Ο Έριχ Φρομ πρόβλεψε ότι το 2000 η κοινωνία θα είναι όλο και πιο εξατομικευμένη, απανθρωποποιημένη και εξαρτημένη από την τεχνολογία και ότι αυτό θα μας κάνει όχι μόνο λιγότερο ελεύθερους αλλά και λιγότερο ευτυχισμένους.
Ο Έριχ Φρομ προσδιόρισε την απανθρωποποιημένη κοινωνία. Αυτή η έννοια σκιαγραφεί μια κατάσταση που είναι ιδιαίτερα οικεία σε μας σήμερα. Ο διάσημος ψυχαναλυτής, φιλόσοφος και κοινωνικός ψυχολόγος ισχυρίστηκε ότι ο κόσμος θα κινούνταν προοδευτικά προς μια κατάσταση με λιγότερη αλληλεπίδραση και περισσότερη απομόνωση. Επιπλέον, θεωρούσε ότι στη «μεγαμηχανή», όπως όρισε την εκβιομηχανισμένη κοινωνία, ο άνθρωπος θα ήταν σκλάβος της τεχνολογίας.
Ο ορισμός του Φρομ ήταν περισσότερο μια πρόβλεψη, ένα σχεδόν ακριβές όραμα της τρέχουσας πραγματικότητας. Το 1968, δημοσιεύτηκε το βιβλίο του Η Επανάσταση της Ελπίδας. Σε αυτό, στοχάζεται επάνω στην κοινωνία και στον τύπο ανθρώπου που θα υπάρχει το έτος 2000. Έκανε την υπόθεση ότι, αν ένας πυρηνικός πόλεμος δεν μας κατέστρεφε νωρίτερα, ο κόσμος θα ήταν σίγουρα πιο κρύος, πιο αποξενωμένος και με λιγότερη ενσυναίσθηση.
Ο Φρομ ισχυρίστηκε ότι η άφιξη της νέας χιλιετίας δεν θα σήμαινε το αποκορύφωμα της ευτυχίας, κι ακόμα λιγότερο της ελευθερίας. Γι’ αυτό τον λόγο, και για να ξαναφέρει την ελπίδα σε έναν απελπισμένο κόσμο, πρότεινε ότι ήταν απαραίτητο να αντιληφθούμε μια σειρά από διαστάσεις αυτής της κατάστασης. Οι προτάσεις του είναι επίκαιρες και σήμερα.
Σημαντικά σημεία για την κατανόηση της απανθρωποποιημένης κοινωνίας
Ο Έριχ Φρομ ήταν μεγάλος υπερασπιστής της ελευθερίας. Προειδοποίησε τον κόσμο για τους μηχανισμούς που θα μπορούσαν να μας κάνουν υποτελείς. Γι’ αυτό το είδος της νοοτροπίας που ανοίγει τον δρόμο σε νέες αυταρχικές κυβερνήσεις, όπως έγινε στη Γερμανία κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Φρομ, πάνω απ’ όλα, μας δίδαξε πώς να κατανοήσουμε τον ναζισμό από μια κοινωνικο-οικονομική και ψυχολογική οπτική.
Η Επανάσταση της Ελπίδας περιείχε ένα προφητικό μήνυμα. Σε αυτό το βιβλίο, ο Φρομ θέλησε να μας αφυπνίσει σχετικά με τον τύπο ανθρώπου του 2000. Ισχυρίστηκε ότι οι άνθρωποι του 2000 θα ήταν απλώς καταναλωτές, παθητικά όντα υποκείμενα σε μια μηχανοποιημένη πραγματικότητα, που διαχωρίζει το ένα άτομο από το άλλο.
Διαβάστε σχετικά: Έριχ Φρομ: Όλη η ζωή είναι μία διαδικασία γέννησης του εαυτού. Θα πρέπει να είμαστε πλήρως γεννημένοι όταν πεθάνουμε
Ο άνθρωπος θα είναι απλώς ακόμα μια μηχανή
Ο Έριχ Φρομ παρακολουθούσε με προβληματισμό την ανάπτυξη των βιομηχανοποιημένων κοινωνιών, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ είναι αλήθεια ότι η πρόοδος φέρνει άνεση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προφανής ευημερία έχει ένα κόστος, μια σκοτεινή πλευρά. Η επιχειρηματική ελίτ, ακόμα και οι μεμονωμένοι επιχειρηματίες, είναι εξαρτήματα των μηχανισμών που κινούν τον κόσμο.
Η μεγαμηχανή είναι, για τον Φρομ, ένα απόλυτα οργανωμένο και ομογενοποιημένο κοινωνικό σύστημα, στο οποίο μηχανές και άνθρωποι είναι το ίδιο. Η μόνη διαφορά είναι ότι τα ανθρώπινα όντα χάνουν ελευθερία, υγεία και ευημερία για να λειτουργήσουν οι μηχανές. Μια άλλη πτυχή που αναδεικνύεται στο βιβλίο είναι η ιδέα ότι οι άνθρωποι θα χάσουν την πίστη τους στις ανθρώπινες αξίες και θα αναγνωρίζουν μόνο τεχνικές και υλικές αξίες.
Μπροστά στο ζοφερό μέλλον, υπάρχουν δύο επιλογές
Ο Φρομ ήθελε να εμποδίσει τις προβλέψεις του να γίνουν πραγματικότητα. Πρότεινε ότι η ανθρωπότητα έχει δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να παρασυρθεί από μια μηχανοποιημένη κοινωνία, στην οποία το άτομο θα είναι απλώς ένα γρανάζι.
Ο δεύτερος δρόμος, αν θέλουμε να προοδεύσουμε ως κοινωνία, είναι να φροντίσουμε να κάνουμε την τεχνολογία να υπηρετεί την ευημερία μας και όχι το αντίστροφο. Ο φιλόσοφος γνώριζε ότι μας κοστίζει πολλά το να επενδύσουμε στην πρόοδο και την ανάπτυξή μας. Ότι συχνά πέφτουμε σε απάθεια και νωθρότητα. Σε πολλές περιπτώσεις, δεν δεσμευόμαστε στις αλλαγές, αλλά είμαστε σκλάβοι της παθητικότητας και του εφησυχασμού μας.
Είναι ήδη αργά;
Αν οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιήσουν την κατεύθυνση που έχουν πάρει, θα προσπαθήσουν να επανορθώσουν όταν θα είναι πια πολύ αργά και η μοίρα τους θα έχει οριστικά σφραγιστεί, επισημαίνει ο Φρομ στο βιβλίο του.
Το επόμενο ερώτημα είναι: προλαβαίνουμε να αποφύγουμε ή να αποτρέψουμε την ανθρωπότητα από το να γίνει υποτελής στο τεχνολογικό σύμπαν; Ο Φρομ τονίζει ότι ο καταναλωτισμός δεν είναι ο δρόμος για την ευτυχία και ότι η πραγματική πρόοδος και ελευθερία ξεκινoύν από τους ανθρώπους που ασκούν επιρροή και κινούν τα πράγματα.
Είναι ήδη κάπως αργά για τη συγκεκριμένη επανάσταση που προτείνει ο Φρομ, αλλά σίγουρα είναι καλό να κρατήσουμε τις σκέψεις του στο μυαλό μας.
Απόδοση – Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
