Ακόμη και όταν υπέφερε από καρκίνο τα ύστερα χρόνια της ζωής του, ο Freud συνέχιζε να είναι εξαιρετικά παραγωγικός. Ωστόσο, όταν οι Ναζί κατέλαβαν την Αυστρία το 1936, η ζωή του γινόταν ολοένα και περισσότερο επισφαλής.
Η ψυχανάλυση είχε ήδη χαρακτηρισθεί «εβραϊκή επιστήμη» στη Γερμανία και τα βιβλία του είχαν απαγορευθεί εκεί.
Στη Βιέννη οι Ναζί κατέστρεψαν την προσωπική του βιβλιοθήκη και έκαψαν δημόσια όσα βιβλία του βρέθηκαν στη δημόσια βιβλιοθήκη της Βιέννης. Σχετικά με αυτό ο ίδιος παρατηρούσε:
Τι πρόοδο σημειώνουμε: στον Μεσαίωνα θα είχαν κάψει εμένα, σήμερα αρκούνται να κάψουν τα βιβλία μου
Ο Freud αντιστάθηκε όσο μπορούσε, αλλά τελικά αποφάσισε ότι ήταν καιρός να εγκαταλείψει τη Βιέννη. Για να το κάνει αυτό, όμως, έπρεπε να υπογράψει ένα έγγραφο που μαρτυρούσε τη γεμάτη σεβασμό και αβρότητα μεταχείριση που είχε δεχθεί από τους Ναζί. Σε αυτό το έγγραφο o Freud προσέθεσε το εξής σχόλιο (σαρκαστικά φυσικά): «Μπορώ ανεπιφύλακτα να συστήσω την Γκεστάπο σε οποιονδήποτε».
Όταν ο Freud εγκατέλειψε τη Βιέννη, αναγκάσθηκε να αφήσει πίσω του τέσσερις από τις αδελφές του και πέθανε χωρίς να μάθει ότι σύντομα βρήκαν τον θάνατο σε στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί.
Με την κόρη του Anna, ο Freud ταξίδεψε πρώτα στο Παρίσι, όπου έγιναν δεκτοί από τη στενή τους φίλη πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη και έναν από τους γιούς του. Λίγο αργότερα μετέβησαν στο Λονδίνο και εγκαταστάθηκαν στον αριθμό 20 της Μέαρσφιλντ Γκάρντενς στο Χάμπστεντ του βόρειου Λονδίνου.
Ο Freud έγινε ευμενώς δεκτός στην Αγγλία και παρότι πονούσε πολύ, συνέχισε να γράφει, να παρακολουθεί ασθενείς και ενίοτε να συμμετέχει σε συνελεύσεις στην Ψυχαναλυτική Εταιρία του Λονδίνου. Στις 28 Ιουνίου 1938 τρεις γραμματείς από τη Βασιλική Εταιρία του Λονδίνου μετέφεραν στο σπίτι του το «ιερό βιβλίο της εταιρίας» για να το υπογράψει: μεταξύ των άλλων υπογραφών στο βιβλίο, υπήρχαν και εκείνες του Newton και του Darwin.
Ο Freud ικανοποιήθηκε πολύ. Στο Λονδίνο ολοκλήρωσε το τελευταίο του βιβλίο, Ο Μωυσής και ο Μονοθεϊσμός (1939/1964b) και απεβίωσε την ίδια χρονιά σε ηλικία 83 ετών. Η σύζυγός του Martha πέθανε 12 χρόνια αργότερα, στις 2 Νοεμβρίου 1951 σε ηλικία 90 ετών.
Ο Freud είχε συνάψει μία συμφωνία με τον γιατρό του, Max Schur, ότι, όταν η κατάσταση του θα γινόταν απελπιστική, εκείνος θα τον βοηθούσε να πεθάνει. Ο Gay (1988) περιγράφει τις τελευταίες ημέρες του Freud:
Ο Schur ήταν έτοιμος να κλάψει καθώς έβλεπε τον Freud να αντιμετωπίζει τον θάνατο με αξιοπρέπεια και χωρίς αυτολύπηση. Δεν είχε δει ποτέ του κάποιον να πεθαίνει έτσι. Στις 21 Σεπτεμβρίου ο Schur του έκανε ένεση με τρία εκατοστά του γραμμαρίου μορφίνη – η φυσιολογική δόση για ελαφριά νάρκωση ήταν δύο εκατοστά – και ο Freud βυθίστηκε σε γαλήνιο ύπνο. Ο Schur επανέλαβε την ένεση όταν ο Freud άρχισε να δείχει σημάδια ανησυχίας και του χορήγησε μία τελευταία δόση την επόμενη ημέρα, 22 Σεπτεμβρίου. Ο ασθενής περιέπεσε σε κώμα, από το οποίο δεν ξύπνησε. Πέθανε στις 3 το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου 1939. (σελ. 651)
Η σορός του Freud αποτεφρώθηκε και οι στάχτες του τοποθετήθηκαν σε μία ελληνική λήκυθο που του είχε χαρίσει η Μαρία Βοναπάρτη. Άφησε πίσω του μία περιουσία 20.000 αγγλικών λιρών.
Απόσπασμα: Εισαγωγή στην Ιστορία της Ψυχολογίας, B. R. Hergenhahn, Εκδόσεις Λιβάνη.
Επιμέλεια: Psychologynow.gr
