Η σχέση μας με το διαδίκτυο είναι άλλωστε σχέση μερικού αντικειμένου, όπως εννοούσε η Melanie Klein: εκείνη τη στιγμή που είμαστε συνδεδεμένοι, παλινδρομούμε σε ένα στάδιο όπου το αντικείμενο γίνεται αντιληπτό μόνο ως καλό, ως ανακουφιστικό από τις εσωτερικές μας συγκρούσεις.
Καθημερινά συναντάμε ανθρώπους που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε τι συμβαίνει στη ζωή τους αυτήν την περίοδο, ενώ στην πραγματικότητα κάτι έχουμε δει στους λογαριασμούς τους στα social media, κάπου πήγαν, κάποιο επίτευγμα ανέβασαν σε stories, κάπου σχολίασαν την άποψη τους σε ένα group.
Σύντομα, όμως συνειδητοποιούμε ότι έχουμε πολύ καιρό από την τελευταία φορά που συναντηθήκαμε από κοντά και μένουμε κάπως μουδιασμένοι να παρατηρούμε τι είναι αυτό που μας συμβαίνει- κοινωνικά πια, όχι προσωπικά- με τα social media. Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτή την αλλαγή στον τρόπο επικοινωνίας που έχει έρθει στη ζωή μας και μάλιστα κάποιες φορές κατακλύζει το σύνολο της, αφήνοντας μας μια αμηχανία να διαχειριστούμε τις πραγματικές σχέσεις, εκτός οθόνης;
Προσπαθώντας να θυμηθούμε κάποιες ψυχαναλυτικές έννοιες που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν σε αυτήν την επεξεργασία, θυμόμαστε τα μεταβατικά φαινόμενα του Winnicott (1951): το μωρό, στην αναζήτηση της αυτονομίας του, περνάει από μία φάση στην οποία καλείται να διαχειριστεί σταδιακά το αίσθημα της μοναξιάς ενώ είναι μαζί με τη μητέρα, μπορεί δηλαδή να παίζει δίπλα στη μητέρα αλλά εκείνη να ασχολείται με κάτι άλλο και να υπάρχει αυτός ο ενδιάμεσος χώρος συνύπαρξης και αυτονομίας παράλληλα.
Στην περίπτωση των social media, αυτός ο ψηφιακός χώρος είναι ένας χώρος συνύπαρξης, όπου όλοι «μαζί» προσπαθούμε να αντέξουμε δυσάρεστα συναισθήματα, όπως αυτό της μοναξιάς, της υποκειμενικής μοναξιάς. Το «μαζί» εντός εισαγωγικών γιατί αναρωτιέται κανείς πόσο μαζί είμαστε σε αυτήν την διαδικασία και πόσο μας γνωρίζουν οι άνθρωποι με τους οποίους σχετιζόμαστε online.
Διαβάστε σχετικά: Η αντανάκλαση της ζωής μας στα social media
Στις πραγματικές σχέσεις, αφού περάσει μια περίοδος εξιδανίκευσης του άλλου, αρχίζουμε και γνωριζόμαστε καλύτερα, με χαρακτηριστικά επιθυμητά και μη. Στον ψηφιακό κόσμο, είναι πιο εύκολο να προβάλλουμε έναν ψευδή εαυτό, όπως τον όρισε ο Winnicott, ένα μέρος δηλαδή του εαυτού μας που θεωρούμε επιθυμητό και να καλύψουμε όλο το υπόλοιπο, αυτό που ασυνείδητα πιστεύουμε πως δεν θα είναι αρεστό στους άλλους.
Η σχέση μας με το διαδίκτυο είναι άλλωστε σχέση μερικού αντικειμένου, όπως εννοούσε το μερικό αντικείμενο η Melanie Klein: δεν αναγνωρίζουμε το όλον, την ψηφιακή πραγματικότητα στο σύνολο της αλλά εκείνη τη στιγμή που είμαστε συνδεδεμένοι, παλινδρομούμε σε ένα στάδιο όπου το αντικείμενο γίνεται αντιληπτό μόνο ως καλό, ως ανακουφιστικό από τις εσωτερικές μας συγκρούσεις.
Γίνεται ένα εαυτο- αντικείμενο, ένα αντικείμενο με το οποίο συνδεόμαστε γιατί περιμένουμε αυτή η σύνδεση να μας δώσει κάποιες μαγικές ιδιότητες: να καλύψει κενά αυτοεκτίμησης, να δώσει μια προσωρινή αίσθηση ελέγχου πάνω στα συναισθήματα μας και να μας ανακουφίσει όπως θα ανακούφιζε μια μαμά ένα βρέφος.
Όλα αυτά είναι αρκετά ελκυστικά και σταδιακά μας απορροφούν από την εξωτερική, γεμάτη ματαιώσεις πραγματικότητα: ποιος θέλει άλλωστε να ματαιώνεται- με ορατό πάντα τον κίνδυνο, αυτό που διαλέξαμε να μας ανακουφίσει να μας δημιουργήσει και περισσότερη δυσλειτουργία στην πραγματικότητα.
Σημαίνει αυτό ότι το διαδίκτυο είναι εξ’ ορισμού κάτι κακό; Φυσικά και όχι, έχουμε πολλά να μάθουμε από αυτό. Σημαντικό είναι όταν θα αρχίσει ένα παιδί, ένας έφηβος, ένας ενήλικας να έχει επαφή με τον ψηφιακό κόσμο να έχει ήδη τις κατάλληλες βάσεις ώστε να μην υπερεπενδύσει στο διαδίκτυο. Να έχει δηλαδή μια σχετικά καλή αυτοεκτίμηση, να συνδέεται με τους άλλους, να δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης και άρα, να μην έχει υπέρμετρη ανάγκη για αναγνώριση μέσα από μια οθόνη.
Ας μην ξεχνάμε ότι η ψηφιακή γειτονιά δεν έχει τα όρια της φυσικής γειτονιάς: από τη μια θα λέγαμε ότι αυτό είναι καλό, γιατί η γνώση εκεί είναι άπειρη. Από την άλλη τα όρια της φυσικής γειτονιάς προστατεύουν το παιδί ή τον έφηβο, θέτουν ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να κινηθεί.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Klein, M. (1997). Envy and gratitude and other works 1946-1963. Random House.
- Kohut, H. (2013). The analysis of the self: A systematic approach to the psychoanalytic treatment of narcissistic personality disorders. University of Chicago Press.
- Winnicott, D. W. (1951). Transitional objects and transitional phenomena. London: Tavistock.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
