Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζουν τον τρόπο που θρηνούμε την απώλεια ενός προσώπου, φέρνοντας το θάνατο πίσω στη δημόσια σφαίρα και διευρύνοντας τις αντιλήψεις για το ποιος μπορεί να συμμετέχει στο θρήνο όταν κάποιος πεθαίνει.
Ενώ ο θάνατος και το πένθος θεωρούνταν σε μεγάλο βαθμό ιδιωτικό ζήτημα κατά τον 20ο αιώνα, τα social media επαναπροσδιόρισαν το πώς οι άνθρωποι θρηνούν, σύμφωνα με νέα έρευνα.
Το Twitter συγκεκριμένα – με το συνδυασμό των γρήγορων μηνυμάτων και της προσωπικής έκφρασης – διευρύνει τη συζήτηση γύρω από το θάνατο και το πένθος, σύμφωνα με δύο ερευνήτριες από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον (UW).
Σε μια μελέτη που παρουσιάστηκε στην 111η Ετήσια Συνάντηση της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Association (ASA), οι διδακτορικές φοιτήτριες Nina Cesare και Jennifer Branstad ανέλυσαν τα προφίλ των νεκρών χρηστών του Twitter και διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το site για να αναγνωρίσουν το θάνατο σε ένα μείγμα δημόσιας και ιδιωτικής συμπεριφοράς που διαφέρει από τον τρόπο που απευθύνεται σε άλλους δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης.
Ενώ τα ποστ για το θάνατο στο Facebook, για παράδειγμα, τείνουν να είναι πιο προσωπικά και περιλαμβάνουν ανθρώπους που γνώριζαν τον θανόντα, οι χρήστες του Twitter μπορεί να μην γνωρίζουν το νεκρό άτομο, τείνουν όμως να στέλνουν tweets τόσο προσωπικά όσο και γενικά σχόλια σχετικά με τον θανόντα και μερικές φορές συνδέουν το θάνατο σε ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα, όπως η ψυχική ασθένεια ή η αυτοκτονία, σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης.
«Το twitter φέρνει αγνώστους κοντά σε αυτό το χώρο για να μοιραστούν κοινές ανησυχίες και να ανοίξουν συνομιλίες για το θάνατο με έναν τρόπο που είναι πραγματικά μοναδικός», δήλωσε η Cesare.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το mydeathspace.com, μια ιστοσελίδα που συνδέει τις σελίδες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης των νεκρών ανθρώπων με τις διαδικτυακές νεκρολογίες τους, για να βρουν τους αποθανόντες χρήστες του Twitter. Έχουν ταξινομήσει σχεδόν 21.000 νεκρολογίες και εντόπισαν 39 νεκρούς ανθρώπους με λογαριασμούς στο Twitter. Οι ερευνήτριες σημειώνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των καταχωρήσεων συνδέονται με το Facebook ή με το προφίλ του MySpace.
Οι πιο κοινές γνωστές αιτίες θανάτου μεταξύ των ανθρώπων στο δείγμα ήταν, κατά σειρά, αυτοκτονίες, ατυχήματα αυτοκινήτων και πυροβολισμοί.
Οι Cesare και Branstad μελέτησαν πάνω από 39 προφίλ για να δούν πώς οι χρήστες έγραφαν για τον θανόντα και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το Twitter χρησιμοποιήθηκε «για να τους συζητήσει, να τους εκθειάσει ή ακόμη και να τους καταδικάσει».
Μεταξύ των ευρημάτων τους:
- Ορισμένοι χρήστες διατήρησαν δεσμούς με το νεκρό πρόσωπο μοιραζόμενοι αναμνήσεις της κοινής ζωής («μου λείπει να φωνάζω το όνομα σου στο γήπεδο»).
- Μερικοί δημοσίευσαν πιο προσωπικά μηνύματα («σε αγαπώ και μου λείπεις τόσο πολύ»), ενώ άλλοι σχολίασαν σχετικά με τη φύση του θανάτου («Είναι τόσο λυπηρό να διαβάζεις τα tweets του κοριτσιού που σκοτώθηκε»).
- Άλλοι εξέφρασαν σκέψεις για τη ζωή και το θάνατο («Αυτό δείχνει ότι μπορεί να είσαι εδώ τη μια στιγμή και την επομένη να μην υπάρχεις»).
- Ορισμένοι χρήστες απευθύνουν επικριτικά σχόλια στο θανόντα («Το να είσαι υπεύθυνος ιδιοκτήτης όπλου απαιτεί κάποια κοινή λογική! – Κάτι που αυτός ο άνθρωπος δεν είχε»).
Η επεκτατική φύση των παρατηρήσεων αντανακλά τον τρόπο που ο θάνατος απευθύνεται ευρύτερα στο Twitter από ό, τι στο Facebook, τη μεγαλύτερη ιστοσελίδα στον κόσμο της κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με τις ερευνήτριες.
Οι χρήστες του Facebook γνωρίζουν συχνά ο ένας τον άλλον εκτός διαδικτύου, συχνά δημοσιεύουν προσωπικές φωτογραφίες και επιλέγουν ποιος βλέπει το προφίλ τους. Αντίθετα, οι χρήστες του Twitter μπορούν να κάνουν tweet σε οποιονδήποτε, τα προφίλ είναι μικρά, και οι περισσότεροι λογαριασμοί είναι δημόσιοι. Λαμβάνοντας υπόψη το όριο των 140 χαρακτήρων του tweet, οι χρήστες είναι πιο πιθανό να καταχωρήσουν μεστές σκέψεις παρά συναισθήματα που απογυμνώνουν την ψυχή.
Τα χαρακτηριστικά αυτά δημιουργούν μια λιγότερο προσωπική ατμόσφαιρα που ενθαρρύνει τους χρήστες να συμμετάσχουν όταν κάποιος έχει πεθάνει, ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν το πρόσωπο, σημείωσαν οι ερευνήτριες.
«Ένα αναμνηστικό ποστ στο Facebook για κάποιον που πέθανε είναι περισσότερο σαν να κάθεσαι στο σπίτι αυτού του ατόμου και να μιλάς με την οικογένειά του, ενώ μοιράζεστε τη θλίψη σας σε αυτόν τον εσωτερικό κύκλο», δήλωσε η Branstad. «Αυτό που νομίζουμε ότι συμβαίνει στο Twitter είναι ότι δίνεται η ευκαιρία στους ανθρώπους οι οποίοι δεν θα ήταν σε εκείνο το σπίτι, σε αυτό το στενό κύκλο, να σχολιάσουν και να μιλήσουν για το εν λόγω πρόσωπο. Αυτός ο χώρος δεν υπήρχε πριν, τουλάχιστον όχι δημοσίως».
Παραδόσεις γύρω από το θάνατο υπάρχουν εδώ και αιώνες, σημειώνουν οι ερευνήτριες. Αλλά η αυξημένη εκκοσμίκευση και οι ιατρικές εξελίξεις στον 20ο αιώνα έκαναν το θάνατο ένα δυσάρεστο θέμα προς δημόσια συζήτηση, αποδίδοντας τη θλίψη σε ένα στενό κύκλο οικογένειας και οικείων, λένε στη μελέτη.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζουν τον τρόπο που θρηνούμε την απώλεια ενός προσώπου, φέρνοντας το θάνατο πίσω στη δημόσια σφαίρα και διευρύνοντας τις αντιλήψεις για το ποιος μπορεί να συμμετέχει στο θρήνο όταν κάποιος πεθαίνει.
«Δέκα, είκοσι χρόνια πριν, ο θάνατος ήταν πολύ πιο ιδιωτικός και δεν έβγαινε έξω από τα στενά όρια μιας κοινότητας», δήλωσε η Branstad. «Τώρα, με τα social media, βλέπουμε μερικές από αυτές τις ιεραρχίες να διαλύονται σε όρους του ποιοι αισθάνονται άνετα να σχολιάσουν για τον εκλιπόντα».
Η χρήση του Twitter εξακολουθεί να εξελίσσεται, καθιστώντας την περιοχή γόνιμο έδαφος για τη μελέτη της μελλοντικής χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο πένθος, είπαν οι ερευνήτριες.
«Θα πρέπει να καθοριστούν νέα πρότυπα για το τί είναι και τί δεν είναι κατάλληλο να μοιραστείς σε αυτό το χώρο», δήλωσε η Cesare. «Αλλά νομίζω ότι η ικανότητα του Twitter να ανοίγει την πενθούσα κοινότητα έξω από την οικεία σφαίρα είναι μια μεγάλη συμβολή, καθώς και η δημιουργία αυτού του χώρου, όπου οι άνθρωποι μπορούν να βρεθούν μαζί και να μιλήσουν για το θάνατο είναι κάτι νέο».
Πηγή: psychcentral.com
Επιμέλεια – Απόδοση: Στέλλα Κοσμά, MSc Συμβουλευτικής στην Ειδική Αγωγή, την Εκπαίδευση και την Υγεία
