Η πρακτική της καθήλωσης παρά την αµφισβήτηση που έχει δεχτεί και τα ηθικά ζητήµατα που εγείρει, συνεχίζει να χρησιµοποιείται σταθερά αποτελώντας µέρος µιας πορείας εξαναγκασµών που διενεργούνται στα πλαίσια της ακούσιας νοσηλείας.
Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα υπάρχουν κινήσεις για την κατάργηση ή/και την ποινικοποίηση των περιοριστικών µέτρων, τη διασφάλιση του ανοιχτού χαρακτήρα των µονάδων ψυχιατρικής νοσηλείας και το σεβασµό των δικαιωµάτων των νοσηλευοµένων από συλλογικότητες των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, των οικογενειών τους, εργαζοµένων στην ψυχική υγεία, επιστηµόνων και φοιτητών.
Η πρακτική της καθήλωσης παρά την αµφισβήτηση που έχει δεχτεί και τα ηθικά ζητήµατα που εγείρει, συνεχίζει να χρησιµοποιείται σταθερά αποτελώντας µέρος µιας πορείας εξαναγκασµών που διενεργούνται στα πλαίσια της ακούσιας νοσηλείας η οποία μάλιστα στηρίζεται και θεσµικά.
Η καθήλωση είναι µια µέθοδος που χρησιµοποιείται για τη διαχείριση της διεγερτικής συµπεριφοράς των ψυχικά πασχόντων ήδη από την αρχαιότητα. Πρώτες ενδείξεις για τη χρήση της έχουμε στον 5ο µΧ αιώνα, στην προσπάθεια του Καίλιου Αυρηλιανού να ελαχιστοποιήσει την καθήλωση και να χρησιµοποιήσει πιο ήπιες µεθόδους διαχείρισης των ψυχικών διαταραχών.
Η εποχή του Μεσαίωνα µέχρι και την αναγέννηση χαρακτηρίζεται από προλήψεις, θρησκευτικό φανατισµό και κυνήγι µαγισσών, µε τους ψυχικά πάσχοντες να αλυσοδένονται, να παραµελούνται και να βιώνουν εξευτελισµό.
Στην Ευρώπη του 18ου και 19ου αιώνα, οι ψυχικά πάσχοντες καθηλώνονται µε διάφορα µέσα, σε φτωχοκοµεία, αναρρωτήρια, σωφρονιστήρια, ενώ στην επαρχία καθηλώνονται σε χώρους υπόγειους, σε αποθήκες, στάβλους κ.α. Τα άσυλα, που άρχισαν να δηµιουργούνται από τα τέλη του 18ου αιώνα, αποτελούν χώρους εξαθλίωσης και καταστολής.
Η χρήση της καθήλωσης και του ζουρλοµανδία αποτελούν τα ήπια µέσα. Μαζί µε την επικράτηση του ασύλου εµφανίστηκαν εναλλακτικές, πιο ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις στα πλαίσια των οποίων εφαρµόστηκε η µείωση και κατάργηση των καθηλώσεων στους αντίστοιχους χώρους.
Το ιατρικό µοντέλο αντιμετώπισης των ψυχικών ασθενειών µαζί µε τις ευρέως αποδεκτές απόψεις για την επικινδυνότητα των ψυχικά πασχόντων έδωσε τη δυνατότητα σύνδεσης της δικαιοσύνης µε την ψυχιατρική, µε αποτέλεσµα στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης ο νόµος να εξουσιοδοτεί το γιατρό να εγκλείσει ψυχικά πάσχοντες ενάντια στη θέλησή τους γιατί είναι επικίνδυνοι για τον εαυτό τους και τους άλλους. Η νοµοθεσία για την ακούσια νοσηλεία φυσικά και έχει επίπτωση και στη χρήση των περιοριστικών µέτρων.
Στην βιβλιογραφία, αναφέρονται διάφορα είδη καθήλωσης. Η φυσική καθήλωση αποτελεί µέθοδο συγκράτησης του ατόµου µε τα χέρια. Στη µηχανική καθήλωση χρησιµοποιείται κάποιο µηχανικό µέσο για τη διαχείριση ενός διεγερµένου ψυχικά ατόµου.
Άλλες µορφές είναι η αποµόνωση, όπου το άτοµο περιορίζεται χωρικά σε δωµάτιο ή σε ξεχωριστές µονάδες µέσα σε κλινικές συνήθως υπό επίβλεψη προσωπικού και η χηµική καθήλωση, που συνιστά χορήγηση φαρµάκων συνήθως χωρίς τη θέληση του ατόµου.
Γιατί όμως διχάζει τόσο πολύ η πρακτική της καθήλωσης;
Ένας από τους λόγους είναι οι επιπτώσεις της στην υγεία του καθηλωµένου ατόµου. Όλες οι έρευνες επισηµαίνουν την µεγάλη προσοχή που πρέπει να επιδεικνύεται στη χρήση της καθήλωσης, καθώς έχουν αναφερθεί θάνατοι που προκλήθηκαν από ασφυξία, στραγγαλισµό, λόγω φωτιάς, από εισρόφηση ή/και οξύ τραύµα στο στήθος, έχουν επίσης αναφερθεί επιπτώσεις διαταραχής στον καρδιακό ρυθµό, επιπλοκές από νευροληπτικά, ραβδοµυόλυση και θρόµβωση.
Έρευνες δείχνουν πως η καθήλωση είναι µια υπερβολική πρακτική, µε επιβλαβείς επιπτώσεις για το καθηλωµένο άτοµο. Η θεραπευτική της αξία αµφισβητείται, ενώ δίνεται έµφαση στην τραυµατική της φύση.
Σύµφωνα µε έρευνα του 2010, οι αρχές που διέπουν τον ηθικό κώδικα των λειτουργών υγείας (της δικαιοσύνης, της αυτονοµίας του ατόµου, της ευεργεσίας και αποτροπής βλάβης), έρχονται σε σύγκρουση µε τη διενέργεια της καθήλωσης. Έτσι, στην καθηµερινή κλινική πρακτική το προσωπικό βρίσκεται συχνά µπροστά στο δίλληµα να αποφασίσει ανάµεσα σε δύο πιθανά λάθη: να καθηλώσει ή να µη καθηλώσει…
Η μηχανική καθήλωση είναι μια μέθοδος όχι απλά περιορισμού αλλά και καταρράκωσης της προσωπικότητας. Έχει επικριθεί από διεθνείς φορείς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και από το προοδευτικό ρεύμα της κοινοτικής ψυχιατρικής. Όταν δένεις έναν άνθρωπο που χρειάζεται βοήθεια αφενός τον τιμωρείς για την ευαλωτότητα του, αφετέρου δημιουργείς και συντηρείς τη μυθοπλασία της επικινδυνότητας του ψυχικά πάσχοντος. Επιπλέον, επαναφέρει ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας της ιατρικής επιστήμης. Η σύγχρονη ιατρική δεν πρέπει να στηρίζεται στην απόλυτη ηγεμονία του γιατρού αλλά στην ενημέρωση, τη συγκατάθεση και το απόρρητο.
Δόθηκαν μεγάλοι κοινωνικοί αγώνες για να κατοχυρωθεί η θεμελιώδης αντίληψη ότι οι ασθενείς δεν είναι άβουλα όντα, στα οποία ασκούνται οι στρατηγικές της ιατρικής εξουσίας. Είναι φορείς δικαιωμάτων, τα οποία οφείλουν να γίνονται σεβαστά. Η πρακτική της καθήλωσης επηρεάζει το δεσμό εμπιστοσύνης μεταξύ ασθενούς και ιατρικού/ νοσηλευτικού προσωπικού, επαναφέροντας μνήμες από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ψυχιατρικής.
Αυτός ο επαναλαμβανόμενος “καθαγιασμός” των μηχανικών καθηλώσεων σε νόμους και “επιστημονικές” εργασίες, συμπορεύεται με την προώθηση ρυθμίσεων που επιδιώκουν να εισάγουν και στην Ελλάδα την διάχυση της καταστολής στην κοινότητα, με την υποχρεωτική θεραπεία κατ’ οίκον. Στο όνομα της μείωσης των ακούσιων νοσηλειών και χωρίς να αλλάζουν σε τίποτα τον τρόπο και τις πρακτικές λειτουργίας του ψυχιατρικού συστήματος, επιδιώκουν την επιβολή της ακούσιας θεραπείας ως πρώτο βήμα πριν την ακούσια νοσηλεία.
Σε άλλες χώρες αυτό ισοδυναμούσε και με την μείωση των κονδυλίων που δαπανώνται για τη νοσηλεία, μέσω της υποκατάστασής της από την υποχρεωτική επιβολή της θεραπείας στο σπίτι.
Πρόκειται για μια πρωτοφανή κατασταλτική μετάλλαξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, στη βάση της κυρίαρχης βιολογικής ψυχιατρικής και μέσω της κυρίαρχης ψυχιατρικής, στο σπίτι του κάθε ασθενή ή και του εν δυνάμει ασθενή. Καταλαβαίνει κανείς τι τροπή θα πάρει η λεγόμενη “στροφή στην κοινότητα” σ’ αυτήν τη χώρα, όπου ποτέ δεν υπήρξε κι ούτε υπάρχει η παραμικρή επιθυμία για μια τέτοια στροφή…
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
