«Η όρασή σας θα γίνει καθαρή μόνο όταν κοιτάξετε μέσα στην καρδιά σας. Αυτός που κοιτάει έξω, ονειρεύεται, αυτός που κοιτάει μέσα, ξυπνάει». – Carl Jung
Τα αρχέτυπα του εαυτού διαφέρουν από τα άλλα αρχέτυπα που έχουν προταθεί από τον Καρλ Γιουνγκ στο ότι, σύμφωνα με τη γνώμη του Ελβετού ψυχαναλυτή, έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ατομική ανάπτυξη. Έτσι, η ανθρώπινη ψυχή παίρνει σχήμα από αυτά.
Τα τέσσερα σημαντικότερα γιουνγκιανά αρχέτυπα του εαυτού είναι επίσης γνωστά ως «υψηλότερα» ή «κύρια» αρχέτυπα. Είναι ασυνείδητες αναπαραστάσεις που έχουν μεγάλη επιρροή στην ανάπτυξη του ανθρώπινου ψυχισμού. Αυτό ισχύει σύμφωνα με την αναλυτική ψυχολογία του Γιουνγκ.
Τα αρχέτυπα είναι καθολικά μοτίβα που σχηματίζουν μέρος του συλλογικού ασυνείδητου. Με άλλα λόγια, είναι ασυνείδητα χαρακτηριστικά κοινά σε όλη την ανθρωπότητα. Μάλιστα, καθορίζουν συγκεκριμένους τρόπους ύπαρξης.
Η όρασή σας θα γίνει καθαρή μόνο όταν κοιτάξετε μέσα στην καρδιά σας. Αυτός που κοιτάει έξω, ονειρεύεται, αυτός που κοιτάει μέσα, ξυπνάει.
Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ
Ο Καρλ Γιουνγκ χρησιμοποίησε τη θρησκεία και τη μυθολογία για να καθορίσει αυτά τα μοτίβα και μοντέλα. Έτσι, έφτασε στον ορισμό ενός μεγάλου αριθμού αρχετύπων. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν τέσσερα που είναι ξεχωριστής σημασίας. Αυτά είναι γνωστά ως αρχέτυπα του εαυτού και είναι τα εξής:
Άνιμα και Άνιμους
Άνιμα
Η άνιμα είναι ένα από τα τέσσερα κύρια αρχέτυπα του εαυτού. Η έννοια προέρχεται από τον λατινικό όρο για την ψυχή. Ανταποκρίνεται στην εικόνα του αιώνιου θηλυκού μέσα στο ασυνείδητο του άντρα. Συνδέεται με την αρχή του έρωτα. Ορίζει ή αντικατοπτρίζει τη φύση των σχέσεων που ένας άντρας δημιουργεί με μια γυναίκα.
Για τον Γιουνγκ, αυτό το αρχέτυπο έχει τέσσερις φάσεις ανάπτυξης ή τέσσερα επίπεδα εξέλιξης:
- Εύα: Αντιστοιχεί στη γυναίκα ως το αντικείμενο της επιθυμίας του άντρα. Με αυτό τον τρόπο, η γυναίκα παρέχει φροντίδα, ασφάλεια και αγάπη. Το βασικό αρχέτυπο θα ήταν η Εύα ή η Γαία.
- Ελένη: Το βασικό ένστικτο της γυναίκας αποκτά νέες αποχρώσεις. Οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως ικανές να στηριχτούν στον εαυτό τους, έξυπνες, διορατικές, όχι πάντα ενάρετες. Το βασικό αρχέτυπο θα ήταν η Ελένη της Τροίας.
- Μαρία: Πνευματοποίηση ή πνευματοποιημένη μητρότητα. Οι άντρες αντιλαμβάνονται τη γυναίκα ως ενάρετη. Ανταποκρίνεται στο μοντέλο της Παρθένου Μαρίας.
- Σοφία: Η σοφία ή η σοφία του αιώνιου θηλυκού. Οι γυναίκες έχουν απολύτως ενσωματώσει και κατέχουν τόσο αρνητικές όσο και θετικές ιδιότητες. Αντιστοιχεί στη Σοφία, τη θεά της σοφίας.
Διαβάστε σχετικά: Οι 8 τύποι προσωπικότητας σύμφωνα με τον Καρλ Γιουνγκ
Άνιμους
O άνιμους είναι το ομόλογο της άνιμα. Ανταποκρίνεται στην εικόνα του αιώνιου αρσενικού στο ασυνείδητο της γυναίκας. Ο άνιμους αναφέρεται στην έννοια του πνεύματος. Κυβερνάται από την αρχή του λόγου. Ακόμα, συνδέεται με τον κόσμο των ιδεών και του πνευματικού. Και σε αυτή την περίπτωση, όπως και στην προηγούμενη, η ασυνείδητη ταυτοποίηση με το αντίστοιχο αρχέτυπο προκαλεί ένα αίσθημα απομυθοποίησης για το αντίθετο φύλο.
Όπως με την άνιμα, σύμφωνα με τον Γιουνγκ, ο άνιμους έχει τέσσερα επίπεδα εξέλιξης:
- Ταρζάν: Η αναπαράσταση της σωματικής δύναμης, ο αθλητής. Το παράδειγμα θα ήταν ο Ηρακλής.
- Μπάιρον: Πρωτοβουλία και παρόρμηση. Αναπαριστάται με τη μυθολογική φιγούρα του Απόλλωνα.
- Λόιντ Τζορτζ: Οι αρετές μετατρέπονται σε λέξεις. Έτσι, εμφανίζεται ο ιερέας ή ο δάσκαλος.
- Ερμής: Η υψηλότερη εκδήλωση του αρσενικού. Είναι αυτή που συμβιβάζει το συνειδητό με το ασυνείδητο. Αντιπροσωπεύεται από τη φιγούρα του Ερμή.
Περσόνα
Η περσόνα αντιπροσωπεύει την ασυνείδητη πλευρά του εαυτού, που κάποιος θα ήθελε να τη μοιραστεί με τους άλλους. Για την ακρίβεια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι κάτι που προσεγγίζει τη «δημόσια εικόνα» κάποιου. Αποτελείται από ασυνείδητα στοιχεία. Ωστόσο, αυτά εναρμονίζονται με τα συνειδητά στοιχεία. Γι’ αυτό τον λόγο, το άτομο θέλει να κάνει τον εαυτό του γνωστό στους άλλους.
Η περσόνα συμπίπτει με τη λατινική λέξη, η οποία, στην αρχική της σημασία, σημαίνει «μάσκα». Γι’ αυτό, η περσόνα ως αρχέτυπο έχει να κάνει με τον κοινωνικό εαυτό. Επίσης, αφορά τα πολλά προσωπεία που υιοθετεί, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες συνθήκες. Κυβερνάται από την αρχή της προσαρμογής.
Σκιά
Η σκιά είναι το αντίθετο του ατόμου. Για την ακρίβεια, ο Γιουνγκ την όρισε με αυτές τις λέξεις: «Η σκιά είναι η εικόνα του εαυτού μας, που γλιστράει πίσω μας, καθώς περπατάμε προς το φως». Είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αρχέτυπα του εαυτού. Αντιστοιχεί στο κρυμμένο κομμάτι ενός ατόμου. Στην πράξη, είναι το «άλλο του πρόσωπο», αυτό που είναι κρυμμένο όχι μόνο από τα μάτια των άλλων αλλά και από τα μάτια του ίδιου.
Η σκιά είναι αυτή η σκοτεινή περιοχή της προσωπικότητας στην οποία ούτε το ίδιο το άτομο δεν έχει πρόσβαση. Μάλιστα, τα άτομα δεν αναγνωρίζουν τα στοιχεία εκείνης της ασυνείδητης περιοχής ως δικά τους, ακόμα κι αν αυτά όντως τους ανήκουν. Γι’ αυτό, τα απορρίπτουν ασυνείδητα. Παρ’ όλα αυτά, αν αυτά τα στοιχεία κερδίσουν σε δύναμη, γίνονται ανταγωνιστές του εαυτού. Η σκιά κυβερνάται από την αρχή του χάους.
Ο εαυτός
Για τον Γιουνγκ, ο εαυτός είναι το βασικό αρχέτυπο του συλλογικού ασυνείδητου. Αντιπροσωπεύει την ολότητα, ή τη μέγιστη έκφραση, του ανθρώπινου όντος. Με τα λόγια του ίδιου του Γιουνγκ, είναι η «ένωση των αντιθέτων». Θα μπορούσαμε να το δούμε ως κάτι κοντινό στο τελευταίο βήμα της διαδικασίας της εξέλιξης του ανθρώπου. Ή, όπως το θέτει ο ίδιος ο Γιουνγκ, της διαδικασίας της εξατομίκευσης.
Η ολότητα στην οποία αναφέρεται αυτό το αρχέτυπο εκδηλώνεται ως υπερπροσωπική δύναμη. Περιλαμβάνει το κέντρο του ψυχισμού, αυτό που κυβερνά ένα άτομο. Επιπρόσθετα, περιλαμβάνει τη μοίρα προς την οποία κατευθύνεται, είτε έχει επίγνωση αυτής είτε όχι. Καθορίζεται από την αρχή της συνοχής και της δομής. Αυτό διαμορφώνει την ισορροπία.
Απόδοση: Νταλιακούρα Παναγιώτα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή – Επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
