ψυχολόγος Jim Coan, επινόησε την τεχνική «χαμένος στο mall» προκειμένου να εξετάσει το παραπάνω ερώτημα. Η μέθοδος αυτή περιελάμβανε την προσπάθεια να εμφυτευτεί στο υποκείμενο μια λανθασμένη ανάμνηση ότι χάθηκε σε ένα εμπορικό κέντρο όταν ήταν παιδί και στη συνέχεια να εξεταστεί αν η συζήτηση για ένα ψεύτικο γεγονός μπορούσε να δημιουργήσει μνήμη για ένα γεγονός που δε συνέβη ποτέ στην πραγματικότητα.

Τα αποτελέσματα της έρευνας αλλά και μεταγενέστερες παραλλαγές της υπέδειξαν πως σχεδόν το 1/3 των συμμετεχόντων ήταν πεπεισμένοι πως είχαν βιώσει εμπειρίες που στην πραγματικότητα δεν είχαν συμβεί ποτέ, είχαν αναπτύξει με άλλα λόγια τη λεγόμενη «πλούσια λανθασμένη ανάμνηση».

Το έργο της Loftus λοιπόν χρησιμοποιήθηκε για να αντικρούσει τις μαρτυρίες ανακαλούμενης μνήμης που παρουσιάζονταν ως αποδεικτικά στοιχεία στο δικαστήριο και είχε ως αποτέλεσμα αυστηρότερες απαιτήσεις σχετικά με τη χρήση των ανακαλούμενων μνημών στο δικαστήριο.

Αν και το ερευνητικό έργο και οι πειραματικές τεχνικές της Loftus έχουν υποστεί κριτική από πολλούς, εξακολουθεί αναμφίβολα να αποτελεί μια πολύ σημαντική προσθήκη στον τομέα της γνωστικής ψυχολογίας, καθώς απέδειξε την ευπλαστότητα της μνήμης και την ευαισθησία του νου. Δεν προκαλούν εντύπωση επομένως οι αμέτρητοι έπαινοι και τα βραβεία που έχει λάβει, αλλά ούτε και η κατάταξή της στους 100 πιο επιδραστικούς ψυχολόγους του 20^ου αιώνα.

Βιβλιογραφία