Η έρευνα στον χώρο της ψυχολογίας υπήρξε ακατάστατη και αμφιλεγόμενη αλλά οδήγησε σε ενδιαφέρουσες ιδέες που έχουν αλλάξει την ανθρωπότητα.
Ένα από τα πιο κακόφημα πειράματα της ψυχολογίας, περιλάμβανε έναν προσεκτικά σχεδιασμένο τύπο παιδικής κακοποίησης. Η μελέτη βασίστηκε σε ένα απλό σχέδιο, που σήμερα ποτέ δεν θα είχε εγκριθεί ή χρηματοδοτηθεί. Το 1920, δύο ερευνητές ανέφεραν ότι είχαν επανειλημμένα τρομάξει ένα ανυποψίαστο βρέφος, που έγινε γνωστό ως ο Μικρός Άλμπερτ (Little Albert), για να δουν αν θα συμπεριφερόταν σαν τα σκυλιά του Παβλόφ.
Ο ψυχολόγος Τζον Γουάτσον του Πανεπιστημίου Johns Hopkins και η μεταπτυχιακή του φοιτήτρια Ρόζαλι Ρέινερ, θεώρησαν το εργαστηριακό τους πείραμα ως ένα βήμα προς την ενίσχυση ενός κλάδου της φυσικής επιστήμης, ικανού να προβλέπει και να ελέγχει τη συμπεριφορά των ανθρώπων και άλλων ζώων. Στην αρχή, το εννιά μηνών αγόρι, που αναγνωρίστηκε ως Άλμπερτ Μπ., καθόταν ήρεμα όταν οι ερευνητές τοποθέτησαν έναν λευκό αρουραίο μπροστά του.
Σε δοκιμές, δύο μήνες αργότερα, ο ένας ερευνητής παρουσίαζε το τρωκτικό και, τη στιγμή που το παιδί σήκωνε το χέρι του για να το χαϊδέψει, ο άλλος επιστήμονας στεκόταν πίσω από τον Άλμπερτ και χτυπούσε μια μεταλλική ράβδο με ένα σφυρί. Ο στόχος τους: να δουν εάν ένα παιδί θα μπορούσε να εκπαιδευτεί ώστε να συσχετίσει έναν συναισθηματικά ουδέτερο λευκό αρουραίο με έναν τρομακτικό θόρυβο, όπως ο Ρώσος φυσιολόγος Ιβάν Παβλόφ είχε εκπαιδεύσει σκύλους να συνδέουν τα ανούσια κλικ ενός μετρονόμου με τη χαρά της σίτισης.
Τα σκυλιά του Παβλόφ εξέκριναν σάλιο απλώς με τον ήχο του μετρονόμου. Παρομοίως, ο Μικρός Άλμπερτ, στο τέλος, έκλαιγε και αναπηδούσε απλώς και μόνο στη θέα του λευκού αρουραίου. Ο εξαρτημένος φόβος του αγοριού δεν περιοριζόταν στα τρωκτικά. Αναστατωνόταν όταν του παρουσίαζαν και άλλα χνουδωτά πράγματα – ένα κουνέλι, ένα σκυλί, ένα γούνινο παλτό και μια μάσκα Άγιου Βασίλη με γενειάδα.
Οι κρίσιμες λεπτομέρειες του πειράματος του Μικρού Άλμπερτ, παραμένουν ασαφείς ή αμφισβητούμενες, όπως ποιο ήταν το παιδί, εάν είχε νευρολογικές παθήσεις και γιατί το αγόρι απομακρύνθηκε από το πείραμα, πιθανώς από τη μητέρα του, προτού οι ερευνητές προσπαθήσουν να αντιστρέψουν τους μαθημένους του φόβους. Επίσης, αβέβαιο είναι αν βίωσε κάποιες μακροπρόθεσμες επιδράσεις από την εμπειρία του.
Αν και η πειραματική ψυχολογία ξεκίνησε στη Γερμανία το 1879, η περιβόητη μελέτη του Γουάτσον προανήγγειλε μια ακατάστατη και αμφιλεγόμενη προσέγγιση στην επιστήμη του ανθρώπου, που εκτυλίσσεται τα τελευταία 100 χρόνια. Αντιμαχόμενες επιστημονικές φυλές, οπλισμένες με αντικρουόμενες υποθέσεις σχετικά με το πώς σκέφτονται και συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, έχουν αγωνιστεί για κυριαρχία στην ψυχολογία και σε άλλες κοινωνικές επιστήμες.
Μερικές, έχουν επιτύχει μεγάλη επιρροή και δημοτικότητα, τουλάχιστον για λίγο. Άλλες έχουν παγιδευτεί σε σχετική αφάνεια. Κάποιες ανταγωνιστικές φυλές, σε σπάνιες περιπτώσεις, ένωσαν τις δυνάμεις τους, για να αναπτύξουν ή να ενσωματώσουν θεωρίες σχετικά με το πώς σκεφτόμαστε ή γιατί κάνουμε αυτό που κάνουμε∙ τέτοιες προσπάθειες δεν προσελκύουν μεγάλη προσοχή.
Όμως ο Γουάτσον, ο οποίος είχε μια δεύτερη καριέρα ως επιτυχημένο διαφημιστικό στέλεχος, ήξερε πώς να τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας. Πρωτοστάτησε σε ένα πεδίο που ονομάστηκε συμπεριφορισμός, η μελέτη των εξωτερικών αντιδράσεων των ανθρώπων σε συγκεκριμένες αισθήσεις και καταστάσεις. Μόνο η συμπεριφορά μετράει στην επιστήμη του Γουάτσον. Οι σκέψεις, που δεν μπορούσαν να παρατηρηθούν, δεν τον απασχολούσαν.
Ακόμη και όταν ο συμπεριφορισμός βρισκόταν στο επίκεντρο –ο Γουάτσον έγραψε ένα βιβλίο, που πέτυχε τεράστιες πωλήσεις, για το πώς να μεγαλώνεις παιδιά με βάση τις συμπεριφοριστικές αρχές– ορισμένοι ψυχολόγοι ασχολήθηκαν με την ψυχή. Ο Αμερικανός ψυχολόγος Έντουαρντ Τόλμαν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αρουραίοι μάθαιναν τη χωρική διάταξη των λαβύρινθων κατασκευάζοντας έναν «γνωστικό χάρτη» του περιβάλλοντός τους.
Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1910, οι ψυχολόγοι Gestalt μελέτησαν το πώς αντιλαμβανόμαστε τα σύνολα διαφορετικά από το άθροισμα των μερών τους, όπως και το πώς, ανάλογα με την οπτική μας, βλέπουμε είτε ένα κύπελλο είτε τα προφίλ δύο προσώπων σε ένα σχέδιο.
Με το πέρασμα στον 20ό αιώνα, ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο ιδρυτής της ψυχανάλυσης, άσκησε μεγάλη επιρροή στη θεραπεία ψυχολογικών παθήσεων, μέσω των γραπτών του σε θέματα όπως ασυνείδητες συγκρούσεις, νευρώσεις και ψυχώσεις. Φροϋδικοί κλινικοί γιατροί καθοδήγησαν τη σύνταξη του πρώτου επίσημου συστήματος ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας.
Οι μεταγενέστερες εκδόσεις της ψυχιατρικής «βίβλου», απέκλεισαν τις φροϋδικές έννοιες ως αντιεπιστημονικές – καθώς ο Φρόιντ είχε βασίσει τις ιδέες του σε αναλύσεις του εαυτού του και των ασθενών του και όχι σε εργαστηριακές μελέτες.
Λίγο μετά την άνοδο του διανοητικού άστρου του Φρόιντ, το ίδιο έγινε και με τον ψυχολόγο Μπ. Φ. Σκίνερ, από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ο οποίος μπορούσε να ανιχνεύσει την ακαδημαϊκή του καταγωγή στον συμπεριφορισμό του Γουάτσον. Τοποθετώντας αρουραίους και περιστέρια σε συμπεριφοριστικούς θαλάμους, γνωστούς ως κουτιά του Σκίνερ, ο ερευνητής μελέτησε πώς ο χρόνος και ο ρυθμός των ανταμοιβών ή των τιμωριών επηρεάζουν την ικανότητα των ζώων να μάθουν νέες συμπεριφορές.
Βρήκε, για παράδειγμα, ότι οι τακτικές ανταμοιβές επιταχύνουν τη μάθηση, ενώ οι διαλείπουσες ανταμοιβές παράγουν συμπεριφορά που είναι δύσκολο να εξαλειφθεί στο εργαστήριο. Επίσης, προκάλεσε διαμάχη αποκαλώντας την ελεύθερη βούληση ψευδαίσθηση και φανταζόταν μια ουτοπική κοινωνία στην οποία οι κοινότητες μοιράζουν ανταμοιβές για να παράγουν πολίτες με καλή συμπεριφορά.
Οι ιδέες του Σκίνερ και ο συμπεριφορισμός γενικά έχασαν την εύνοιά τους στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Οι επιστήμονες άρχισαν να φλερτάρουν με την ιδέα ότι οι υπολογισμοί, ή στατιστικές εκτιμήσεις, στον εγκέφαλο μπορεί να επιτρέπουν τη σκέψη. Ταυτόχρονα, ορισμένοι ψυχολόγοι υποψιάστηκαν ότι οι ανθρώπινες κρίσεις βασίζονταν σε ελαττωματικές νοητικές συντομεύσεις παρά σε επεξεργασία δεδομένων όπως κάνει ένας υπολογιστής.
Η έρευνα σχετικά με τα υποτιθέμενα ανεξέλεγκτα ελαττώματα στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις, τόσο ατομικά όσο και σε κοινωνικές περιστάσεις, έγινε κυρίαρχη στη δεκαετία του 1970 και παραμένει δημοφιλής έως σήμερα. Στις τελευταίες δεκαετίες, μια αντίθετη γραμμή έρευνας ανέφερε ότι, αντ' αυτού, οι άνθρωποι εκφέρουν ορθές κρίσεις χρησιμοποιώντας απλούς εμπειρικούς κανόνες προσαρμοσμένους στις σχετικές καταστάσεις.
Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1990, η επιστήμη του ανθρώπου εξελίχθηκε σε νέες κατευθύνσεις. Έχει σημειωθεί πρόοδος στη μελέτη του τρόπου με τον οποίο αναπτύσσονται τα συναισθηματικά προβλήματα επί δεκαετίες, του πώς σκέφτονται οι άνθρωποι σε μη δυτικούς πολιτισμούς και του γιατί οι θάνατοι που συνδέονται με την απόγνωση αυξάνονται με σταθερό ρυθμό στις ΗΠΑ.
Η προσοχή των επιστημόνων έχει επίσης ανακατευθυνθεί προς την εύρεση νέων, πιο σαφών τρόπων για τον ορισμό των ψυχικών διαταραχών. Καμία ενοποιημένη θεωρία του νου και της συμπεριφοράς δεν ενώνει αυτά τα έργα.
Διαβάστε σχετικά: Η είσοδος της Ψυχανάλυσης στον κόσμο της Ψυχολογίας
Επανάσταση και ορθολογισμός
Η σημερινή εστίαση στη μελέτη των σκέψεων και των συναισθημάτων των ανθρώπων, καθώς και των συμπεριφορών τους, μπορεί να θεωρηθεί ως μια «γνωσιακή επανάσταση» που ξεκίνησε στα μέσα του 20ού αιώνα. Η άνοδος όλο και πιο ισχυρών υπολογιστών κινητοποίησε την ιδέα ότι πολύπλοκα προγράμματα στον εγκέφαλο καθοδηγούν την «επεξεργασία πληροφοριών», έτσι ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε τον κόσμο.
Αυτά τα νευρωνικά προγράμματα, ή σύνολα επίσημων κανόνων, παρέχουν πλαίσια για να θυμόμαστε τι κάναμε, να μάθουμε μια μητρική γλώσσα και να εκτελέσουμε άλλα νοητικά επιτεύγματα, όπως υποστήριξε μια νέα γενιά γνωσιακών επιστημόνων και επιστημόνων των υπολογιστών.
Οι οικονομολόγοι προσάρμοσαν την προσέγγιση της γνωσιακής επιστήμης στις δικές τους ανάγκες. Ήταν ήδη πεπεισμένοι ότι τα άτομα υπολογίζουν τα κόστη και τα οφέλη κάθε συναλλαγής με τους πιο ιδιοτελείς δυνατούς τρόπους – ή θα έπρεπε να το κάνουν, αλλά δεν μπορούν λόγω ανθρώπινων νοητικών περιορισμών.
Οι θεωρητικοί των χρηματοοικονομικών εξέτασαν το τελευταίο επιχείρημα και άρχισαν να δημιουργούν τύπους κόστους-οφέλους για την επένδυση χρημάτων, που είναι πολύ πιο περίπλοκοι από όσο μπορεί κανείς να σκεφτεί, πόσο μάλλον να υπολογίσει μόνος του.
Ωστόσο, στη δεκαετία του 1970, οι ψυχολόγοι άρχισαν να διεξάγουν μελέτες που τεκμηριώνουν ότι οι άνθρωποι σπάνια σκέφτονται σύμφωνα με λογικούς κανόνες, στους οποίους αρέσκονται οι οικονομολόγοι. Ο ψυχολόγος Ντάνιελ Κάνεμαν, του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, ο οποίος έλαβε το βραβείο Νόμπελ στις Οικονομικές Επιστήμες το 2002, και ο Έιμος Τβέρσκι, του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, ίδρυσαν τον τομέα έρευνας που αρχικά ονομαζόταν ευρετικές και προκαταλήψεις (heuristics and biases).
Οι δύο επιστήμονες διέδωσαν την αντίληψη ότι οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων βασίζονται σε υψηλά εσφαλμένες (με υψηλό επίπεδο σφάλματος) νοητικές συντομεύσεις που μπορεί να προκαλέσουν τρομερές συνέπειες. Ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου του Σικάγο Ρίτσαρντ Θέιλερ εφάρμοσε αυτή την ιδέα στη μελέτη της χρηματοοικονομικής συμπεριφοράς τη δεκαετία του 1980.
Του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ του 2017 στις Οικονομικές Επιστήμες για τη συνεισφορά του στον τομέα της συμπεριφορικής οικονομίας, η οποία ενσωμάτωσε προηγούμενες έρευνες ευρετικής και προκαταλήψεων. Ο Θέιλερ έχει υποστηρίξει την πρακτική της παρώθησης, στην οποία κυβερνητικά και ιδιωτικά ιδρύματα βρίσκουν τρόπους να ωθήσουν τους ανθρώπους να λάβουν αποφάσεις που θεωρούνται ότι ενέχουν το μέγιστο όφελος για αυτούς.
Καθώς η ώθηση αποκτούσε δημοτικότητα, η έρευνα των Κάνεμαν και Τβέρσκι πυροδότησε επίσης την ανάπτυξη ενός αντίθετου ερευνητικού ρεύματος, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1990 από τον ψυχολόγο Γκερντ Γκιγκερένζερ. Ο Γκιγκερένζερ και οι συνεργάτες του μελετούν απλούς εμπειρικούς κανόνες που, όταν προσανατολίζονται σε κρίσιμα στοιχεία σε πραγματικές καταστάσεις, λειτουργούν εξαιρετικά καλά στη λήψη αποφάσεων.
Στον πραγματικό κόσμο, οι άνθρωποι διαθέτουν συνήθως περιορισμένες πληροφορίες και έχουν λίγο χρόνο για να προβούν σε αποφάσεις, υποστηρίζει ο ερευνητής. Οι ακριβείς κίνδυνοι δεν μπορούν να είναι γνωστοί εκ των προτέρων ή να υπολογιστούν με βάση το τι συνέβη στο παρελθόν, επειδή πολλοί παράγοντες που αλληλεπιδρούν μπορούν να προκαλέσουν απροσδόκητα γεγονότα. Μέσα σε τόση αβεβαιότητα, απλές αλλά ισχυρές τακτικές λήψης αποφάσεων μπορούν να ξεπεράσουν τις ογκώδεις υπολογιστικές λειτουργίες.
Ο Γκιγκερένζερ και άλλοι ερευνητές των ισχυρών εμπειρικών κανόνων δίνουν έμφαση στη δημόσια εκπαίδευση στη στατιστική επιστήμη και στις αποτελεσματικές στρατηγικές σκέψης έναντι των σχεδίων παρώθησης. Τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα της ώθησης είναι συχνά αδύναμα και βραχυπρόθεσμα, όπως υποστηρίζουν. Το να παρακινείς τους ανθρώπους χωρίς να τους εκπαιδεύεις, σημαίνει ότι συμπεριφέρεσαι στο κοινό σαν να είναι παιδί, έγραψε ο Γκιγκερένζερ το 2015.
Ώθηση για να βλάψεις
Καθώς οι μελέτες για την παράλογη λήψη αποφάσεων απογειώθηκαν πριν από περίπου 50 χρόνια, το ίδιο έκανε και ένα πεδίο έρευνας με ιδιαίτερα ανησυχητικές επιπτώσεις. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι έβαλαν εθελοντές σε πειραματικές καταστάσεις, οι οποίες, κατά την άποψή τους, εξέθεταν μια ανθρώπινη αδυναμία για υπακοή στην εξουσία και ταύτιση με το πλήθος.
Με τις μνήμες της ναζιστικής εκστρατείας για την εξόντωση των Εβραίων της Ευρώπης ακόμα νωπές, δύο τέτοια πειράματα έγιναν διάσημα, επειδή έδειξαν τη φαινομενική ευκολία με την οποία οι άνθρωποι υπακούν σε ειδεχθείς εντολές και καταχρώνται την εξουσία.
Πρώτον, ο ψυχολόγος του Γέιλ Στάνλι Μίλγκραμ ανέφερε το 1963 ότι το 65% των εθελοντών σε ένα πείραμα υπάκουσαν στις απαιτήσεις του πειραματιστή να προκαλέσουν αυτό που πίστευαν πως ήταν ένα αυξανόμενα ισχυρό και πιθανώς θανατηφόρο ηλεκτροσόκ σε ένα άτομο που δεν έβλεπαν –το οποίο στην πραγματικότητα δούλευε με τον ερευνητή– ως τιμωρία για τη διάπραξη λάθους σε μια δοκιμασία ανάκλησης λέξεων. Αυτό το ευρέως δημοσιευμένο εύρημα φάνηκε να αποκαλύπτει μια τρομακτική προθυμία των μέσων ανθρώπων να εκτελούν εντολές που προέρχονται από κακόβουλες αρχές.
Μια ανησυχητική συνέχεια του έργου του Μίλγκραμ ήταν το Πείραμα της Φυλακής, του Πανεπιστημίου Στάνφορντ, το 1971, το οποίο ο ψυχολόγος Φίλιπ Ζιμπάρντο διέκοψε έπειτα από έξι ημέρες λόγω κλιμακούμενου χάους μεταξύ των συμμετεχόντων. Άνδρες φοιτητές, που είχαν οριστεί να παίζουν τους φύλακες σε μια φυλακή-προσομοίωση, κακοποιούσαν ολοένα και περισσότερο τους υποδυόμενους τους κρατούμενους, ξεγυμνώνοντάς τους και στερώντας τους το φαγητό.
Οι φοιτητές κρατούμενοι εμφάνισαν απόσυρση και έγιναν καταθλιπτικοί. Ο ερευνητής υποστήριξε ότι ακραίες κοινωνικές καταστάσεις, όπως η υπόδυση του ρόλου του δεσμοφύλακα, υπερισχύουν απέναντι στον αυτοέλεγχο. Ακόμη και οι ήπιων τόνων φοιτητές μπορεί να γίνουν σκληροί όταν φορούν στολές φρουρών και να χάσουν τον έλεγχο.
Τα παραπάνω πειράματα περιείχαν ανθρώπινο δράμα και συγκρούσεις που είχαν ευρεία και μακροχρόνια απήχηση στο κοινό. Παρά τον διαρκή πολιτισμικό αντίκτυπο των πειραμάτων υπακοής στην εξουσία και των πειραμάτων σε φυλακή, ορισμένοι ερευνητές αμφισβήτησαν τα συμπεράσματα του Μίλγκραμ και του Ζιμπάρντο.
Ο Μίλγκραμ διεξήγαγε 23 πειράματα υπακοής, αν και μόνο ένα δημοσιοποιήθηκε. Συνολικά, οι εθελοντές συνήθως προκαλούσαν τα πιο σκληρά σοκ όταν ενθαρρύνονταν να ταυτιστούν με την επιστημονική αποστολή του Μίλγκραμ να κατανοήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Κανείς δεν ακολούθησε την εντολή του πειραματιστή Δεν έχεις άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσεις.
Πράγματι, οι άνθρωποι που ακολουθούν εντολές για να βλάψουν άλλους, είναι πιο πιθανό να το κάνουν επειδή ταυτίζονται με έναν συλλογικό σκοπό που δικαιολογεί ηθικά τις πράξεις τους, υποστήριξαν οι ψυχολόγοι Σ. Αλεξάντερ Χάσλαμ και Στίβεν Ράιχερ, 40 χρόνια μετά την περίφημη μελέτη υπακοής.
Αντί να ακολουθούν τυφλά εντολές, οι εθελοντές του Μίλγκραμ συνεργάστηκαν με έναν ερευνητή όταν θεώρησαν τη συμμετοχή τους επιστημονικά σημαντική – ακόμα κι αν, όπως είπαν πολλοί αργότερα στον Μίλγκραμ, δεν ήθελαν να κάνουν ηλεκτροσόκ και ένιωσαν άσχημα αφού το έκαναν.
Ούτε οι κρατούμενοι και οι φρουροί του Ζιμπάρντο αποδέχονταν παθητικά τους ρόλους που τους είχαν ανατεθεί. Οι κρατούμενοι στην αρχή αμφισβητούσαν τους φρουρούς και επαναστάτησαν εναντίον τους.
Όταν όμως έμαθαν από τον Ζιμπάρντο ότι θα έχαναν όσα χρήματα είχαν ήδη κερδίσει εάν έφευγαν πριν τελειώσει το πείραμα, η αλληλεγγύη τους κατατροπώθηκε και οι φρουροί συνέτριψαν την αντίστασή τους. Ωστόσο, η πλειονότητα των φρουρών αρνήθηκε να ασκήσει εξουσία τυραννικά, προτιμώντας σκληρές αλλά δίκαιες ή φιλικές τακτικές.
Σε ένα δεύτερο πείραμα σε φυλακή που διεξήχθη από τους Χάσλαμ και Ράιχερ το 2001, επετράπη στους φρουρούς να αναπτύξουν τους δικούς τους κανόνες φυλακής αντί να τους ζητηθεί να κάνουν τους κρατούμενους να αισθάνονται ανίσχυροι, όπως είχε κάνει ο Ζιμπάρντο.
Σε μια ταχεία αλυσίδα γεγονότων, ξέσπασε σύγκρουση μεταξύ μιας ομάδας φρουρών και κρατουμένων που σχημάτισαν μια κοινοτική ομάδα που μοιραζόταν την εξουσία και μιας άλλης με φρουρούς και κρατούμενους που ήθελαν να θεσπίσουν αυταρχική εξουσία.
Το ηθικό στην κοινοτική ομάδα βυθίστηκε γρήγορα. Ο Χάσλαμ σταμάτησε το πείραμα έπειτα από οκτώ ημέρες. Είναι η κατάρρευση των ομάδων και η συνακόλουθη αίσθηση αδυναμίας που δημιουργεί τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η τυραννία μπορεί να θριαμβεύσει, κατέληξε ο ερευνητής.
Τα πειράματα του Μίλγκραμ και του Ζιμπάρντο έθεσαν τη βάση για περαιτέρω έρευνα, υποστηρίζοντας ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να ελέγξουν ορισμένες επιβλαβείς στάσεις και συμπεριφορές. Ένα τεστ για την ταχύτητα με την οποία τα άτομα αναγνωρίζουν θετικές ή αρνητικές λέξεις και εικόνες αφού τους δείχνουν λευκά και μαύρα πρόσωπα, έχει γίνει δημοφιλές ως δείκτης ασυνείδητης φυλετικής προκατάληψης.
Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν αυτό το τεστ ένα παράθυρο σε κρυφές προκαταλήψεις – και η εκπαίδευση σε έμμεσες μορφές προκατάληψης έχει γίνει συνηθισμένη σε πολλούς χώρους εργασίας. Αντίθετα, άλλοι επιστήμονες έχουν αμφισβητήσει το εάν πραγματικά αγγίζει τον βαθύτερο φανατισμό.
Διαβάστε σχετικά: Το πρώτο πειραματικό εργαστήριο ψυχολογίας
Βελτίωση της ζωής και του προσδόκιμου ζωής
Χρειάστηκε μια κρίση δημόσιας υγείας για να πυροδοτηθεί ένα επίπεδο συνεργασίας μεταξύ των κλάδων εντός, ακόμη και εκτός, των κοινωνικών επιστημών, που σπάνια επιτεύχθηκε τον περασμένο αιώνα. Έπειτα από μια μακρά περίοδο αυξανόμενης μακροζωίας, τα τελευταία χρόνια μειώθηκε το προσδόκιμο ζωής των Αμερικανών.
Οικονομολόγοι, ψυχολόγοι, ψυχίατροι, κοινωνιολόγοι, επιδημιολόγοι και γιατροί έχουν αρχίσει να διερευνούν πιθανούς λόγους για τις πρόσφατες απώλειες μακροζωίας, με στόχο να αναχαιτίσουν ένα αυξανόμενο κύμα πρόωρων θανάτων.
Οι απώλειες θέσεων εργασίας που προέκυψαν από τη μείωση της εξόρυξης και τη μετακίνηση των εργοστασίων σε υπεράκτιες περιοχές, το υψηλό κόστος υγειονομικής περίθαλψης, η διάλυση των οικογενειών και άλλοι στρεσογόνους παράγοντες κατέστησαν περισσότερους ανθρώπους επιρρεπείς σε θανάτους λόγω απόγνωσης, υποστήριξαν οι οικονομολόγοι. Οι ερευνητές έπρεπε επειγόντως να βρουν έναν τρόπο να μετρήσουν την απόγνωση. Δύο μεγάλες ιδέες καθοδήγησαν τις προσπάθειές τους:
Πρώτον, μη θεωρήσετε ότι η κατάθλιψη ή άλλες διαγνώσεις αντιστοιχούν σε απόγνωση. Αντίθετα, αντιμετωπίστε την απόγνωση ως μια απογοητευμένη ψυχική κατάσταση. Οι τραγικές συνθήκες ζωής, πέρα από τον έλεγχο κάποιου, μπορούν να προκαλέσουν απογοήτευση και θλίψη που δεν έχουν καμία σχέση με προϋπάρχουσα κατάθλιψη ή οποιαδήποτε άλλη ψυχική διαταραχή.
Δεύτερον, μελετήστε τους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της ζωής τους για να κατανοήσετε πώς αναπτύσσεται η απόγνωση και προκαλεί πρόωρους θανάτους. Είναι λογικό να αναρωτιόμαστε, για παράδειγμα, εάν ο εθισμός στα οπιοειδή ταλαιπωρεί συχνότερα νεαρούς ενήλικες που έχουν βιώσει απόγνωση από την παιδική τους ηλικία, σε σύγκριση με αυτούς που αντιμετώπισαν για πρώτη φορά την απόγνωση τον προηγούμενο χρόνο.
Μια προκαταρκτική κλίμακα μέτρησης της απελπισίας αποτελείται από επτά δείκτες αυτής της κατάστασης, συμπεριλαμβανομένου του αισθήματος απελπισίας και αβοηθητότητας, του αισθήματος ότι δεν τους αγαπούν και του αισθήματος μόνιμης ανησυχίας. Αυτή η κλίμακα, έχει φανεί πολλά υποσχόμενη ως ένας τρόπος αναγνώρισης των ατόμων που είναι πιθανό να σκεφτούν ή να επιχειρήσουν να αυτοκτονήσουν, καθώς και να κάνουν κατάχρηση οπιοειδών και άλλων ναρκωτικών.
Οι θάνατοι από απόγνωση ανήκουν σε μια ευρύτερη κρίση δημόσιας υγείας και οικονομίας. Από τη δεκαετία του 1990, οι υπερβολικές δόσεις ναρκωτικών, η κατάχρηση αλκοόλ, οι αυτοκτονίες και οι καταστάσεις που σχετίζονται με την παχυσαρκία προκάλεσαν τους θανάτους σχεδόν 6,7 εκατομμύριων ενηλίκων στις ΗΠΑ, ηλικίας 25 έως 64 ετών.
Το αν η παχυσαρκία είναι κάτι που συνδέεται σπάνια ή συχνά με την απόγνωση είναι ένα ανοιχτό ερώτημα. Οι θάνατοι από αυτές τις αιτίες έπληξαν ιδιαίτερα σκληρά, από την αρχή, τις φυλετικές μειονότητες και τους ανθρώπους της εργατικής τάξης όλων των φυλών. Η πανδημία COVID-19 αύξησε περαιτέρω αυτή την τάση, επειδή τα άτομα με υποκείμενες παθήσεις ήταν ιδιαίτερα ευάλωτα στον ιό.
Σχολές σκέψης
Οι ερευνητές έχουν υιοθετήσει μια ποικιλία συχνά αντικρουόμενων και άλλοτε συμπληρωματικών προσεγγίσεων στη μελέτη της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς.
1899 — Φροϋδική ψυχανάλυση: Μελέτη και θεραπεία ασυνείδητων ψυχικών συγκρούσεων
1912 — Ψυχολογία Gestalt: Μελέτη των ενοποιημένων αντιλήψεων παρά των μερών τους
1913 — Ο συμπεριφορισμός του Τζον Γουάτσον: Μελέτη της πρόβλεψης και του ελέγχου της ανθρώπινης συμπεριφοράς
1938 — Ο συμπεριφορισμός του Μπ. Φ. Σκίνερ: Μελέτη συμπεριφορών που εξαρτώνται από ανταμοιβές και τιμωρίες
1956 — Γνωσιακή επανάσταση: Μελέτη του νου χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη και υπολογιστές
1971 — Ευρετικές και προκαταλήψεις (Κάνεμαν και Τβέρσκι): Μελέτη παράλογων, λανθασμένων αποφάσεων
1999 — Οικολογική ορθολογικότητα: Μελέτη του τρόπου λειτουργίας των νοητικών συντομεύσεων στις σωστές συνθήκες
2010 — Διαπολιτισμικό κίνημα (WEIRD): Μελέτη του πώς σκέφτονται οι άνθρωποι εκτός δυτικών πολιτισμών
Απόδοση: Μαρία Φωτεινή Σκούπρα - Ψυχολόγος - Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεύτρια
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
